منابع و پی نوشتهای متوسط
سیر منطقی به صورت کامل رعایت نشده
شناسه ناقص است
کیفیت پژوهش متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

آراستگی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(افزودن و تکمیل محتوا به کمک منبع جدید)
 
(۲۸ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{الگو:نیازمند ویرایش فنی}}
+
{{خوب}}
−
انسان به اقتضای فطرت خویش، میل به زیبایی و جمال داشته و جویای پاکیزگی، زیبایی و آراستگی است و از ژولیدگی، پلیدی و پریشانی نفرت دارد. در عصر ما با وجود پیشرفت بسیار علم و تمدن هنوز برخی از زوایای دینمان برای پیروانش ناشناخته مانده و افرادی از روی ناآگاهی و به گمان اینکه در دین اسلام دستوراتی در زمینه آراستگی ظاهر وجود ندارد به دنبال الگوهای فاسد و مدهای عجیب غربی می روند. از آن جا که دین مقدس اسلام بر اساس فطرت الهی بنا شده است بر امر آراستگی ارزش بسیاری قائل شده و به پیروانش دستور می‌دهد که خود را همواره پاکیزه نگاه دارند و به ویژه در برخورد با دیگران، در این امر دقت بیشتری داشته باشند.
+
'''آراستگی''' منطبق بر فطرت الهی و از دستورات اکید شارع مقدس است. انسان به اقتضای [[فطرت]]، جویای پاكیزگی، زیبایی، تمیزی و آراستگی است، از ژولیدگی، پلیدی، پلشتی و پریشانی نفرت دارد. از آنجا كه دین‌ مقدس‌ [[اسلام]] بر پایه فطرت الهی است، به پیروانش دستور می‌دهد تا همواره، مظاهر زشتی و پلیدی و بوهای بد و نفرت‌انگیز را از خود و محیط زندگی خویش دور سازند و خود را به ویژه هنگام برخورد با دیگران زینت كنند. در روایات به غایت<ref>[https://ahlolbait.com/content/4748/%D8%B2%DB%8C%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AB ما تَزَيَّنَ مُتَزَيِّنٌ بمِثلِ طاعَةِ اللّه [غرر الحكم: 9489]]</ref>، زکات<ref>[https://ahlolbait.com/content/38291/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B9/-%D8%B2%DA%A9%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C زَكاةُ الجَمالِ العَفافُ [غرر الحكم: 5449]]</ref> و آفت<ref>[https://ahlolbait.com/content/3282/%D8%A2%D9%81%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AB آفةُ الجَمالِ الخُيَلاءُ [کنزالعمال: 44091]]</ref> آراستگی اشاره شده است.
  
−
== تعریف آراستگی ==
+
==تعریف آراستگی==
 +
آرایش و آراستگی، به معنای زیبایی، جمال و جلوه است. آراستن، مصدر از همین ماده، به معنای آرایش کردن، مزین کردن، تحسین کردن و زیور کردن است. هم چنین به معنای منظم کردن و مرتب کردن و به معنای مهیا کردن و آماده کردن نیز آمده است<ref>لغت‏نامه دهخدا مدخل آرايش و ستردن.</ref>  که با معنای اول هماهنگ و مرتبط است؛ زیرا ایجاد نظم و ترتیب در اشیاء و چینش خاص بین اجزاء، سبب زیبایی شیئ شده و آن را برای هدف مورد نظر آماده می کند.
  
−
آراستگی یعنی آراسته بودن و عمل آراسته از نظر لغوی به معنای زینت دادن و تزیین کردن است. اما معانی دیگر مانند نظم و مرتب بودن، هماهنگ بودن و آماده و مهیا بودن نیز برای آن گفته شده است.<ref> معین، محمد؛ فرهنگ فارسی معین، تهران، امیر کبیر، 1360، چاپ چهارم، ج 1، ص 39.</ref>
+
==اهمیت آراستگی==
  
−
== جایگاه آراستگی ==
+
در مورد اهمیت آراستگی همین بس که [[خداوند]] متعال در [[قرآن کریم]] می فرماید: {{متن قرآن|«إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ»}}؛<ref>[[سوره صافات]]، آیه ۶.</ref> ما آسمان نزدیک [=پایین‌] را با ستارگان آراستیم.
  
−
در مورد جایگاه آراستگی همین جمله کافیست که خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
+
همانطور که از این [[آیه]] استفاده می شود، خداوند ستارگان را زینت های آسمان قرار داده و از آن با عنوان نعمت یاد می‌کند؛ بنابراین زینت فی‌نفسه امری پسندیده است. لذا خداوند در خلقت آسمانها و زمین از زینت استفاده نموده است.  
−
«إِنَّا زَینَّا السَّمَاءَ الدُّنْیا بِزِینَةٍ الْکَوَاکِبِ»<ref> صافات/6</ref>
 
−
 
−
ما آسمان نزدیک [= پایین‌] را با ستارگان آراستیم.
 
−
همانطور که ازاین آیه استفاده می شود خداوند ستارگان را زینتهای آسمان قرار داده و از آن با عنوان نعمت یاد می‌کند.بنابراین زینت فی‌نفسه امری مذموم و ناپسند نیست. لذا خداوند در خلقت آسمانها و زمین از زینت استفاده نموده است. همچنین بهره‌گیری از زینت را برای مسلمانان مجاز دانسته و آنها را به آراستگی فرا می‌خواند و نظر کسانی را که به غلط، آراستگی و زینت را با دین و آموزه‌های ناب آن در تضاد می‌پندارند، مردود می‌شمارد:
 
−
« قُل مَنْ حَرَّمَ زینةَ اللّه‌ِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مَنِ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذینَ امَنُوا»<ref> اعراف/32</ref>.
 
−
 
−
«ای رسول! بگو چه کسی زینت خدا را که برای بندگان خود بیرون آورده و نیز روزی‌های پاکیزه را حرام کرده است؟ بگو این برای کسانی است که ایمان آورده‌اند.»
 
−
در سیره پیامبر خدا صلی الله ‌علیه ‌و‌ آله آمده است که هرگاه ایشان قصد خروج از خانه یا پذیرفتن کسی‌را داشت، موی سر خود را شانه می‌زد، سر و وضع خود را مرتب می‌کرد، خویشتن را می‌آراست و برای آنکه تصویر خود را ببیند، در ظرف آبی می‌نگریست. وقتی سبب این کار را می‌پرسیدند، می‌فرمود:
 
−
«اِنَّ اللّه‌َ تَعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ إِذا خَرَجَ إِلی إخْوانِهِ أَنْ یَتَهَیّاَ لَهُمْ وَ یَتَجَمَّلَ»<ref> محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمة، حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1377، چاپ اول، ج2، ص774. و سنن النبی ج1 ص 43</ref>.
 
−
 
−
خداوند متعال دوست دارد که بنده‌اش چون به سوی برادران خود بیرون می‌رود خود را برای‌آنها منظم کند و خود را بیاراید و زیبا سازد.
 
