میرزا ابوالقاسم کلانتر تهرانی
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع:گلشن ابرار، جلد4.
نویسنده:جمعی از پژوهشگران پژوهشکده باقر العلوم(ع)
شناسنامه
تولد: 1236 قمری
محل تولد: تهران
وفات: 1292 قمری
عمر: 56 سال
مزار: جوار بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام
اساتید
عالمان بزرگی هم چون: شیخ مرتضی انصاری، آقا سید ابراهیم قزوینی، ملاعبداللّه زنوزی، شیخ جعفر کرمانشاهی و... .
شاگردان
شهید شیخ فضل اللّه نوری، حاج شیخ عبدالنبی نوری، محمدصادق تهرانی(بلور)، ملا حبیب اللّه کاشانی، میرزا ابوالفضل تهرانی (فرزندش) و... .
آثار
مطارح الانظار، رساله ای در غصب، قضا و شهادت و... .
آیةاللّه حاج میرزا ابوالقاسم کلانتر، یکی از مشاهیر شیعه در قرن 13 هجری است که در کتب تراجم و منابع تاریخی، او را به عنوان فقیه اصولی، جامع علوم عقلی و نقلی و افتخار دانشمندان شیعه و یکی از بزرگترین علمای عامل که به زیور زهد و تقوا آراسته بود، ستوده اند. پدرش حاج محمدعلی، از تجار متدین بازار تهران بود که به امانت داری و صداقت در تجارت آراسته بود.
وی از خاندان دانش و تقوا همسری را برگزید که حاصل این پیوند مبارک، فرزندی سعادتمند به نام میرزا ابوالقاسم، آن فقیه و اصولی ژرف نگر و دقیق النظر بود.
از همان دوران کودکی نشانه های هوش و استعداد سرشار، در او نمایان بود. چنان که در ده سالگی مقدمات علوم دینی را فراگرفت و مضامین مشکل را به خوبی می فهمید و به خاطر می سپرد.
وی چندی بعد به حوزه علمیه اصفهان که در آن زمان از رونق خوبی برخوردار بود رفت و مدت سه سال در محضر پرفیض اساتید آن سامان در کمال جدیت، دروس سطح را پی گرفت و پایه های علمی خود را قوی کرد.
میرزا ابوالقاسم تشنه علم و کمال بود. وی به عشق تحصیل در حوزه بابرکت و با قدمت نجف اشرف، دو سفر به عتبات کرد، اما هربار با مشکل و موانعی مواجه شده و به ایران بازگشت؛ تا این که بار سوم توفیق تشرف به عتبات عالیات او را دست داد و به محضر شیخ اعظم مرتضی انصاری راه یافت.
او سالیانی چند از آبشار معرفت و اندیشه های زلال آن نادره زمان و اعجوبه دوران، جرعه های ناب نوشید و مراحل والای علمی، اخلاقی را به نحو شگفت انگیزی طی کرد تا جایی که استادش بارها به اجتهاد وی تصریح کرد. مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی، میرزا ابوالقاسم تهرانی را از مشهورترین شاگردان شیخ انصاری معرفی کرده و می گوید: ایشان بحث های استادش را به نحو احسن، تقریر نمود و مدت بیست سال این برنامه استمرار داشت.
این فقیه محقق، که حقا عالمی به تمام معنی وارسته و آراسته به ملکات فاضله و سجایای حمیده بود، در سال 1277 قمری به تهران بازگشت و مرجع امور دینی و علمی پایتخت گردید. علما و فضلای بسیاری در مجلس تدریس وی حاضر و از دانش و فضل او بهره می بردند.
این عالم فرزانه بنا به گفته نوه عالم و فاضلش، ایة اللّه میرزا محمدثقفی، وقتی که خواست از نجف به ایران بیاید، به محضر شیخ انصاری رسید و استادش در لحظه تودیع و خداحافظی، به وی چنین توصیه کرد: وقتی به تهران رفتی، درس و بحث و تشکیل محافل علمی را تر½ مکن. اگر خواستی امام جماعت شوی، در صورتی که قصدت خالصانه و برای خدا بود، بپذیر و اگر احساس کردی برای خدا نیست و کمّ و کیف جماعت و حمایت مأمومین در تو اثر می گذارد، از آن اعراض نما. دیگر این که در زمان حاکمیت جور و سلطه ستم، قضاوت را نپذیر و از قاضی شدن دوری کن.
آری آن مجتهد جوان، در تهران رحل اقامت افکند و بنا به توصیه های ارزشمند استادش و دعوت ایة اللّه حاج ملاعلی کنی، در مدرسه مروی به تربیت و پرورش طلاب مبادرت ورزید. از کرسی درس او دانشوران زیادی بهره مند شدند که بعضا به مرتبه والای اجتهاد و مرجعیت نایل آمده و از رجال بزرگ و مشاهیر علم و دیانت و سیاست به شمار می ایند.
این عالم ربانی که به کلانتر تهرانی شهرت یافته بود، از نفوذ اجتماعی و اقتدار معنوی خاصی در تهران برخوردار شد و این توانایی علمی و موقعیت اجتماعی را خالصانه در جهت اعتلا و نشر احکام الهی و فرهنگ اهل بیت علیهم السلام به کارگرفت. در این که چرا این خاندان به کلانتر شهرت یافته اند، گفته شده که این لقب را از دایی ایشان محمود خان کلانتر گرفته اند که در زمان ناصرالدین شاه، مأمور رسیدگی به امور اجتماعی و اقتصادی شهر تهران بود. ایة اللّه کلانتر تهرانی علاوه بر تدریس و تربیت علمای برجسته، در عرصه قلم و نگارش نیز آثار نفیس و ارزنده ای از خود به جای گذاشت.
معروف ترین اثر ایشان، کتاب مطارح الانظار است که برگرفته از افاضات درس اصول استادش شیخ مرتضی انصاری قدس سره می باشد. این فقیه محقق، در اواخر عمر از نظر سلامت جسم، دچار مشکل شد و بینایی اش چنان به ضعف گرایید که قادر به دیدن نبود. آفتاب عمرش خیلی زود غروب کرد و درست در سالروز ولادتش یعنی سوم ربیع الثانی دعوت حق را اجابت کرد و به سرای باقی شتافت.
پیکر پاکش پس از تشییع باشکوهی در جوار بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام در مقبره مفسّر نامی، شیخ ابوالفتوح رازی به خاک سپرده شد. از باقیات الصالحات این عالم ربانی فرزند علامه و نابغه اش میرزا ابوالفضل تهرانی بود که وارث علم و فضل و هنر پدر گردید و گوی سبقت را از همگنان ربود.
وی که هنگام رحلت جانگداز پدر، تنها نوزده سال داشت، قصیده ای طولانی در سوگ پدر عالمش سرود که از نظر فنون بدیع و صنایع شعری و ادبی، ممتاز است.
او هم چنین کتابی موسوم به صدح الحمامه فی احوال الوالد العلامه در معرفی شخصیت علمی و فکری پدرش به تحریر درآورد که از حیث نگارش، با کتاب مقامات حریری برابری می کند.
روح پاکش با ائمه طاهرین علیهم السلام محشور باد.
