ابن درید
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
معرفی اجمالی ابن درید
أبوبَكر بن دُرَيْد أزْدي در بصره به دنيا آمد در سال دويست و بيست و سه و در آنجا نشو و نما نمود. چون زنجي‌ها بصره را فتح كردند او به عمان گريخت و دوازده سال در آنجا اقامت كرد، پس از آن به وطنش بازگرديد، سپس به فارس كوچ كرد و در نزد بَني ميكال داراي قدر و قيمت گرديد. توليت و نظارت ديوان بدو سپرده شد. چون بني‌ميكال خلع شدند، در سنة سيصد و هشت به بغداد آمد و به وزير مقتدر بالله: ابن الفُرَات پيوست. وي او را از مقرَّبين خود گردانيد و هر ماه براي وي پنجاه دينار وظيفه مقرري معين كرد و پيوسته در نزد او مجلّل و مكرم بود تا أجلش در ماه شعبان سنة سيصد و بيست و يك در رسيد در حالي كه نود و هشت سال عمر كرده بود.
آثار ابن درید
كتاب «السَّرْج واللِّجام»، و كتاب «المُقْتَبَس»، و كتاب «زُوَّارُ العَرَب»، و كتاب «اللُّغَات»، و كتاب «السِّلاح»، و كتاب «غريب القرآن»، و كتاب «الوِشَاح»، و كتاب «الجُمْهُرة‌اللغة» در لغت در شش مجلّد، هر جزئي از آن در مجلدي بخصوصه مي‌باشد و داراي ابياتي از شعر است كه آثار صنعت شعريه در دو مصراعش محكم و استوار است، و قصيده‌اي در باب مقصور و ممدود دارد، و قصيـده كوتـاهي در حِكَـم و آداب دارد كه علماء بر شرح آن اهتمامي تمام داشته‌اند. او از پيشتازان در علوم أدبيّت و عربيّت ودر طول مدت شصت سال پيشوا در علم لغت مي‌باشد.
ابن درید و اهل البیت
شيخ رشيدالدِين بن شهر آشوب مازندراني در «معالِم العلماء» وي را از شعراء اهل بيت و مجاهدين در راه آنان به شمار آورده است و از جمله اشعارش در ولاء اهل بيت اين است:
أهْوَي النَّبِيَّ مَحَمَّداً وَ وَصِيَّهُ وَابْنَيْهِ وَ ابْنَتَهُ الْبَتُولَ الطَّاهِرَهْ
أهْلَ الْوَلاءِ فَإنَّنِي بِوَلاَئِهِمْ أرْجُو السَّلاَمَةَ وَ النَّجَا فِي الا'خِرَهْ
وَ أرَي مَحَبَّةَ مَنْ يَقُولُ بِفَضْلِهِمْ سَبَباً يُجِيرُ مِنَ السَّبِيلِ الْجَائِرَهْ
أرْجُو بِذَاكَ رِضَا الْمُهَيْمِنِ وَحْدَهُ يَوْمَ الْوُقُوفِ عَلَي ظُهُورِ السَّاهِرَهْ
- من عشق مي‌ورزم به پيغمبر محمد و وصي او و دو پسر او و دختر او كه بتول طاهره مي‌باشد.
- ايشانند أهل وَلاء بنابراين من با ولايتشان اميد سلامت و نجات را در آخرت دارم.
- و من مي‌بينم كه محبت كسي كه مُقِرّ و معترف به فضيلت ايشان است، سبب و وسيله‌اي مي‌باشد تا او را از راه جور و ظلم و اعتساف، در كنف خود پناه دهد و حفظ نمايد.
- و بدين ولاء و محبّت، من اميد در رضايت خداوند مهيمن بر امور، تنها بسته‌ام كه در روز وقوف در سطح عرصات و زمين موقف قيامت او از من خرسند و خشنود باشد.
بر تشيّع ابن دُرَيْد در «رياض العلماء» و «معالم العلماء» و «أمَل الآمِل» و «طبقات شيعة» قاضي نورالله مَرْعَشي، تنصيص و تصريح كرده‌اند.
منابع
- تقدم شیعه در علم لغت، امام شناسی ج 16 و 17 ص 133، سایت مکتب وحی، تاریخ بازیابی: 8/7/1392.
