عبدالواحد تمیمى آمدى

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۱۵ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۷ توسط مهدی موسوی (بحث | مشارکت‌ها) (ویرایش)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

عبدالواحد بن محمد تمیمی آمِدی (م، ۵۵۰ ق) از علما و محدثان شیعه و مؤلف کتاب غرر الحکم است که کلمات قصار امام على علیه السلام در آن گرد آمده است. این کتاب پس از نهج البلاغه مشهورترین کتاب حاوی سخنان امام علی علیه السلام می باشد.

زندگی‌نامه

نام ابوالفتح آمدی را برخی «محمد بن عبدالواحد» ذکر کرده‌اند. از زندگانی او آگاهی چندانی در دست نیست و تاریخ دقیق ولادت و وفات او در هیچ یک از کتاب‌های رجال نیامده است. آمدی خود در مقدمه جواهر الکلام از احمد غزالی (م، ۵۲۰ ق) به عنوان معاصر خویش یاد کرده است[۱] و ابن شهر آشوب (م، ۵۸۸ ق) گفته است که اجازه روایت غرر الحکم را از او دریافت کرده.[۲]

آمدى، شاگرد احمد غزالى[۳] و استاد ابن شهر آشوب و گویا پدر شیخ فقیه، ابومحمد عبدالله بن عبدالواحد ـ استاد شاذان بن جبریل قمى ـ بوده است.[۴]

سال درگذشت او را با اختلاف، ۵۱۰، ۵۲۰ و ۵۵۰ قمری یاد کرده‌اند و محدث ارموی در مقدمه غررالحکم با استناد به قراین و شواهد، ۵۵۰ ق (۱۱۵۵ م) را ترجیح داده است.[۵]

مذهب آمدی

ابن شهر آشوب که اجازه روایت غررالحکم او را داشته، این کتاب را از کتب شیعه برشمرده است،[۶] و علامه مجلسى، در آغاز بحارالانوار از او و کتابش یاد و بدان استناد کرده است و او را از علماى امامیه مى شمارد. سپس کلام ابن شهر آشوب را در معالم ذکر مى نماید.[۷]

محدث بزرگ شیعه، مرحوم حاج میرزا حسین نورى نیز هنگام شمارش مشایخ ابن شهر آشوب، از آمدى سخن گفته و با استناد به قرائن و شواهد بسیارى، امامی بودن او را ثابت کرده است.[۸] همچنین میرزا عبدالله افندى نویسنده کتاب ریاض العلماء او را «فاضل عامل محدث امامى شیعى» دانسته است.[۹]

اما وى در آغاز شرح خود، على علیه السلام را همچون اهل سنت با عبارت «کرم الله وجهه» ستوده است که شاید بتوان آن را بر تقیه، یا تصرف نابجاى کاتبان و ناسخان حمل کرد.

تألیفات

از شیخ عبد الواحد آمُدى دو کتاب به یادگار مانده که عبارتند از:

۱- غُرر الحِکم و دُرر الکلِم‌: این کتاب شریف که کلمات قصار و حکمت‌هاى امیرمؤمنان على علیه السلام در آن گرد آمده، مشهورترین کتاب اوست که چندین بار چاپ شده و بارها براى آن ترجمه و شرح نوشته شده است و یا خلاصه شده و منتخب آن به چاپ رسیده است. کتاب غرر در بین شیعیان و در میان کتاب‌هایى که درباره کلمات امیر مؤمنان على علیه السلام نوشته شده، مقام پس از نهج البلاغه‌ را حائز گردیده است. کتاب غرر الحکم یکى از مصادر و منابع علامه مجلسى در بحار الانوار می‌باشد.

۲- الحِکم و الأحکام من کلام سید الأنام‌: برخى نام این کتاب را جواهر الکلام فی شرح الحکم و الأحکام‌ نیز گفته‌ اند. صاحب ریاض به نقل از تاریخ اربل ـ نوشته شرف الدین ابوالبرکات اربلى ـ حکایت می‌ کند: «ابوعبدالله بستى (‌‌م، ۵۸۴ ق)، این کتاب را از مؤلفش ـ عبدالواحد آمدى ـ شنیده است.»[۱۰] و حاجى خلیفه، خصوصیات و بخشى از مقدمه کتاب را در کشف الظنون خود نقل کرده است.[۱۱]

پانویس

  1. حاجی خلیفه،کشف الظنون، ج ۱، ص۶۱۶
  2. ابن شهر آشوب، مناقب، ج ۱، صص ۱۱، ۱۲
  3. المحقق الطباطبائى، ج ۳، ص ۱۲۸۱.
  4. ریاض العلماء، ج ۳، ص ۲۸۴.
  5. مقدمه غررالحکم و دررالکلم، ص«عط»
  6. ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۸۱
  7. بحارالانوار، ج ۱، ص ۱۶ و ۳۴.
  8. خاتمه مستدرک، ج ۳، ص ۹۲ـ۹۶؛ مقدمه غرر الحکم، ص رـز،(‌‌ترجمه انصارى).
  9. ر.ک: ریاض العلماء، ج ۳، ص ۲۸۱ـ۲۸۲؛ مقدمه غررالحکم، ص ذ،(‌‌ترجمه انصارى).
  10. ریاض العلماء، ج ۳، ص ۲۸۴.
  11. کشف الظنون، ج ۱، ص ۶۱۶.

منابع

  • جعفر شعار، مدخل «آمدی، ابوالفتح» در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۲، ص۱۹۴ و ۱۹۵.
  • محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، صفحه ۳۷۵.
  • مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الحادیث ۳ [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی.
  • ناصرالدین انصارى قمى، کتابشناسی «غررالحکم و دررالکلم»، علوم حدیث، بهار ۱۳۷۸، شماره ۱۱.

پیوندها