المقنع (کتاب)

از کتابهای شیخ جلیل القدر صدوق می باشد که به زبان عربی نگاشته شده است و به عنوان مجموعه فقهی-حدیثی محسوب می شود.

نویسنده	شیخ صدوق
موضوع	فقه‌ شيعه
زبان	عربی
تعداد جلد	1

مؤلف

محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی(۳۰۵ -۳۸۱ق) متولد شهر قم، معروف به شیخ صدوق و ابن بابویه، از بزرگ‌ترین محدّثین قرن چهارم هجری به شمار می‌آید. کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه اثر اوست. و از آثار وی: مدینة العلم، كمال‌الدین و تمام النعمة، التوحید، الخصال، معانی الأخبار، عیون أخبار الرضا(ع)، أمالی شیخ صدوق، المقنع فی الفقه، الهدایة (فی الأصول و الفروع) می باشد. از اساتید وی می توان به محمد بن حسن بن احمد بن ولید، حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زید بن على(ع)، ابوالحسن، محمد بن قاسم اشاره کرد. شیخ صدوق در سال 381 ه. وفات نمود.

معرفى اجمالى كتاب

كتاب مقنع از مهمترين مصادر فقهى نزد فقها در تمام اعصار بشمار مى آيد. عبارات اين كتاب همه الفاظ احاديث و روايات مستندند كه مؤلف به جهت اختصار سند آن‌ها را حذف نموده است.

شیخ صدوق دو کتاب المقنع والهدایة را به پیروی از کتاب الشرائع پدرش نوشته است و اين كتاب در واقع رساله فتواى شيخ است. وی در مقدمه المقنع می گوید: «...انى صنفت كتابى هذا و سميته كتاب المقنع، لقنوع من يقرأه بما فيه و حذفت الاسانيد منه لئلا يثقل حمله ولايصعب حفظه ولايمل قارئه اذا كان ما أبينه فيه فى الكتب الاصولية موجوداً مبيناً على المشايخ العلماء».

«این کتاب را کتاب المقنع نامیدم، زیرا هر کس آن را بخواند به آن اکتفا خواهد کرد و سندهای آن را حذف نمودم»، به همین جهت فقهای متاخر از او متون این گونه کتاب ها را به عنوان روایت مرسل تلقی می کردند.

محدث نورى بعد از بيان كلام صدوق مى گويد: «و اين عبارت متضمن چند مطلب است:

1. آنچه در اين كتاب هست همه حديث است.
2. همه اخبار مسندند.
3. اين اخبار گرفته شده از اصول اصحاب است كه تكيه گاه و مرجع شيخ صدوق در فتاواى وى بوده است.
4. صاحبان اصول و رجال طريق همه از ثقات اند».

اين كتاب يك دوره فقه كامل است كه از ابواب طهارت شروع مى شود و به ابواب ديات پايان مى يابد.

ساختاربندی کتاب

1. ابواب الطهاره: شامل 13 باب از جمله:
   1. باب اول آن: باب الوضوء
   2. باب دوم آن: باب السواک و فضله
   3. باب سیزدهم آن: باب الصلاة علی المنافق
2. ابواب الصلاة: شامل 29 باب از جمله:
   1. باب اول آن: باب مواضع التی تکره الصلاة فیها
   2. باب دهم آن: السهو فی الصلاة
3. ابواب الزکاة: شامل 16 باب از جمله:
   1. باب ششم آن: زکاة الغنم
   2. باب چهاردهم آن: باب تکفین الموتی من الزکاة
   3. باب الخمس: باب الصدقه
4. ابواب الصوم: شامل 17 باب از جمله:
   1. باب دهم آن: ابواب قضاء شهر رمضان
   2. باب هفدهم آن: باب الفطره
   3. باب الحج
   4. باب ثواب الاعمال
   5. باب النکاح
   6. باب العقیقه
   7. باب المتعه
   8. باب الطلاق
   9. باب المکاسب والتجارات
   10. باب الربا
   11. باب الدین
   12. باب الکفالات
   13. باب اللقطه
   14. باب المزارعه والاجاره
   15. باب القضاء والاحکام
   16. باب الشفعه
   17. باب الایمان والنذور والکفارات
   18. باب الصید والذبائح
5. ابواب الحدود: شامل 5 باب از جمله:
   1. باب سوم آن: حد السرقه
   2. باب الملاهی
   3. باب العتق والتدبیر والمکاتبه
   4. باب الوصایا
   5. باب المواریث
   6. باب الدیات
   7. باب الدخول فی اعمال السلطان و طلب الحوائج الیه
   8. باب النوادر

وضعيت نشر

اين كتاب به كوشش انتشارات مؤسسه امام هادى عليه السلام در قم به 1415 ق چاپ و منتشر شده است.

منابع

• احمدرضا ضميري، کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي.
• المقنع، دايرة المعارف طهور، بازیابی: 7 اردیبهشت 1393.

متن کتاب المقنع

المقنع