معالم العلماء (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (Aghajani صفحهٔ معالم العلماء را به معالم العلماء (کتاب) منتقل کرد)
 
(۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۵: سطر ۵:
 
|تصویر= [[پرونده:معالم العلماء.jpg|240px|وسط]]
 
|تصویر= [[پرونده:معالم العلماء.jpg|240px|وسط]]
  
|نویسنده= محمد بن علی ابن شهر آشوب
+
|نویسنده= ابن شهر آشوب|محمد بن علی بن شهر آشوب
  
 
|موضوع= محدثان شبعه
 
|موضوع= محدثان شبعه
سطر ۲۶: سطر ۲۶:
 
{{الگو:مقاله از یک نشریه}}
 
{{الگو:مقاله از یک نشریه}}
  
نام کامل آن '''معالم العلماء فى فهرست كتب الشيعة و أسماء المصنفين منهم قديماً و حديثاً''' است، كه مؤلفْ آن را در مقدمه خود چنين نامگذارى نموده است.  
+
نام کامل کتاب «'''معالم العلماء فى فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین منهم قدیماً و حدیثاً»''' است، که تألیف [[ابن شهر آشوب|محمد بن علی بن شهر آشوب]] (م، ۵۸۸ ق) می باشد. موضوع این کتاب چنان که از از عنوانش (دانشنامه علما) هویداست، فهرستى از کتاب هاى [[شیعه|شیعه]] و نام مؤلّفان آنها در گذشته و حال (زمان مؤلف) است. ابن شهر آشوب یادآور مى شود که این کتاب، تتمّه کتاب «[[فهرست شیخ طوسی (کتاب)|الفهرست]]» [[شیخ طوسى]] است و او اضافات و فوایدى بر آن افزوده، به نحوى که آن اضافات به حدود ششصد مورد رسیده است.
  
موضوع اين كتاب چنان كه از از عنوانش (دانشنامه علما) هويداست، فهرستى از كتاب هاى شيعه و نام مؤلّفان آنها در گذشته و حال است.  
+
==مؤلف==
 +
محمد بن علی ابن شهرآشوب، ملقّب به رشيد‌ الدين و عز‌ الدين و شيخ الطائفه (588- 489ه‍ ق / 1192- 1096م) فقيه شیعه، محدث، مفسّر، اديب، شاعر و مطّلع نسبت به رجال و احاديث است. اساتید وی، فتّال نيشابورى، طبرسى، ابومنصور طبرسی، ابوالفتوح رازی، قطب الدین راوندی و آثار او "معالم العلماء"، "متشابه القرآن و مختلفه" و "‏المناقب" می باشد. ابن شهر آشوب در سال 588ق در شهر حلب از دنيا رفت.
  
[[ابن شهر آشوب]] يادآور مى شود كه اين كتاب، تتمّه كتاب الفهرست [[شيخ طوسى]] است و او اضافات و فوايدى بر آن افزوده، به نحوى كه آن اضافات به حدود ششصد مورد رسيده است. همچنان كه وى به آنچه در الفهرست حذف شده، اشاره كرده است.
+
==ساختار کتاب==
 +
ابن شهرآشوب ابتدا در مقدمه، تاریخچه فهرست‌نویسی و کتاب‌نویسی را آورده و سخن ابوحامد محمد غزالی را که گفته اولین کسی که در اسلام کتاب نوشته ابن جریج بوده نقد کرده و معتقد است اولین مؤلف در اسلام را [[امام علی علیه السلام|امیرالمؤمنین]](ع)، سپس [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[ابوذر غفاری|ابوذر]]، [[اصبغ بن نباته]]، عبیدالله بن ابی رافع و [[امام سجاد علیه السلام|امام زین العابدین]](ع) می‌باشند و آنگاه به نویسندگان [[اصول اربعمائه‌‌‌|اصول اربعمائه]] اشاره می‌کند.
 +
 
 +
ساختار کتاب بعد از مقدمه چنین است:
 +
 
 +
*ابتدا نام مُصَنّفان (نویسندگان) بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است.
 +
*فصلی در معرفی آنانی که به کنیه شان شناخته می‌شوند.
 +
*فصلی در شناسایی آنانی که به لقب یا قبیله یا شهری معروف‌اند.
 +
*فصلی در ذکر کتاب‌هایی که نویسنده آنها مجهول است. این فصل بخش پایانی فهرست است و ۲۳۰۱ عنوان کتاب از ۱۰۳۱ نویسنده را معرفی کرده است.
 +
*دو فصل در: معرفی شعرای [[اهل البیت|اهل بیت]](ع)؛ معرفی اصحاب [[ائمه اطهار|ائمه]](ع).
 +
 
