ابن یمین
امير فخرالدين محمود (م 769 ق) فرزند امير يمين الدين طغرايى فريومدى ، از شعراى نامدار ايران . پدرش از تركستان به فريومد از توابع سبزوار كوچ كرد و با خريد املاكى در آنجا نشيمن گزيد . وى در دستگاه وزير خراسان مكانتى داشت و از استادان نظم و نثر زمان خويش بود . ابن يمين كه پرورده چنين پدر فاضلى بود از سالهاى جوانى به سرودن شعر پرداخت . مدتى مستوفى علاءالدين محمد فريومدى ، وزير خراسان بود ، اما پس از چندى به تبريز رفت و به خدمت غياثالدين محمد ، وزير ابوسعيد آخرين امير ايلخانى ، پيوست و او را مدح گفت . وى پس از بازگشت به خراسان بيشتر ايام را در زادگاهش به قناعت بسر مىبرد و از طريق كشتوكار گذران مىكرد و در عين حال به سرودن اشعار حكمى و اخلاقى و نيز مدايح مىپرداخت . ابن يمين در قصايد خويش شصت و پنج كس از امراى خراسان و هرات، طغاىتيموريه و سربداران و نيز اركان دولت ايشان را ستوده است . اما بيشتر مدايح او به امراى سربدارى اختصاص دارد كه شاعر پس از برافتادن طغاىتيمورخان (737 ـ 754 ق) از نوادگان چنگيز كه دعوى ايلخانى داشت به آنان پيوست . وى در جنگهاى سربداران با امرا و ملوك اطراف حضور داشت و در جنگى كه ميان وجيهالدين مسعود سربدارى و ملك حسين كرت درگرفت (743 ق) ديوان او به غارت رفت و شاعر ناچار شد به مدد حافظه و يارانش كه اشعارى از وى نزد آنان بود ديوان تازهاى فراهم آورد .
ابن يمين در سرودن انواع شعر از غزل و قصيده و رباعى و تركيب بند و ترجيع بند استادى داشت ، اما قطعات وى كه همه در موضوعات اخلاقى سروده شدهاند در زمره شاهكارهاى ادب فارسى به شمار مىروند . سخن وى ساده و روان و خالى از تكلفات لفظى و تعقيدات معنوى است ، از همين روى اشعار وى رواج فراوان يافت و كسانى به تقليد از او به سرودن اشعار تعليمى پرداختند . ابن يمين شاعرى شيعى مذهب بود ، قصايدى در ستايش ائمه اطهار (ع) ، بالاخص على بن ابى طالب (ع) دارد و از نخستين شعرايى است كه مرثيههايى در سوگ شهداى كربلا سروده است . وى با آنكه ستايشگر پرشور ائمه معصومين (ع) است از تعصب به دور است و پيروان مذاهب ديگر را به ديده دشمنى نمىنگرد ، چنانكه بسيارى از ممدوحان وى كسانى از اهل سنت بودند يا مانند امراى مغول اعتقادات دينى راسخى نداشتند . ديوان او 15000 بيت دارد . (دائرةالمعارف تشيع)
منبع
سيد مصطفى حسينى دشتى، معارف و معاریف