−
امیر‌المؤمنین (علیه‌السلام) که خود در غایت زهد و ساده زیستی بود، هرگز سهل‌انگاری در آراستگی و آراسته بودن را روا نمی‌دانست. روایتی از آن حضرت نقل شده که نشان می‌دهد رفاقت و صمیمیت و خویشاوندی نباید باعث کوتاهی در این امر شود. آن حضرت فرمود:
 
−
« لِیتَزَینَ اَحَدُکُم لأَخیهِ الْمُسْلِمِ کما یتَزَینَ لِلْغَریبِ الَّذی یحِبُّ أَنْ یراه فی احسن الهَیئة.»<ref> مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج‌10، ص 91.</ref>
 
−
 
−
هر یک از شما برای برادری که به دیدنتان آید خود را بیارائید چنانکه برای بیگانه‌ای مایلید در بهترین قیافه شما را ببیند، زینت می‌کنید.
 
  
−
در سیره پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله نیز آمده است‌ كه هرگاه ایشان قصد خروج از منزل یا پذیرفتن كسی را داشت، موی سر خود را شانه می زد، سر و وضع خود را مرتب می‌كرد، خویش را می‌آراست و برای آن كه تصویر خود را ببیند در ظرف آبی می‌نگریست وقتی علت این امور را پرسیدند، فرمود: «اِنَّ اللهَ تَعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ اِذا خَرَجَ اِلی اِخوانِهِ اَنْ یَتَهَیَّأَ لَهُمْ وَ‌یَتَجَمَّلَ»<ref> همان،‌ج 16، ص 249. </ref>؛ خداوند متعال دوست دارد، هنگامی كه بنده‌اش به سوی برادرانش می‌رود خود را برای دیدار آنان آماده كند و بیاراید.
+
همچنین بهره‌گیری از زینت را برای مسلمانان مجاز دانسته و آنها را به آراستگی فرامی‌خواند و نظر کسانی را که به غلط، آراستگی و زینت را با [[دین]] و آموزه‌های ناب آن در تضاد می‌پندارند، مردود می‌شمارد: {{متن قرآن|«قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ ۚ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا ...»}}؛<ref>[[سوره اعراف]]، آیه ۳۲.</ref> ای رسول! بگو چه کسی زینت خدا را که برای بندگان خود بیرون آورده و نیز روزی‌های پاکیزه را [[حرام]] کرده است؟ بگو: این برای کسانی است که [[ایمان]] آورده‌اند.
  
−
هزینه‌ای كه آن حضرت برای تهیه عطر و بوی‌ خوش مصرف می‌كرد، از هزینه خوراكش بیشتر بود و در شب تاریك قبل از آن كه با چشم دیده شود، از بوی خوشی كه از او در فضا پراكنده بود، شناخته می‌شد.<ref>همان، ص 248.</ref>
+
از نظر قرآن کریم، استعداد درک زیبایی از جمله مواهب [[فطرت|فطری]] خداوند در [[روح]] آدمی است و وجود موجودات زیبا در جهان، پاسخی به این خواسته فطری بوده و نعمتی از نعمت‌های گرانبهای آفریدگار حکیم است.<ref>ر.ک: [[سوره نحل]]، آیات ۵-۶؛ [[سوره حج]]، آیه ۵؛ [[سوره کهف]]، آیه ۷؛ [[سوره صافات]]، آیه ۶؛ [[سوره فصلت]]، آیه ۱۲؛ [[سوره ملک]]، آیه ۵؛ [[سوره حجر]]،‌ آیه ۱۶؛ [[سوره ق]]، آیه ۶.</ref>  
  
−
از [[امام باقر]] علیه السلام نقل شده كه [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله از هر كوی و برزنی كه عبور می‌كرد. تا مدتی بوی خوشی فضای آنجا را معطر می ساخت به گونه‌ای كه مردم می‌فهمیدند كه رسول خدا صلی الله علیه و آله از آن محل عبور كرده است.<ref>بحارالانوار، ج 16، ص 249.</ref>
+
قرآن‌کریم در آیه‌ای انسان‌ها را به آراستگی و برگرفتن زینت‌های خود، هنگام رفتن به [[مسجد|مساجد]] دعوت می‌کند: {{متن قرآن|«يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ...»}}؛<ref>[[سوره اعراف]]، آیه ۳1.</ref> ای فرزندان آدم زینت و آرایش خود را در هر مسجدی برگیرید.<ref>[[سوره اعراف]]، آیه ۳۱.</ref> که البته این توصیه منحصر به آرایش‌ ظاهری نبوده و زینت های معنوی مانند [[طهارت]] و [[تقوا]] را نیز شامل می‌شود. سپس در آیه بعد، حکم کلی‌تری را بیان کرده و نظر کسانی را که به غلط آراستگی و زینت را با دین و تعالیم آسمانی مغایر می‌پندارند، مردود می‌شمارد.
  
−
در تعالیم پیشوایان اسلام در خصوص آراستگی ظاهر، توصیه‌های فراوانی مطرح شده كه این مختصر را گنجایش همه آنها نیست. از آن جمله است توصیه به پوشیدن لباس پاكیزه و آراسته، شانه‌زدن و مراقبت از موی سر و محاسن، تمیز نگه داشتن بدن و زدودن موهای زاید آن، كوتاه‌كردن‌ ناخن و موی شارب و درون‌بینی و پرهیز از آنچه كه موجب نفرت و كراهت دیگران می‌شود، از قبیل بوی بد دهان كه ناشی از مسواك نزدن و خلال نكردن دندان هاست.<ref>ر.ك: حلیه المتقین، علامه مجلسی، باب‌های پنجم، ششم، هفتم.</ref>
+
در سیره [[پیامبر خدا]] صلی الله ‌علیه ‌و‌آله آمده است که هرگاه ایشان قصد خروج از خانه یا پذیرفتن کسی‌ را داشت، موی سر خود را شانه می‌زد، سر و وضع خود را مرتب می‌کرد. خویشتن را می‌آراست و برای آنکه تصویر خود را ببیند، در ظرف آبی می‌نگریست. وقتی سبب این کار را می‌پرسیدند، می‌فرمود: «اِنَّ اللّه‌َ تَعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ إِذا خَرَجَ إِلی إخْوانِهِ أَنْ یَتَهَیّأ لَهُمْ وَ یَتَجَمَّلَ»؛<ref>محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمة، حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷، چاپ اول، ج۲، ص۷۷۴ و سنن النبی ج۱، ص۴۳.</ref> خداوند متعال دوست دارد که بنده‌اش چون به سوی برادران خود بیرون می‌رود خود را برای‌ آنها منظم کند و خود را بیاراید و زیبا سازد.
  
−
نتیجه آن كه اسلام، روی اصل آراستگی ظاهر (همچون آراستگی باطن) تأكید كرده است. بنابراین باید توجه داشت كه اگر مسلمانی با وضع آشفته و ظاهری زشت و پریشان در جامعه ظاهر شود، به خصوص اگر از نظر شغلی، وابستگی به حكومت اسلامی داشته باشد، وجود او یكی از وسایل تبلیغ علیه اسلام خواهد بود. وارستگی از قید ظواهر هرگز به این معنا نیست كه شخص خود را از هر گونه آرایش ظاهری محروم كند و بدین وسیله در نظر دیگران خوار و بی مقدار جلوه نماید.  
+
هزینه‌ای که آن حضرت برای تهیه عطر و بوی‌ خوش مصرف می‌کرد، از هزینه خوراکش بیشتر بود و در شب تاریک قبل از آن که با چشم دیده شود، از بوی خوشی که از او در فضا پراکنده بود، شناخته می‌شد.<ref>همان، ص۲۴۸.</ref>
  
 +
[[امیرالمؤمنین|امیر‌المؤمنین]] علیه‌السلام نیز که خود در غایت [[زهد]] و ساده زیستی بود، هرگز سهل‌انگاری در آراستگی و آراسته بودن را روا نمی‌دانست. روایتی از آن حضرت نقل شده که نشان می‌دهد رفاقت و صمیمیت و خویشاوندی نباید باعث کوتاهی در این امر شود. آن حضرت فرمود: «لِیتَزَیّنَ اَحَدُکُم لأَخیهِ الْمُسْلِمِ کما یتَزَیّنَ لِلْغَریبِ الَّذی یحِبُّ أَنْ یَراه فی أحسن الهَیئة»؛<ref>مجلسی محمد باقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج‌۱۰، ص۹۱.</ref> هر یک از شما برای برادری که به دیدنتان آید خود را بیارائید چنانکه برای بیگانه‌ای مایلید در بهترین قیافه شما را ببیند، زینت می‌کنید.
  