 +
==ویژگی‌های کتاب==
 +
برخی از ویژگی‌های کتاب چنین است:
 +
 
 +
#در این کتاب ۴۳ نفر توثیق شده‌اند؛
 +
#مؤلف تعداد ۶۷ نفر که اصل دارند ذکر کرده است؛ از جمله: ابراهیم بن مهزم الاسدی، ابراهیم بن عثمان ابو الخزاز الکوفی، ابراهیم بن أبی البلاد، ابراهیم بن یحیی، ابراهیم بن عمیر الیمانی.
 +
#گاهی احوال و مذهب راوی ذکر شده، مثلا نوشته شده است: ابراهیم بن اسحاق النهاوندی، ‌متهم است؛ ابراهیم بن عبدالحمید، ‌[[واقفیه|واقفی]] مذهب است؛ اسماعیل بن عمار، [[فطحیه|فطحی]] مذهب بود؛ احمد بن علی ابوالعباس، متهم به [[غلو]] است.
 +
#علی‌رغم این که کتاب درباره فهرست آثار و مؤلفان [[شیعه]] است، تعدادی از علمای [[اهل سنت]] را - که کتاب‌هایی درباره اهل بیت یا شیعه داشته‌اند- نیز ذکر کرده است، مثل: «الحافظ [[ابونعیم اصفهانی|أبونعیم أحمد بن عبدالله الاصفهانی]]» عامی مذهب است، الا این که کتابی به نام «منقبة المطهرین و مرتبة الطیبین و ما نزل فی القرآن فی امیرالمؤمنین(ع)» دارد.
  
 
==وضعیت چاپ کتاب==
 
==وضعیت چاپ کتاب==
  
سيد محمدصادق آل بحرالعلوم در مقدمه اى كه بر همين كتاب نگاشته و مطبعه حيدريه نجف آن را در سال ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م به چاپ رسانده است، مى نويسد: اين كتاب اولين بار در سال ۱۳۵۳ق، در تهران در ۱۴۱ صفحه به چاپ رسيده كه شامل ۹۹۰ مورد ترجمه علما و تأليفات آنهاست. و عباس اقبال آن را تحقيق كرده و تعليقه هايى بدان افزوده است.
+
سید محمدصادق آل بحرالعلوم در مقدمه اى که بر همین کتاب نگاشته و مطبعه حیدریه [[نجف]] آن را در سال ۱۳۸۰ق به چاپ رسانده است، مى نویسد: این کتاب اولین بار در سال ۱۳۵۳ق، در تهران در ۱۴۱ صفحه به چاپ رسیده که شامل ۹۹۰ مورد ترجمه علما و تألیفات آنهاست. و عباس اقبال آن را تحقیق کرده و تعلیقه هایى بدان افزوده است. او همچنین مى افزاید: کتابى که خود آن را تحقیق کرده با نسخه اى صحیح تر از نسخه اقبال مقابله شده که حاوى ۳۱ مورد ترجمه بیشتر از نسخه اقبال است.
  
او همچنين مى افزايد: كتابى كه خود آن را تحقيق كرده با نسخه اى صحيح تر از نسخه اقبال مقابله شده كه حاوى ۳۱ مورد ترجمه بيشتر از نسخه اقبال است.
+
از آنچه آل بحرالعلوم ذکر کرده بدست مى آید که تنها دو چاپ از این کتاب وجود دارد، در حالى که تعداد آنها بیشتر است؛ همان گونه که [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت اللّه مرعشى]] گفته است که این کتاب اولین بار در لکنهوى هند و بار دوم در نجف اشرف و بار سوم در [[تهران]] به چاپ رسیده است.
  
از آنچه آل بحرالعلوم ذكر كرد بدست مى آيد كه تنها دو چاپ از اين كتاب وجود دارد، در حالى كه تعداد آنها بيشتر است؛ همان گونه كه آيت اللّه مرعشى در مطلبى كه در آغاز آورديم، گفته است كه اين كتاب اولين بار در لكنهوى هند و بار دوم در [[نجف]] اشرف و بار سوم در تهران به چاپ رسيده است.
+
در نتیجه، چاپى که سید آل بحرالعلوم از آن به اولین چاپ نام برده در حقیقت، چاپ سوم بوده و چاپى که خود او تحقیق کرده، چاپ چهارم است.
  
