معالم العلماء (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon article.jpg
محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


نام کامل آن معالم العلماء فى فهرست كتب الشيعة و أسماء المصنفين منهم قديماً و حديثاً است، كه مؤلفْ آن را در مقدمه خود چنين نامگذارى نموده است.

موضوع اين كتاب چنان كه از از عنوانش (دانشنامه علما) هويداست، فهرستى از كتاب هاى شيعه و نام مؤلّفان آنها در گذشته و حال است.

ابن شهر آشوب يادآور مى شود كه اين كتاب، تتمّه كتاب الفهرست شيخ طوسى است و او اضافات و فوايدى بر آن افزوده، به نحوى كه آن اضافات به حدود ششصد مورد رسيده است. همچنان كه وى به آنچه در الفهرست حذف شده، اشاره كرده است.

وضعیت چاپ کتاب

سيد محمدصادق آل بحرالعلوم در مقدمه اى كه بر همين كتاب نگاشته و مطبعه حيدريه نجف آن را در سال ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م به چاپ رسانده است، مى نويسد: اين كتاب اولين بار در سال ۱۳۵۳ق، در تهران در ۱۴۱ صفحه به چاپ رسيده كه شامل ۹۹۰ مورد ترجمه علما و تأليفات آنهاست. و عباس اقبال آن را تحقيق كرده و تعليقه هايى بدان افزوده است.

او همچنين مى افزايد: كتابى كه خود آن را تحقيق كرده با نسخه اى صحيح تر از نسخه اقبال مقابله شده كه حاوى ۳۱ مورد ترجمه بيشتر از نسخه اقبال است.

از آنچه آل بحرالعلوم ذكر كرد بدست مى آيد كه تنها دو چاپ از اين كتاب وجود دارد، در حالى كه تعداد آنها بيشتر است؛ همان گونه كه آيت اللّه مرعشى در مطلبى كه در آغاز آورديم، گفته است كه اين كتاب اولين بار در لكنهوى هند و بار دوم در نجف اشرف و بار سوم در تهران به چاپ رسيده است.

در نتيجه، چاپى كه سيد آل بحرالعلوم از آن به اولين چاپ نام برده در حقيقت، چاپ سوم بوده و چاپى كه خود او تحقيق كرده، چاپ چهارم است. همچنان كه چاپ پنجمى وجود دارد كه در حاشيه كتاب مرآة الكتب ثقه الاسلام تبريزى از آن ياد شده و آورده است: «معالم العلماء، ص۱۰، طُبِع فى بغداد سنة ۱۳۸۴».[۱] يعنى پس از چهار سال از چاپ مطبعه حيدريه نجف.

همچنين آقا بزرگ تهرانى در الذريعة از كتابى به نام رجال ابن شهر آشوب نام مى برد و معتقد است كه غير از كتاب معالم العلماء است.[۲]

پانویس

  1. مرآة الكتب، ص۳۵۶، چاپ كتاب خانه آيت اللّه مرعشى، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
  2. الذريعة، ج۱۰، ص۸۶.


منابع

گذری بر کتاب معالم العلما، جهاد فرحات، ترجمه مرتضی وفایی، علوم حدیث بهار، 1383 شماره 31. (با تلخیص)