−
البته باید به این نکته هم توجه داشت که در این امر نباید از حد افراط و تفریط بیرون رفت. از اینرو، مرزهایی برای آن بیان شده است، مثلا در فقه پوشیدن لباس شهرت، خود را در پوشش، شبیه کافران در آوردن و پوشش، با هدف فتنه‌انگیزی و... جایز دانسته نشده است. بر این اساس، همان طور که آراستگی حلال و شایسته موجب استحکام و ایجاد نشاط و سلامت در ارتباطها می‌شود، آراستگی ناشایست و حرام، با این امور منافات دارد و موجب مفسده برای فرد و جامعه می‌شود.
+
از [[امام باقر]] علیه السلام نقل شده که [[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله از هر کوی و برزنی که عبور می‌کرد، تا مدتی بوی خوشی فضای آنجا را معطر می ساخت به گونه‌ای که مردم می‌فهمیدند که رسول خدا صلی الله علیه وآله از آن محل عبور کرده است.<ref>بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۴۹.</ref>
  
−
== انواع آراستگی ==
+
در تعالیم پیشوایان اسلام در خصوص آراستگی ظاهر، توصیه‌های فراوانی مطرح شده که این مختصر را گنجایش همه آنها نیست. از آن جمله است توصیه به پوشیدن لباس پاکیزه و آراسته، شانه‌زدن و مراقبت از موی سر و محاسن، تمیز نگه داشتن بدن و زدودن موهای زاید آن، کوتاه‌کردن‌ ناخن و موی شارب و درون‌بینی و پرهیز از آنچه که موجب نفرت و کراهت دیگران می‌شود، از قبیل بوی بد دهان که ناشی از مسواک نزدن و خلال نکردن دندانهاست.<ref>ر.ک: حلیه المتقین، علامه مجلسی، باب‌های پنجم، ششم، هفتم.</ref>
  
−
آراستگی به دو نوع است:آراستگی باطنی(روحی) و ظاهری.
+
نتیجه آن که اسلام، روی اصل آراستگی ظاهر (همچون آراستگی باطن) تأکید کرده است. وارستگی از قید ظواهر، هرگز به این معنا نیست که شخص خود را از هر گونه آرایش ظاهری محروم کند و بدین وسیله در نظر دیگران خوار و بی مقدار جلوه نماید.
  
−
=== آراستگی روحی ===
+
البته باید به این نکته هم توجه داشت که در این امر نباید از حد افراط و تفریط بیرون رفت. از این رو مرزهایی برای آن بیان شده است؛ مثلاً در [[فقه]]، پوشیدن [[لباس شهرت]]، خود را در پوشش، شبیه کافران در آوردن و پوشش با هدف [[فتنه|فتنه‌]]<nowiki/>انگیزی و... جایز دانسته نشده است. بر این اساس، همان طور که آراستگی [[حلال]] و شایسته موجب استحکام و ایجاد نشاط و سلامت در ارتباطها می‌شود، آراستگی ناشایست و [[حرام]]، با این امور منافات دارد و موجب مفسده برای فرد و جامعه می‌شود.
  
−
قبل از پرداختن به آراستگی جسمی و ظاهری از منظر معصومان، به پاکیزگی روح و آراستن باطن در کلام آن بزرگواران می‌پردازیم.
+
==انواع آراستگی==
−
آراستگی روح را به سه بخش می‌توان تقسیم کرد:
 
  
−
1- آراستگی اندیشه:این آراستگی را می‌توان به سه زینت اساسی خلاصه کرد:علم، حکمت و ادب.
+
آراستگی به دو نوع است: آراستگی باطنی (روحی) و ظاهری.
−
 
−
علم:امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند:
 
−
« الْعِلْمُ زَینُ الْأَغْنِیاءِ وَ غِنَی الْفُقَرَاء »<ref> عبد الواحد، آمدی؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378،چاپ دوم، ص42.</ref>
 
−
 
−
دانش، زینت دهنده ثروتمندان است( منظور از ثروتمندان یعنی کسانی که علم دارند) و بی‌نیاز کننده فقرا (یعنی کسانی که علم ندارند و جاهل هستند).
 
−
در حدیثی دیگر فرمود:
 
−
« الْعِلْمُ أَشْرَفُ حِلْیةٍ وَ عَطِیة » <ref> همان، ص281.</ref>
 
−
 
−
دانش والاترین و بلندترین زیور و هدیه (بخشیده شده) است.
 
−
 
−
حکمت:
 
−
« عَلَیکَ بِالْحِکْمَةِ فَإِنَّهَا الْحِلْیةُ الْفَاخِرَة »<ref> همان، ص58.</ref>
 
−
 
−
فراگیر حکمت را پس بدرستی که آن زیوری است فاخر. مراد از حکمت، «علم راست و کردار درست است» و فاخر، هر چیز نفیس و نیکوئیست.
 
−
 
−
ادب:امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرماید:
 
−
« حُسْنُ الْأَدَبِ زِینَةُ الْعَقْل‌»<ref> مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج 78، ص80 و ج‌74، ص 112</ref>
 
−
 
−
ادب نیکو، زیور و زینت خرد و عقل است.
 
−
 
−
2- آراستگی گفتار:در این باره بحث فراوانی وجود دارد، اما خلاصه‌ای از آن را بیان می‌کنیم. منظور از آراستگی در گفتار، دروغ نگفتن، ناسزا نگفتن، دشنام ندادن، غیبت نکردن، تهمت نزدن، آبرو نریختن و غیر اینهاست. چاره همه این گناهان سکوت است. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید:
 
−
« الصَّمْتُ کَنْزٌ وَافِرٌ وَ زَینُ الْحَلِیمِ وَ سَتْرُ الْجَاهِل‌»<ref> همان، ج‌68 ص274</ref>
 
−
 
−
سکوت گنجی است فراوان و زینت شخص حلیم و بردبار و پوششی است برای جاهل و نادان‌.
 
−
 
−
3- آراستگی رفتار:منظور از آراستگی در رفتار، انصاف، وفا و بردباری، سخاوت و... است. در این زمینه روایات فراوانی هست. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید:
 
−
« رَأَیتُ الْوَفَاءَ یزَینُ الرِّجَال‌»<ref> همان، ج47، ص32.</ref>
 
−
 
−
چنین است که وفا، مردان را زینت می‌دهد.
 