در نتيجه، چاپى كه سيد آل بحرالعلوم از آن به اولين چاپ نام برده در حقيقت، چاپ سوم بوده و چاپى كه خود او تحقيق كرده، چاپ چهارم است. همچنان كه چاپ پنجمى وجود دارد كه در حاشيه كتاب مرآة الكتب ثقه الاسلام تبريزى از آن ياد شده و آورده است: «معالم العلماء، ص۱۰، طُبِع فى بغداد سنة ۱۳۸۴».<ref>مرآة الكتب، ص۳۵۶، چاپ كتاب خانه آيت اللّه مرعشى، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.</ref> يعنى پس از چهار سال از چاپ مطبعه حيدريه نجف.
+
همچنین [[شیخ آقا بزرگ تهرانی|آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذریعه الی تصانیف الشیعه|الذریعة]] از کتابى به نام [[رجال]] ابن شهر آشوب نام مى برد و معتقد است که غیر از کتاب معالم العلماء است.<ref>الذریعة، ج۱۰، ص۸۶.</ref>
 
 
همچنين آقا بزرگ تهرانى در الذريعة از كتابى به نام رجال [[ابن شهر آشوب]] نام مى برد و معتقد است كه غير از كتاب معالم العلماء است.<ref>الذريعة، ج۱۰، ص۸۶.</ref>
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
 
 
==منابع==
 
==منابع==
گذری بر کتاب معالم العلما، جهاد فرحات، ترجمه مرتضی وفایی، علوم حدیث بهار، 1383 شماره 31. (با تلخیص)
+
# گذری بر کتاب معالم العلما، جهاد فرحات، ترجمه مرتضی وفایی، علوم حدیث بهار، 1383 شماره 31.  
 +
# ویکی شیعه.
  
==متن کتاب معالم العلماء==
+
==متن کتاب==
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/37563/معالم-العلماء-في-فهرست-كتب-الشيعه-واسماءالمصنفين-منهم-قديما-و-حديثا معالم العلماء]
+
[http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/37563/معالم-العلماء-في-فهرست-كتب-الشيعه-واسماءالمصنفين-منهم-قديما-و-حديثا '''معالم العلماء''']
 
[[رده:منابع رجالی]]
 
[[رده:منابع رجالی]]
 +
[[رده:آثار ابن شهر آشوب]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۵:۳۶

معالم العلماء.jpg
نویسنده ابن شهر آشوب
موضوع محدثان شبعه
زبان عربی
تعداد جلد 1

معالم العلماء

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon article.jpg
محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


نام کامل کتاب «معالم العلماء فى فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین منهم قدیماً و حدیثاً» است، که تألیف محمد بن علی بن شهر آشوب (م، ۵۸۸ ق) می باشد. موضوع این کتاب چنان که از از عنوانش (دانشنامه علما) هویداست، فهرستى از کتاب هاى شیعه و نام مؤلّفان آنها در گذشته و حال (زمان مؤلف) است. ابن شهر آشوب یادآور مى شود که این کتاب، تتمّه کتاب «الفهرست» شیخ طوسى است و او اضافات و فوایدى بر آن افزوده، به نحوى که آن اضافات به حدود ششصد مورد رسیده است.

مؤلف

محمد بن علی ابن شهرآشوب، ملقّب به رشيد‌ الدين و عز‌ الدين و شيخ الطائفه (588- 489ه‍ ق / 1192- 1096م) فقيه شیعه، محدث، مفسّر، اديب، شاعر و مطّلع نسبت به رجال و احاديث است. اساتید وی، فتّال نيشابورى، طبرسى، ابومنصور طبرسی، ابوالفتوح رازی، قطب الدین راوندی و آثار او "معالم العلماء"، "متشابه القرآن و مختلفه" و "‏المناقب" می باشد. ابن شهر آشوب در سال 588ق در شهر حلب از دنيا رفت.

