قطب الدین شیرازی
قطب‌الدین شیرازی، ابوالثناء محمود
- ملیت: ایرانی
- قرن: ۷ (۷۱۰-۶۳۴ ق)
طبیب، ریاضیدان، منجم، فیزیک‌دان، فیلسوف، عالم اشعرى، شافعى و مفسر، معروف به قطب شیرازى و ملقب به علامه. او در شیراز به دنیا آمد. پدرش ضیاءالدین مسعود پزشک و مدرس طب در بیمارستان مظفرى شیراز و در همان حال از بزرگان فرقه سهروردیه بود.
قطب‌الدین محمود علم طب را نزد پدر و عموى خود فراگرفت. خرقه‌ى تصوف را در ده سالگى از دست پدر خود پوشید و از نجیب‌الدین على بن بزغش شیرازى نیز خرقه گرفت. در چهارده سالگى پدرش فوت کرد و او به جاى پدر به عنوان چشم‌پزشک در بیمارستان شروع بکار نمود.
وى قرائت و شروح «قانون» را نزد استادان شیراز فراگرفت. چندى نیز شاگرد نجم‌الدین کاتبى قزوینى بود. سپس به مراغه رفت و در آنجا علم هئیت و «اشارات» ابن‌سینا را در خدمت خواجه نصیرالدین طوسى آموخت و نزد آن استاد و به یارى او به حل مشکلات «قانون» توفیق یافت.
او همچنین سفرهایى به خراسان، عراق عجم، بغداد و روم داشت. در قونیه به خدمت صدرالدین قونوى رسید و علم شریعت و طریقت را نزد او فراگرفت.
قطب‌الدین شیرازى از دانشمندان جامع و بزرگ و در معقول یگانه زمان خود بود. او در طب و ریاضیات و نجوم و حکمت و موسیقى دست داشت و در نظم و نثر پارسى و عربى داراى مهارت کامل بود. عده‌اى از رجال علم و دانش در محضر او شاگردى کرده‌اند. از جمله شاگردان وى: قطب‌الدین رازى، کمال‌الدین فارسى و نظام‌الدین اعرج بودند.
از آثارش: «دره التاج لغره الدیباج/الدباج»، معروف به «انموذج العلوم» به فارسى که به خواهش امیر دباج، پادشاه اسحاق‌وند گیلان، تألیف کرد؛ «تحفه‌ى شاهى» در علم هئیت به فارسى؛ «نهایه الادراک فى درایه الافلاک»، در علم هئیت به فارسى؛ «اختیارات مظفرى» در هیئت و نجوم؛ شرح «حکمه الاشراق»؛ شرح «مفتاح العلوم» سکاکى، قسمت سوم؛ شرح «مختصر الاصول» حاجبى؛ «فتح المنان فى تفسیر القرآن» در حدود ۴۰ مجلد؛ «مشکلات التفاسیر».
قطب‌الدین در اواخر عمر در تبریز سکنى گزید و در همان جا درگذشت و در مقبره‌ى چرنداب تبریز در کنار قاضى بیضاوى دفن شد.
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج4، ص359.