−
امام علی (علیه السلام) می‌فرماید:
 
−
« زَینُ الْمُصَاحَبَةِ الِاحْتِمَال‌ »<ref> عبد الواحد، آمدی؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378،چاپ دوم، ص420</ref>
 
−
 
−
زینت مصاحبت، تحمل کردن است؛ یعنی تحمل کردن بی‌ادبیهای مصاحب (دوست) یا تحمل دیون و اخراجات و مؤنات او هر گاه و هرزمان که محتاج باشد.
 
−
همچنین امیرمؤمنان (علیه السلام) می‌فرماید:
 
−
« السَّخَاءُ یکْسِبُ الْمَحَبَّةَ وَ یزَینُ الْأَخْلَاق‌ » <ref> همان، ص378</ref>
 
−
 
−
سخاوت دوستی را کسب می‌کند؛ یعنی باعث می‌شود که مردم با او دوست شوند و خوییها و خصلتها را زینت و آرایش می‌دهد.
 
−
 
−
=== آراستگی ظاهری ===
 
  
−
1- پاکیزگی عمومی:پاکیزگی گذشته از تأثیر بسزایی که در سلامت شخصی و اجتماعی انسان دارد، موجب دلپذیری و جلب نظر بیننده می‌شود، بلکه یکی از خواسته‌های فطری انسان است و با سرشت انسان آمیخته شده است.
+
===آراستگی روحی===
−
پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:
 
−
« النَّظَافَةُ مِنَ الْإِیمَان‌ » <ref> مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج21، ص257 و ج‌59 ص289</ref>
 
−
 
−
پاکیزگی جزئی از ایمان است. یعنی یکی از نشانه‌های مؤمن، پاکیزگی و آراستگی است.
 
−
امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید:
 
−
« مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیاءِ التَّنَظُّف‌ » <ref> همان، ج75، ص 335</ref>
 
−
 
−
پاکیزگی از اخلاق انبیاست.
 
−
در بعضی از روایات به موارد خاص نظافت اشاره شده است. امام صادق (علیه السلام) در قسمتی از حدیث خود می‌فرماید:
 
−
« إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجَمُّلَ وَ یکْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَنْعَمَ عَلَی عَبْدٍ نِعْمَةً- أَحَبَّ أَنْ یرَی عَلَیهِ أَثَرَهَا- قِیلَ وَ کَیفَ ذَلِکَ قَالَ ینَظِّفُ ثَوْبَهُ وَ یطَیبُ رِیحَهُ- وَ یحَسِّنُ دَارَهُ وَ یکْنُسُ أَفْنِیتَهُ- حَتَّی إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ ینْفِی الْفَقْرَ- وَ یزِیدُ فِی الرِّزْقِ »<ref> همان، ج‌73، ص176</ref>
 
−
 
−
همانا خدا دوست دارد زیبائی و زیبا نمائی را و زشت می‌دارد بدحالی و بدنمائی را. زیرا خدا عزوجل چون نعمتی به بنده دهد دوست دارد اثرش را در او بیند، گفته شد، چگونه؟ فرمود:جامه خوب و پاکیزه و بوی خوش بزند و خانه خوب و گرد و غبار خانه را جاروب کند، تا اینکه چراغ را پیش از غروب خورشید روشن کند که فقر را ببرد و روزی را بیفزاید.
 
−
در حدیثی از قول پیامبر اکرم(ص) در مورد شخصی آلوده چنین آمده است:
 
−
« اِنّ اللهَ تَعالی یبغِضُ الوَسِخَ و الشَعِثَ» <ref> نهج الفصاحه، مترجم ابوالقاسم پاینده،تهران، بدرقه جاویدان،1385، چاپ هفتم، کلمات قصار، ص 304</ref>
 
−
 
−
خداوند متعال شخص آلوده و ژولیده را دشمن می‌دارد.
 
−
 
−
2- رسیدگی به موی سر:موی سر یکی از جلوه‌گرترین اجزای بدن است. زیبایی رو و صورت با موی سر جلوه پیدا می‌کند مخصوصاً در نزد بانوان. اگر فردی صورت، ابرو، چشم، لب و بینی زیبا داشته باشد ولی موی سر نداشته باشد، آن زیبایی جلوه نمی‌کند و چه بسا آن فرد را زشت نشان دهد. به همین دلیل، امامان معصوم(ع) سفارش‌هایی درباره موی سر بیان کرده‌اند.
 
−
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
 
−
« إِنَّ مِنْ أَجْمَلِ الْجَمَالِ الشَّعْرَ الْحَسَن‌» <ref> کلینی، محمدبن یعقوب؛ اصول من الکافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف،1401، چاپ چهارم، ج‌2 ص615</ref>
 
−
 
−
از زیباترین زیبایی‌ها، موی نیکو و قشنگ است. در جای دیگر می‌فرماید:
 
−
« الشَّعْرُ الْحَسَنُ مِنْ کِسْوَةِ اللَّهِ فَأَکْرِمُوه‌» <ref> مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، 1364، نوبت دوم، ج‌73، ص113</ref>
 
−
 
−
موی خوب و زیبا یک پوشاک خدائیست پس آن را گرامی دارید.
 
−
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
 
−
« ثَلَاثٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ الْعِطْرُ وَ إِحْفَاءُ الشَّعْرِ وَ کَثْرَةُ الطَّرُوقَة » <ref> ابو محمد حرّانی؛ تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه صادق حسن زاده، قم، انتشارات آل علی (ع)، 1383، نوبت سوم، ص 802</ref>
 
−
 
−
سه چیز است که از آداب و سنن پیامبران است، عطر زدن، مو گذاشتن و بسیار همبستر شدن )فزونی همسر).
 
−
حضرت امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود:
 
−
« إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یحِبُّ الْجَمَالَ وَ یحِبُّ أَنْ یرَی أَثَرَ نِعْمَتِهِ عَلَی عَبْدِه‌» <ref> محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمة، حمید رضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1377، چاپ اول، ج2، ص772. و المتقی الهندی؛ کنزالعمال، بیروت لبنان، موسسه الرساله، 1399ه، چاپ پنجم، ج، ص، حدیث17166.</ref>
 
−
 
−
خداوند جمیل است و جمال را دوست دارد و دوست دارد آثار نعمت خود را بر بنده‌اش ببیند.
 
  
 +
قبل از پرداختن به آراستگی جسمی و ظاهری از منظر [[اهل البیت|معصومان]] علیهم السلام، به پاکیزگی روح و آراستن باطن در کلام آن بزرگواران می‌پردازیم. آراستگی روح را به سه بخش می‌توان تقسیم کرد:
  
 +
'''۱. آراستگی اندیشه:''' این آراستگی را می‌توان به سه زینت اساسی خلاصه کرد: [[علم]]، [[حکمت]] و [[ادب]].
  
 +
*علم: [[امام علی]] علیه السلام می‌فرمایند: «الْعِلْمُ زَینُ الْأَغْنِیاءِ وَ غِنَی الْفُقَرَاء»؛<ref>عبدالواحد، آمدی؛ تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸، چاپ دوم، ص۴۲.</ref> دانش، زینت دهنده ثروتمندان و بی‌نیاز کننده فقرا است. در [[حدیث]] دیگری فرمود: «الْعِلْمُ أَشْرَفُ حِلْیةٍ وَ عَطِیة»؛<ref>همان، ص۲۸۱.</ref> دانش والاترین و بلندترین زیور و هدیه (بخشیده شده) است.
  