ساختار کتاب

ابن شهرآشوب ابتدا در مقدمه، تاریخچه فهرست‌نویسی و کتاب‌نویسی را آورده و سخن ابوحامد محمد غزالی را که گفته اولین کسی که در اسلام کتاب نوشته ابن جریج بوده نقد کرده و معتقد است اولین مؤلف در اسلام را امیرالمؤمنین(ع)، سپس سلمان، ابوذر، اصبغ بن نباته، عبیدالله بن ابی رافع و امام زین العابدین(ع) می‌باشند و آنگاه به نویسندگان اصول اربعمائه اشاره می‌کند.

ساختار کتاب بعد از مقدمه چنین است:

  • ابتدا نام مُصَنّفان (نویسندگان) بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است.
  • فصلی در معرفی آنانی که به کنیه شان شناخته می‌شوند.
  • فصلی در شناسایی آنانی که به لقب یا قبیله یا شهری معروف‌اند.
  • فصلی در ذکر کتاب‌هایی که نویسنده آنها مجهول است. این فصل بخش پایانی فهرست است و ۲۳۰۱ عنوان کتاب از ۱۰۳۱ نویسنده را معرفی کرده است.
  • دو فصل در: معرفی شعرای اهل بیت(ع)؛ معرفی اصحاب ائمه(ع).

ویژگی‌های کتاب

برخی از ویژگی‌های کتاب چنین است:

  1. در این کتاب ۴۳ نفر توثیق شده‌اند؛
  2. مؤلف تعداد ۶۷ نفر که اصل دارند ذکر کرده است؛ از جمله: ابراهیم بن مهزم الاسدی، ابراهیم بن عثمان ابو الخزاز الکوفی، ابراهیم بن أبی البلاد، ابراهیم بن یحیی، ابراهیم بن عمیر الیمانی.
  3. گاهی احوال و مذهب راوی ذکر شده، مثلا نوشته شده است: ابراهیم بن اسحاق النهاوندی، ‌متهم است؛ ابراهیم بن عبدالحمید، ‌واقفی مذهب است؛ اسماعیل بن عمار، فطحی مذهب بود؛ احمد بن علی ابوالعباس، متهم به غلو است.
  4. علی‌رغم این که کتاب درباره فهرست آثار و مؤلفان شیعه است، تعدادی از علمای اهل سنت را - که کتاب‌هایی درباره اهل بیت یا شیعه داشته‌اند- نیز ذکر کرده است، مثل: «الحافظ أبونعیم أحمد بن عبدالله الاصفهانی» عامی مذهب است، الا این که کتابی به نام «منقبة المطهرین و مرتبة الطیبین و ما نزل فی القرآن فی امیرالمؤمنین(ع)» دارد.

وضعیت چاپ کتاب

سید محمدصادق آل بحرالعلوم در مقدمه اى که بر همین کتاب نگاشته و مطبعه حیدریه نجف آن را در سال ۱۳۸۰ق به چاپ رسانده است، مى نویسد: این کتاب اولین بار در سال ۱۳۵۳ق، در تهران در ۱۴۱ صفحه به چاپ رسیده که شامل ۹۹۰ مورد ترجمه علما و تألیفات آنهاست. و عباس اقبال آن را تحقیق کرده و تعلیقه هایى بدان افزوده است. او همچنین مى افزاید: کتابى که خود آن را تحقیق کرده با نسخه اى صحیح تر از نسخه اقبال مقابله شده که حاوى ۳۱ مورد ترجمه بیشتر از نسخه اقبال است.

از آنچه آل بحرالعلوم ذکر کرده بدست مى آید که تنها دو چاپ از این کتاب وجود دارد، در حالى که تعداد آنها بیشتر است؛ همان گونه که آیت اللّه مرعشى گفته است که این کتاب اولین بار در لکنهوى هند و بار دوم در نجف اشرف و بار سوم در تهران به چاپ رسیده است.

در نتیجه، چاپى که سید آل بحرالعلوم از آن به اولین چاپ نام برده در حقیقت، چاپ سوم بوده و چاپى که خود او تحقیق کرده، چاپ چهارم است.

همچنین آقا بزرگ تهرانى در الذریعة از کتابى به نام رجال ابن شهر آشوب نام مى برد و معتقد است که غیر از کتاب معالم العلماء است.[۱]

پانویس

  1. الذریعة، ج۱۰، ص۸۶.

منابع

  1. گذری بر کتاب معالم العلما، جهاد فرحات، ترجمه مرتضی وفایی، علوم حدیث بهار، 1383 شماره 31.
  2. ویکی شیعه.

متن کتاب

معالم العلماء