مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

صحیح بخاری (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۲۲ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۴۵ توسط Zamani (بحث | مشارکت‌ها) (رتبه و کیفیت سنجی)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
صحیح البخاری.jpg
نویسنده ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بخارى
موضوع احادیث اهل سنت
زبان عربی
تعداد جلد 11

صحیح بخاری تألیف محمد بن اسماعیل بخاری (۱۹۴ -۲۵۶ق)، یکی از صحاح ششگانه اهل سنت است که آنها آن را معتبرترین کتاب روایی خود به حساب می‌آورند. برای این کتاب شرح های متعدی نگاشته شده است.

مولف

بخارى (194-256) از بزرگترين و مهمترين مصنفين حديثى اهل سنت است. او در بخارا در خانواده‌اى جديد الاسلام زاده شد (جد دوم او از مجوسيت به اسلام گرويده بود) . حافظه و استعداد حديثى فوق العادۀ، موجب تخصص يافتن او در اين علم در سنين نوجوانى شد. به مناطق مختلف اسلامى مثل مكه و مدینه و بغداد و كوفه و مصر و شام مسافرت كرد و حديث را از اساتيد مختلف فراگرفت.

در بين اهل سنت حافظه و شخصيت او به صورت اسطوره درآمده است؛ شايد بسيارى از داستان‌هايى كه نسبت به او نقل مى‌شود جعلى و ناشى از همين شخصيت اسطوره‌اى باشد.كتاب صحيح را در طى 16 سال و در حال مسافرت نوشته است و آنرا بر اساتيد حديثى خود عرضه كرده است. بخارى در اواخر عمر به منطقۀ خراسان بازگشت و مورد استقبال بسيار زياد قرار گرفت لكن پس از مباحثاتى كه در پى فتنۀ «مخلوق بودن يا نبودن قران» رخ داد از نيشابور، و بخارا، مطرود شد و در تنهايى در روستايى در نزديكى سمرقند جان داد.[۱]

معرفی کتاب

صحيح بخارى، مهمترين كتاب حديثى اهل سنت است. آنان به اين كتاب با ديدى عجيب و مقدس مآبانه مى‌نگرند. بخارى، پايه‌گذار انتخاب و جمع‌آورى احاديث صحيح و تنظيم و ترتيب آن بوده است. قبل از او، احاديث مختلف، اعم از صحيح، حسن و ضعيف در كنار هم مى‌آمدند.[۲]

صحیح البخاری، ۹۷ کتاب و ۳ هزار و ۴۵۰ باب دارد و مطابق با ابواب فقهی، تبویب شده است. تعداد احادیث آن با احتساب احادیث تکراری، به گفته ابن صلاح، ۷ هزار و ۲۷۵ حدیث و با حذف مکررّات، به عقیده ابن حجر، ۲ هزار و ۷۶۱ حدیث است.[۳]

مطابق با ادعای بخاری او احاديث كتاب خود را از بين 600 هزار حديث انتخاب كرده است. و از او نقل شده است که گفته است : این کتاب بین من و خدای من حجت است و من جز حدیث صحیح در آن وارد نکرده‌ام[۴] بخارى در روات حديث، شرط وثاقت، عدالت، قلت خطاء و ملاقات با استاد را شرط مى‌دانسته است.[۵]

بر این اساس برخی از اهل سنّت مدعی هستند که صحیح ترین کتاب، پس از قرآن مجید، صحیح بخاری است.[۶] اما درعین حال بيش از 100 حديث موجود در كتاب بخارى، مورد انتقاد دارقطنى و ديگران قرار گرفته است. چون با شروط بخارى، سازش ندارد. همچنین در صحيح بخارى احاديث عجيب و غريب و موهن بسیاری یافت می شود همچون احادیثی درباره رؤيت خداوند، مكان خداوند، اعضاء بدن خداوند، خندۀ خداوند، كشف ساق خدا، احاديث موهن نسبت به نبى اكرم و ساير پيامبران (ع) مثل ثوبى حجر و. . . ، متون دال بر تحريف قرآن.[۷] كتاب «سيرى در صحيحين» به نقد احادیث صحیح بخاری و صحیح مسلم پرداخته است.

شروح صحیح بخاری

كتاب صحیح بخارى مورد اعتناء بسيار زياد اهل سنت است به گونه‌اى كه نزديك به 400 كتاب در شرح و توضيح و تعليق و رفع ابهامات آن نوشته شده است.[۸] از جمله شروح مشهور ان است:

  • شرح امام ابوسلیمان احمد بن محمد بن ابراهیم بن خطاب البستى الخطابى (متوفى 338) با نامإعلام السنن؛
  • فتح الباری شرح صحیح البخاری، نوشته حافظ شهاب‌الدین ابن حجر عسقلانى (متوفى 852)؛
  • عمدة القاری فی شرح البخاری، تألیف محمود بن احمد عینى (متوفى 855)؛
  • إرشاد السّاری فی شرح البخاری، از احمد بن محمد بن ابى‌بکر قسطلانى (متوفى 923)؛
  • شرح ابوزید عبدالقادر بن على فاسى[۹]

پانویس

  1. طباطبایی، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، ج1 ، ص76
  2. طباطبایی، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، ج1، ص76
  3. محمدی ری شهری، شناخت نامه حدیث، ج۳، ص۱۸۶
  4. معارف، تاریخ عمومی حدیث، 1377ش، ص 137و138
  5. طباطبایی، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، ج1، ص76
  6. ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، ص۹.
  7. طباطبایی، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، ج1، ص76
  8. طباطبایی، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث، ج1، ص76
  9. الهامى و هاشمى، «بخاری ابوعبدالله محمد بن اسماعیل»، دانشنامه جهان اسلام، ج2، ص380

منابع

  • الهامى، داود؛ هاشمى، رضا، «بخاری ابوعبدالله محمد بن اسماعیل»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلى حداد عادل، بنیاد دائرةالمعارف اسلامى، چاپ دوم، 1375، تهران.
  • طباطبایی، محمدکاظم، آشنایی با تاریخ و منابع حدیث.
  • محمدی ری شهری، محمد، شناخت نامه حدیث، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.
  • معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، تهران، کویر، چاپ اول، 1377ش.