 +
*حکمت: «عَلَیکَ بِالْحِکْمَةِ فَإِنَّهَا الْحِلْیةُ الْفَاخِرَة»؛<ref>همان، ص۵۸.</ref> فراگیر حکمت را، بدرستی که آن زیوری است فاخر. مراد از حکمت، «علم راست و کردار درست است» و فاخر، هر چیز نفیس و نیکوئیست.
  
 +
*ادب: [[امیرالمؤمنین]] علیه السلام می‌فرماید: «حُسْنُ الْأَدَبِ زِینَةُ الْعَقْل‌»؛<ref>مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج۷۸، ص۸۰ و ج‌۷۴، ص۱۱۲.</ref> ادب نیکو، زیور و زینت خرد و عقل است.
  
 +
'''۲. آراستگی گفتار:''' بطور خلاصه‌، منظور از آراستگی در گفتار، [[دروغ]] نگفتن، ناسزا نگفتن، [[سب و فحش دادن|دشنام]] ندادن، [[غیبت (گناه)|غیبت]] نکردن، [[تهمت]] نزدن، [[آبرو]] نریختن و غیر اینهاست. چاره همه این [[گناهان]]، سکوت است. [[امام صادق]] علیه السلام می‌فرماید: «الصَّمْتُ کَنْزٌ وَافِرٌ وَ زَینُ الْحَلِیمِ وَ سَتْرُ الْجَاهِل‌»؛<ref>همان، ج‌۶۸، ص۲۷۴.</ref> سکوت گنجی است فراوان و زینت شخص حلیم و بردبار و پوششی است برای جاهل و نادان‌.
  
 +
'''۳. آراستگی رفتار:''' منظور از آراستگی در رفتار، [[انصاف]]، [[وفای به عهد|وفا]] و [[بردباری]]، [[سخاوت]] و... است. [[امام علی]] علیه السلام می‌فرماید: «زَینُ الْمُصَاحَبَةِ الِاحْتِمَال‌»<ref>عبدالواحد، آمدی؛ تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸، چاپ دوم، ص۴۲۰.</ref> زینت مصاحبت، تحمل کردن است؛ یعنی تحمل کردن بی‌ادبیهای مصاحب (دوست) یا تحمل دیون و اخراجات و مؤنات او هرگاه و هر زمان که محتاج باشد. و [[امام صادق]] علیه السلام در این زمینه می‌فرماید: «رَأَیتُ الْوَفَاءَ یُزَیّنُ الرِّجَال‌»؛<ref>همان، ج۴۷، ص۳۲.</ref> چنین است که وفا، مردان را زینت می‌دهد. همچنین امیرمؤمنان علیه السلام می‌فرماید: «السَّخَاءُ یکْسِبُ الْمَحَبَّةَ وَ یزَیّنُ الْأَخْلَاق‌»؛<ref>همان، ص۳۷۸.</ref> سخاوت دوستی را کسب می‌کند؛ یعنی باعث می‌شود که مردم با او دوست شوند و خوبیها و خصلتها را زینت و آرایش می‌دهد.
  
−
از نظر [[قرآن كریم]]، استعداد درك زیبایی از جمله مواهب فطری خداوند در [[روح]] آدمی است و وجود موجودات زیبا در جهان، پاسخی به این خواسته فطری بوده و نعمتی از نعمت‌های گرانبهای آفریدگار حكیم است.<ref>ر.ك: [[سوره نحل]](16)، آیات 5 ـ 6؛ [[سوره حج]](22)، آیه 5؛ [[سوره كهف]](18)، آیه 7؛ [[سوره صافات]](37)، آیه 6؛ [[سوره فصلت]](41)، آیه 12؛ [[سوره ملك]](67) آیه 5؛ [[سوره حجر]](15)،‌ آیه 16؛ [[سوره ق]](50)، آیه 6.</ref>
+
===آراستگی ظاهری===
  
−
قرآن‌كریم در آیه‌ای <ref>«یا بنی ادَمَ خُذُوا زینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدِ...» ای فرزندان آدم زینت و آرایش خود را در هر مسجدی برگیرید. ([[سوره اعراف]]، آیه 31).</ref>انسان‌ها را به آراستگی و برگرفتن زینت‌های خود، هنگام رفتن به مساجد دعوت می‌كند (كه البته این توصیه منحصر به آرایش‌ ظاهری نبوده و زینت های معنوی مانند طهارت و تقوا را نیز شامل می‌شود.) سپس در آیه بعد، حكم كلی‌تری را بیان كرده و نظر كسانی را كه به غلط آراستگی و زینت را با دین و تعالیم آسمانی مغایر می‌پندارند، مردود می‌شمارد.
+
'''۱. پاکیزگی عمومی:''' پاکیزگی گذشته از تأثیر بسزایی که در سلامت شخصی و اجتماعی [[انسان]] دارد، موجب دلپذیری و جلب نظر بیننده می‌شود، بلکه یکی از خواسته‌های [[فطرت|فطری]] انسان است و با سرشت انسان آمیخته شده است.
  
−
{{متن قرآن|«قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِيَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِي لِلَّذِينَ آمَنُواْ...»}}.<ref>[[سوره اعراف]](76)، آیه 32.</ref> (ای رسول!) بگو چه كسی زینت‌ خدا را كه برای بندگان خود بیرون آورده و نیز روزی‌های پاكیزه را حرام كرده است؟ بگو: این برای كسانی است كه ایمان آورده‌اند.  
+
[[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله می‌فرماید: «النَّظَافَةُ مِنَ الْإِیمَان‌»؛<ref>مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج۲۱، ص۲۵۷ و ج‌۵۹، ص۲۸۹.</ref> پاکیزگی جزئی از [[ایمان]] است. یعنی یکی از نشانه‌های مؤمن، پاکیزگی و آراستگی است.
  
 +
[[امام رضا]] علیه السلام می‌فرماید: «مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیاءِ التَّنَظُّف‌»؛<ref>همان، ج۷۵، ص۳۳۵.</ref> پاکیزگی از [[اخلاق]] انبیاست.
  
 +
[[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] علیه السلام در قسمتی از حدیث خود می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یحِبُّ الْجَمَالَ وَالتَّجَمُّلَ وَ یکْرَهُ الْبُؤْسَ وَالتَّبَاؤُسَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَنْعَمَ عَلَی عَبْدٍ نِعْمَةً أَحَبَّ أَنْ یرَی عَلَیهِ أَثَرَهَا. قِیلَ وَ کَیفَ ذَلِکَ قَالَ ینَظِّفُ ثَوْبَهُ وَ یطَیبُ رِیحَهُ - وَ یحَسِّنُ دَارَهُ وَ یکْنُسُ أَفْنِیتَهُ حَتَّی إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ ینْفِی الْفَقْرَ وَ یزِیدُ فِی الرِّزْقِ»؛<ref>همان، ج‌۷۳، ص۱۷۶.</ref> همانا خدا دوست دارد زیبائی و زیبانمائی را و زشت می‌دارد. بدحالی و بدنمائی را زیرا خدا عزوجل چون نعمتی به بنده دهد دوست دارد اثرش را در او بیند، گفته شد، چگونه؟ فرمود: جامه خوب و پاکیزه و بوی خوش بزند و خانه خوب و گرد و غبار خانه را جاروب کند، تا این که چراغ را پیش از غروب خورشید روشن کند که فقر را ببرد و روزی را بیفزاید.
  
 +
در حدیثی از قول پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مورد شخصی آلوده چنین آمده است: «اِنّ اللهَ تَعالی یبغِضُ الوَسِخَ والشَعِثَ».<ref>نهج الفصاحه، مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران، بدرقه جاویدان، ۱۳۸۵، چاپ هفتم، کلمات قصار، ص۳۰۴.</ref> خداوند متعال شخص آلوده و ژولیده را دشمن می‌دارد.
  
 +
'''۲. رسیدگی به موی سر:''' موی سر یکی از جلوه‌گرترین اجزای بدن است و زیبایی رو و صورت با موی سر جلوه پیدا می‌کند. به همین دلیل، [[ائمه اطهار|امامان معصوم]] علیهم السلام سفارش‌هایی درباره موی سر بیان کرده‌اند.
 +
 +
[[امام صادق]] علیه السلام فرمود: «إِنَّ مِنْ أَجْمَلِ الْجَمَالِ الشَّعْرَ الْحَسَن‌»؛<ref>کلینی، محمدبن یعقوب؛ اصول من الکافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۱، چاپ چهارم، ج‌۲، ص۶۱۵.</ref> از زیباترین زیبایی‌ها، موی نیکو و قشنگ است.
 +
 +
در جای دیگر می‌فرماید: «الشَّعْرُ الْحَسَنُ مِنْ کِسْوَةِ اللَّهِ فَأَکْرِمُوه‌»؛<ref>مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج‌۷۳، ص۱۱۳.</ref> موی خوب و زیبا یک پوشاک خدایی است، پس آن را گرامی دارید.
 +
 +
[[امام رضا]] علیه السلام فرمود: «ثَلَاثٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ الْعِطْرُ وَ إِحْفَاءُ الشَّعْرِ وَ کَثْرَةُ الطَّرُوقَة»؛<ref>ابومحمد حرّانی؛ تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه صادق حسن زاده، قم، انتشارات آل علی علیه السلام، ۱۳۸۳، نوبت سوم، ص۸۰۲.</ref> سه چیز است که از آداب و سنن پیامبران است، عطر زدن، مو گذاشتن و بسیار همبستر شدن (فزونی همسر).
 +
 +
حضرت [[امیرالمؤمنین|امیرمؤمنان]] علیه السلام فرمود: «إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یحِبُّ الْجَمَالَ وَ یحِبُّ أَنْ یرَی أَثَرَ نِعْمَتِهِ عَلَی عَبْدِه‌»؛<ref>محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمة، حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷، چاپ اول، ج۲، ص۷۷۲. والمتقی الهندی؛ کنزالعمال، بیروت لبنان، موسسه الرساله، ۱۳۹۹ه، چاپ پنجم، حدیث ۱۷۱۶۶.</ref> خداوند جمیل است و جمال را دوست دارد و دوست دارد آثار نعمت خود را بر بنده‌اش ببیند.
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>
+
<references />
−
 
 
 
==منابع==
 
==منابع==
−
*علی اصغر الهامی نيا، اخلاق اسلامی.
+
*اخلاق اسلامی، علی اصغر الهامی نیا.
−
*[http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=34172 آراستگی، علی اکبریان تبریزی، سایت پژوهه] بازیابی: 20 اسفند 1392.
+
*[http://www.pajoohe.ir "آراستگی"، دانشنامه پژوهه]، علی اکبریان تبریزی، بازیابی: ۲۰ اسفند ۱۳۹۲.
−
 
+
*انديشه قم{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= متوسط
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= متوسط
 +
|کیفیت پژوهش= متوسط
 +
}}
 
[[رده:اخلاق فردی]]
 
[[رده:اخلاق فردی]]
 +
[[رده:صفات پسندیده]]
 +
[[رده:آداب و سنن]]
 +
[[رده:سنت های پیامبر اکرم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۱

Confirm3.jpg

آراستگی منطبق بر فطرت الهی و از دستورات اکید شارع مقدس است. انسان به اقتضای فطرت، جویای پاكیزگی، زیبایی، تمیزی و آراستگی است، از ژولیدگی، پلیدی، پلشتی و پریشانی نفرت دارد. از آنجا كه دین‌ مقدس‌ اسلام بر پایه فطرت الهی است، به پیروانش دستور می‌دهد تا همواره، مظاهر زشتی و پلیدی و بوهای بد و نفرت‌انگیز را از خود و محیط زندگی خویش دور سازند و خود را به ویژه هنگام برخورد با دیگران زینت كنند. در روایات به غایت[۱]، زکات[۲] و آفت[۳] آراستگی اشاره شده است.

تعریف آراستگی

آرایش و آراستگی، به معنای زیبایی، جمال و جلوه است. آراستن، مصدر از همین ماده، به معنای آرایش کردن، مزین کردن، تحسین کردن و زیور کردن است. هم چنین به معنای منظم کردن و مرتب کردن و به معنای مهیا کردن و آماده کردن نیز آمده است[۴] که با معنای اول هماهنگ و مرتبط است؛ زیرا ایجاد نظم و ترتیب در اشیاء و چینش خاص بین اجزاء، سبب زیبایی شیئ شده و آن را برای هدف مورد نظر آماده می کند.

اهمیت آراستگی

در مورد اهمیت آراستگی همین بس که خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ»؛[۵] ما آسمان نزدیک [=پایین‌] را با ستارگان آراستیم.

همانطور که از این آیه استفاده می شود، خداوند ستارگان را زینت های آسمان قرار داده و از آن با عنوان نعمت یاد می‌کند؛ بنابراین زینت فی‌نفسه امری پسندیده است. لذا خداوند در خلقت آسمانها و زمین از زینت استفاده نموده است.

همچنین بهره‌گیری از زینت را برای مسلمانان مجاز دانسته و آنها را به آراستگی فرامی‌خواند و نظر کسانی را که به غلط، آراستگی و زینت را با دین و آموزه‌های ناب آن در تضاد می‌پندارند، مردود می‌شمارد: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ ۚ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا ...»؛[۶] ای رسول! بگو چه کسی زینت خدا را که برای بندگان خود بیرون آورده و نیز روزی‌های پاکیزه را حرام کرده است؟ بگو: این برای کسانی است که ایمان آورده‌اند.

از نظر قرآن کریم، استعداد درک زیبایی از جمله مواهب فطری خداوند در روح آدمی است و وجود موجودات زیبا در جهان، پاسخی به این خواسته فطری بوده و نعمتی از نعمت‌های گرانبهای آفریدگار حکیم است.[۷]

قرآن‌کریم در آیه‌ای انسان‌ها را به آراستگی و برگرفتن زینت‌های خود، هنگام رفتن به مساجد دعوت می‌کند: «يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ...»؛[۸] ای فرزندان آدم زینت و آرایش خود را در هر مسجدی برگیرید.[۹] که البته این توصیه منحصر به آرایش‌ ظاهری نبوده و زینت های معنوی مانند طهارت و تقوا را نیز شامل می‌شود. سپس در آیه بعد، حکم کلی‌تری را بیان کرده و نظر کسانی را که به غلط آراستگی و زینت را با دین و تعالیم آسمانی مغایر می‌پندارند، مردود می‌شمارد.

در سیره پیامبر خدا صلی الله ‌علیه ‌و‌آله آمده است که هرگاه ایشان قصد خروج از خانه یا پذیرفتن کسی‌ را داشت، موی سر خود را شانه می‌زد، سر و وضع خود را مرتب می‌کرد. خویشتن را می‌آراست و برای آنکه تصویر خود را ببیند، در ظرف آبی می‌نگریست. وقتی سبب این کار را می‌پرسیدند، می‌فرمود: «اِنَّ اللّه‌َ تَعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ إِذا خَرَجَ إِلی إخْوانِهِ أَنْ یَتَهَیّأ لَهُمْ وَ یَتَجَمَّلَ»؛[۱۰] خداوند متعال دوست دارد که بنده‌اش چون به سوی برادران خود بیرون می‌رود خود را برای‌ آنها منظم کند و خود را بیاراید و زیبا سازد.

هزینه‌ای که آن حضرت برای تهیه عطر و بوی‌ خوش مصرف می‌کرد، از هزینه خوراکش بیشتر بود و در شب تاریک قبل از آن که با چشم دیده شود، از بوی خوشی که از او در فضا پراکنده بود، شناخته می‌شد.[۱۱]

امیر‌المؤمنین علیه‌السلام نیز که خود در غایت زهد و ساده زیستی بود، هرگز سهل‌انگاری در آراستگی و آراسته بودن را روا نمی‌دانست. روایتی از آن حضرت نقل شده که نشان می‌دهد رفاقت و صمیمیت و خویشاوندی نباید باعث کوتاهی در این امر شود. آن حضرت فرمود: «لِیتَزَیّنَ اَحَدُکُم لأَخیهِ الْمُسْلِمِ کما یتَزَیّنَ لِلْغَریبِ الَّذی یحِبُّ أَنْ یَراه فی أحسن الهَیئة»؛[۱۲] هر یک از شما برای برادری که به دیدنتان آید خود را بیارائید چنانکه برای بیگانه‌ای مایلید در بهترین قیافه شما را ببیند، زینت می‌کنید.

از امام باقر علیه السلام نقل شده که رسول خدا صلی الله علیه وآله از هر کوی و برزنی که عبور می‌کرد، تا مدتی بوی خوشی فضای آنجا را معطر می ساخت به گونه‌ای که مردم می‌فهمیدند که رسول خدا صلی الله علیه وآله از آن محل عبور کرده است.[۱۳]

در تعالیم پیشوایان اسلام در خصوص آراستگی ظاهر، توصیه‌های فراوانی مطرح شده که این مختصر را گنجایش همه آنها نیست. از آن جمله است توصیه به پوشیدن لباس پاکیزه و آراسته، شانه‌زدن و مراقبت از موی سر و محاسن، تمیز نگه داشتن بدن و زدودن موهای زاید آن، کوتاه‌کردن‌ ناخن و موی شارب و درون‌بینی و پرهیز از آنچه که موجب نفرت و کراهت دیگران می‌شود، از قبیل بوی بد دهان که ناشی از مسواک نزدن و خلال نکردن دندانهاست.[۱۴]

نتیجه آن که اسلام، روی اصل آراستگی ظاهر (همچون آراستگی باطن) تأکید کرده است. وارستگی از قید ظواهر، هرگز به این معنا نیست که شخص خود را از هر گونه آرایش ظاهری محروم کند و بدین وسیله در نظر دیگران خوار و بی مقدار جلوه نماید.

البته باید به این نکته هم توجه داشت که در این امر نباید از حد افراط و تفریط بیرون رفت. از این رو مرزهایی برای آن بیان شده است؛ مثلاً در فقه، پوشیدن لباس شهرت، خود را در پوشش، شبیه کافران در آوردن و پوشش با هدف فتنه‌انگیزی و... جایز دانسته نشده است. بر این اساس، همان طور که آراستگی حلال و شایسته موجب استحکام و ایجاد نشاط و سلامت در ارتباطها می‌شود، آراستگی ناشایست و حرام، با این امور منافات دارد و موجب مفسده برای فرد و جامعه می‌شود.

انواع آراستگی

آراستگی به دو نوع است: آراستگی باطنی (روحی) و ظاهری.

آراستگی روحی

قبل از پرداختن به آراستگی جسمی و ظاهری از منظر معصومان علیهم السلام، به پاکیزگی روح و آراستن باطن در کلام آن بزرگواران می‌پردازیم. آراستگی روح را به سه بخش می‌توان تقسیم کرد:

۱. آراستگی اندیشه: این آراستگی را می‌توان به سه زینت اساسی خلاصه کرد: علم، حکمت و ادب.

  • علم: امام علی علیه السلام می‌فرمایند: «الْعِلْمُ زَینُ الْأَغْنِیاءِ وَ غِنَی الْفُقَرَاء»؛[۱۵] دانش، زینت دهنده ثروتمندان و بی‌نیاز کننده فقرا است. در حدیث دیگری فرمود: «الْعِلْمُ أَشْرَفُ حِلْیةٍ وَ عَطِیة»؛[۱۶] دانش والاترین و بلندترین زیور و هدیه (بخشیده شده) است.
  • حکمت: «عَلَیکَ بِالْحِکْمَةِ فَإِنَّهَا الْحِلْیةُ الْفَاخِرَة»؛[۱۷] فراگیر حکمت را، بدرستی که آن زیوری است فاخر. مراد از حکمت، «علم راست و کردار درست است» و فاخر، هر چیز نفیس و نیکوئیست.
  • ادب: امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید: «حُسْنُ الْأَدَبِ زِینَةُ الْعَقْل‌»؛[۱۸] ادب نیکو، زیور و زینت خرد و عقل است.

۲. آراستگی گفتار: بطور خلاصه‌، منظور از آراستگی در گفتار، دروغ نگفتن، ناسزا نگفتن، دشنام ندادن، غیبت نکردن، تهمت نزدن، آبرو نریختن و غیر اینهاست. چاره همه این گناهان، سکوت است. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «الصَّمْتُ کَنْزٌ وَافِرٌ وَ زَینُ الْحَلِیمِ وَ سَتْرُ الْجَاهِل‌»؛[۱۹] سکوت گنجی است فراوان و زینت شخص حلیم و بردبار و پوششی است برای جاهل و نادان‌.

۳. آراستگی رفتار: منظور از آراستگی در رفتار، انصاف، وفا و بردباری، سخاوت و... است. امام علی علیه السلام می‌فرماید: «زَینُ الْمُصَاحَبَةِ الِاحْتِمَال‌»[۲۰] زینت مصاحبت، تحمل کردن است؛ یعنی تحمل کردن بی‌ادبیهای مصاحب (دوست) یا تحمل دیون و اخراجات و مؤنات او هرگاه و هر زمان که محتاج باشد. و امام صادق علیه السلام در این زمینه می‌فرماید: «رَأَیتُ الْوَفَاءَ یُزَیّنُ الرِّجَال‌»؛[۲۱] چنین است که وفا، مردان را زینت می‌دهد. همچنین امیرمؤمنان علیه السلام می‌فرماید: «السَّخَاءُ یکْسِبُ الْمَحَبَّةَ وَ یزَیّنُ الْأَخْلَاق‌»؛[۲۲] سخاوت دوستی را کسب می‌کند؛ یعنی باعث می‌شود که مردم با او دوست شوند و خوبیها و خصلتها را زینت و آرایش می‌دهد.

آراستگی ظاهری

۱. پاکیزگی عمومی: پاکیزگی گذشته از تأثیر بسزایی که در سلامت شخصی و اجتماعی انسان دارد، موجب دلپذیری و جلب نظر بیننده می‌شود، بلکه یکی از خواسته‌های فطری انسان است و با سرشت انسان آمیخته شده است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می‌فرماید: «النَّظَافَةُ مِنَ الْإِیمَان‌»؛[۲۳] پاکیزگی جزئی از ایمان است. یعنی یکی از نشانه‌های مؤمن، پاکیزگی و آراستگی است.

امام رضا علیه السلام می‌فرماید: «مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیاءِ التَّنَظُّف‌»؛[۲۴] پاکیزگی از اخلاق انبیاست.

امام صادق علیه السلام در قسمتی از حدیث خود می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یحِبُّ الْجَمَالَ وَالتَّجَمُّلَ وَ یکْرَهُ الْبُؤْسَ وَالتَّبَاؤُسَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَنْعَمَ عَلَی عَبْدٍ نِعْمَةً أَحَبَّ أَنْ یرَی عَلَیهِ أَثَرَهَا. قِیلَ وَ کَیفَ ذَلِکَ قَالَ ینَظِّفُ ثَوْبَهُ وَ یطَیبُ رِیحَهُ - وَ یحَسِّنُ دَارَهُ وَ یکْنُسُ أَفْنِیتَهُ حَتَّی إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ ینْفِی الْفَقْرَ وَ یزِیدُ فِی الرِّزْقِ»؛[۲۵] همانا خدا دوست دارد زیبائی و زیبانمائی را و زشت می‌دارد. بدحالی و بدنمائی را زیرا خدا عزوجل چون نعمتی به بنده دهد دوست دارد اثرش را در او بیند، گفته شد، چگونه؟ فرمود: جامه خوب و پاکیزه و بوی خوش بزند و خانه خوب و گرد و غبار خانه را جاروب کند، تا این که چراغ را پیش از غروب خورشید روشن کند که فقر را ببرد و روزی را بیفزاید.

در حدیثی از قول پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مورد شخصی آلوده چنین آمده است: «اِنّ اللهَ تَعالی یبغِضُ الوَسِخَ والشَعِثَ».[۲۶] خداوند متعال شخص آلوده و ژولیده را دشمن می‌دارد.

۲. رسیدگی به موی سر: موی سر یکی از جلوه‌گرترین اجزای بدن است و زیبایی رو و صورت با موی سر جلوه پیدا می‌کند. به همین دلیل، امامان معصوم علیهم السلام سفارش‌هایی درباره موی سر بیان کرده‌اند.

امام صادق علیه السلام فرمود: «إِنَّ مِنْ أَجْمَلِ الْجَمَالِ الشَّعْرَ الْحَسَن‌»؛[۲۷] از زیباترین زیبایی‌ها، موی نیکو و قشنگ است.

در جای دیگر می‌فرماید: «الشَّعْرُ الْحَسَنُ مِنْ کِسْوَةِ اللَّهِ فَأَکْرِمُوه‌»؛[۲۸] موی خوب و زیبا یک پوشاک خدایی است، پس آن را گرامی دارید.

امام رضا علیه السلام فرمود: «ثَلَاثٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ الْعِطْرُ وَ إِحْفَاءُ الشَّعْرِ وَ کَثْرَةُ الطَّرُوقَة»؛[۲۹] سه چیز است که از آداب و سنن پیامبران است، عطر زدن، مو گذاشتن و بسیار همبستر شدن (فزونی همسر).

حضرت امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: «إِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یحِبُّ الْجَمَالَ وَ یحِبُّ أَنْ یرَی أَثَرَ نِعْمَتِهِ عَلَی عَبْدِه‌»؛[۳۰] خداوند جمیل است و جمال را دوست دارد و دوست دارد آثار نعمت خود را بر بنده‌اش ببیند.

پانویس

  1. ↑ ما تَزَيَّنَ مُتَزَيِّنٌ بمِثلِ طاعَةِ اللّه [غرر الحكم: 9489]
  2. ↑ زَكاةُ الجَمالِ العَفافُ [غرر الحكم: 5449]
  3. ↑ آفةُ الجَمالِ الخُيَلاءُ [کنزالعمال: 44091]
  4. ↑ لغت‏نامه دهخدا مدخل آرايش و ستردن.
  5. ↑ سوره صافات، آیه ۶.
  6. ↑ سوره اعراف، آیه ۳۲.
  7. ↑ ر.ک: سوره نحل، آیات ۵-۶؛ سوره حج، آیه ۵؛ سوره کهف، آیه ۷؛ سوره صافات، آیه ۶؛ سوره فصلت، آیه ۱۲؛ سوره ملک، آیه ۵؛ سوره حجر،‌ آیه ۱۶؛ سوره ق، آیه ۶.
  8. ↑ سوره اعراف، آیه ۳1.
  9. ↑ سوره اعراف، آیه ۳۱.
  10. ↑ محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمة، حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷، چاپ اول، ج۲، ص۷۷۴ و سنن النبی ج۱، ص۴۳.
  11. ↑ همان، ص۲۴۸.
  12. ↑ مجلسی محمد باقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج‌۱۰، ص۹۱.
  13. ↑ بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۴۹.
  14. ↑ ر.ک: حلیه المتقین، علامه مجلسی، باب‌های پنجم، ششم، هفتم.
  15. ↑ عبدالواحد، آمدی؛ تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸، چاپ دوم، ص۴۲.
  16. ↑ همان، ص۲۸۱.
  17. ↑ همان، ص۵۸.
  18. ↑ مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج۷۸، ص۸۰ و ج‌۷۴، ص۱۱۲.
  19. ↑ همان، ج‌۶۸، ص۲۷۴.
  20. ↑ عبدالواحد، آمدی؛ تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸، چاپ دوم، ص۴۲۰.
  21. ↑ همان، ج۴۷، ص۳۲.
  22. ↑ همان، ص۳۷۸.
  23. ↑ مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج۲۱، ص۲۵۷ و ج‌۵۹، ص۲۸۹.
  24. ↑ همان، ج۷۵، ص۳۳۵.
  25. ↑ همان، ج‌۷۳، ص۱۷۶.
  26. ↑ نهج الفصاحه، مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران، بدرقه جاویدان، ۱۳۸۵، چاپ هفتم، کلمات قصار، ص۳۰۴.
  27. ↑ کلینی، محمدبن یعقوب؛ اصول من الکافی، علی اکبر غفاری، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۱، چاپ چهارم، ج‌۲، ص۶۱۵.
  28. ↑ مجلسی محمدباقر؛ بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج‌۷۳، ص۱۱۳.
  29. ↑ ابومحمد حرّانی؛ تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه صادق حسن زاده، قم، انتشارات آل علی علیه السلام، ۱۳۸۳، نوبت سوم، ص۸۰۲.
  30. ↑ محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمة، حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۷، چاپ اول، ج۲، ص۷۷۲. والمتقی الهندی؛ کنزالعمال، بیروت لبنان، موسسه الرساله، ۱۳۹۹ه، چاپ پنجم، حدیث ۱۷۱۶۶.

منابع



برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=آراستگی&oldid=151007»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا