قیام توابین

تقویم هجری قمری

روز واقعه:1 ربیع الثانی

سال 65 هجری قمری

پس از شهادت ابا عبدالله الحسين علیه‌السلام و ياران وفادارش در كربلا بدست سپاهيان يزيد بن معاويه و عدم يارى آن حضرت از سوى مسلمانان و دوستداران اهل بيت علیهم‌السلام يك حالت سرخوردگى و پشيمانى در مسلمانان پديد آمد. در شهر كوفه كه بزرگترين مركز شيعيان عالم اسلام بود، ندامت و پشيمانى شيعيان به خاطر عدم نصرت امام حسين علیه‌السلام و تنها گذاشتن وى در كربلا شدت بيشترى داشت و از اين بابت، خودشان را سرزنش كرده و خطاكار مى ‌دانستند.

آنان پس از مراسم‌ هاى عزادارى امام حسين علیه‌السلام و گفتگوهاى جمعى به اين نتيجه رسيدند كه اين ننگ و ندامت را نمى‌ توانند از خود دور كنند، مگر با كشته‌شدن در راه اهداف ابا عبدالله الحسين علیه‌السلام و گرفتن انتقام از قاتلان وى.

رهبرى اين جنبش را چند تن از سران سالخورده شيعه عراق بر عهده داشتند كه معروفترين آنان عبارت بودند از: سليمان بن صرد خزاعى، عبدالله بن وال تميمى، رفاعة بن شداد بجلى، عبدالله بن سعد ازدى و مسيب بن نجبه فزارى.

قيام توابين از سال 61 قمرى پس از شهادت امام حسين علیه‌السلام شكل گرفت و به تدريج فراگير شد و طرفداران بسيارى پيدا كرد و به مدت چهار سال شكل‌ گيرى جنبش نيرو و امكانات قابل توجهى فراهم گرديد. بدين منظور رهبران قيام، نخستين روز ربيع الثانى سال 65 قمرى را آغاز رسمى حركت خود از شهر بزگ كوفه تعيين كردند.

در اين زمان، "يزيد بن معاويه" به هلاكت رسيده بود و "مروان بن حكم" در شام و غرب عالم اسلام و "عبدالله بن زبير" در مكه و شرق و جنوب عالم اسلام، حكمرانى مى‌ كردند و شهر كوفه در سيطره عبدالله بن زبير و طرفدارانش قرار داشت.

در آغاز عده اى درصدد درگير كردن توابين با عامل عبدالله بن زبير در كوفه را داشتند ولى با زيركى "عبدالله بن زبير انصارى"، استاندار وقت كوفه و اعلام پشتيبانى وى از توابين، هيچ گونه جنگى در كوفه به وقوع نپيوست.

و توابين كه تعدادشان چهار هزار رزمنده عاشق شهادت بود از كوفه به "پادگان نخيله" و از نخيله به سوى كربلا حركت كردند و مدتى در آن جا به سوگوارى پرداختند و بسيار گريه و ناله كرده و از خداى سبحان، به خاطر گناه و جرم خويش، طلب غفران نمودند و آن‌گاه به سوى سرزمين "جزيره (بين النهرين)" رهسپار شدند و در منطقه "عين الوردة" با سپاهيان مروان بن حكم به فرماندهى "عبيدالله بن زياد" مواجه شدند.

در آغاز، گروهى از توابين به فرماندهى "مسيب بن نجبه فزارى" با گروهى از سپاه عبيدالله بن زياد درگير شدند و با مجاهدت و دلاورى‌‌ هاى توابين، سپاه عبيدالله متحمل شكست سنگين شد و بسيارى از شاميان كشته و بسيارى زخمى گرديدند و تنها عده اى موفق به فرار از صحنه نبرد شدند.

عبيدالله بن زياد كه تعداد سى هزار نفر از شاميان را فرماندهى مى ‌كرد، براى بار دوم سپاهى به استعداد دوازده هزار مرد جنگنده به فرماندهى "حصين بن نمير" به نبرد توابين فرستاد و اين بار نيز پيروزى با خداجويان توابين بود ولى تاريكى شب، مانع پيروزى نهايى آنان گرديد.

اما بار سوم عبيدالله بن زياد در همان شامگاه با تمام نيرو و تجهيزات جنگى به نبرد توابين شتافت و جنگ خونينى ميان طرفين شعله‌ور گرديد. سليمان بن صرد كه با سپاهى سنگين از دشمن روبرو شده بود، از زين اسب به پايين آمد و شمشيرش را از غلاف بيرون آورد و غلاف آن را شكست و به ياران خود گفت: عبادالله! من اراد البكور الى ربه، والتوبة من ذنبه، والوفاء بعهده، فالي؛ اى بندگان خدا! هر كسى مى‌ خواهد كه بامداد فردا در نزد پروردگارش باشد، از گناه و جرمش توبه كند و به پيمان خويش وفا كند، پس با من بيايد.

در اين هنگام، تعداد زيادى از ياران او از اسب پياده شده و بى‌ باكانه به صفوف عظيم دشمن زدند. تعداد اندك شهادت طلبان توابين، صحنه ميدان را بر انبوه جنايتكاران شام تيره و تنگ كردند و اگر پيروزى‌ هاى آنان به همان صورت ادامه مى‌ يافت، پيروزى نهايى نصيب آنان مى ‌شد، ولى شاميان به جاى نبرد تن به تن توابين را آماج تيرهاى بى‌ امان خويش قرار دادند و در اين ميان فرمانده شجاع توابين، يعنى "سليمان بن صرد"، مورد اصابت تير "يزيد بن حصين بن نمير" قرار گرفت و دلاورانه به شهادت رسيد و پس از او "مسيب بن نجبه" فرماندهى توابين را بر عهده گرفت ولى پس از مبارزاتى، او نيز به شهادت رسيد.

از آن پنج فرمانده و امير توابين هر كدام پس از ديگرى، فرماندهى را بر عهده گرفته و با سربازان عبيدالله بن زياد به نبرد پرداختند ولى در ميان ميدان به شهادت رسيدند و تنها "رفاعة بن شداد بجلى" به همراه عده اى اندك از توابين از تاريكى شب استفاده كرده و خود را از آن واقعه هولناك نجات داده و به كوفه برگشتند و در قيام مختار بن ابى‌عبيده ثقفى كه پس شهادت توابين به وقوع پيوست، شركت نمودند.

منابع

موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام

	واقعه عاشورا
قبل از واقعه	منزلگاه های قافله کربلا: ثعلبیه - خزیمیه - ذات عرق - ذو حسم - زباله - زرود - شراف - شقوق - صفاح - عذیب الهجانات - قاع - قصر مقاتل - مغیثه - وادی عقیق - واقصه روزهای دهه محرم تا عاشورا: ۱محرم - ۲محرم - ۳محرم- ۴محرم - ۵محرم - ۶محرم - ۷محرم - ۸محرم - تاسوعا
شرح واقعه	وقایع: عاشورا - سخنان امام حسین علیه السلام با یارانشان در روز عاشورا - آرایش سپاه دو طرف در روز عاشورا - جنايات سپاه عمر بن سعد در عصر عاشورا شهیدان: امام حسین علیه السلام * حضرت عباس علیه السلام * حضرت علی اکبر علیه السلام * مسلم بن عقیل * حضرت قاسم علیه السلام * حضرت علی اصغر علیه السلام *ادامه اسیران: امام سجاد(ع) • امام باقر(ع) • زینب(س)  • رباب • سکینه • رقیه • ادامه عاملان واقعه کربلا: یزید بن معاویه * مروان بن حکم * عبیدالله بن زیاد * عمر بن سعد * شمر * سرجون رومی * شریح قاضی * یحیی بن سعید * ادامه سپاهیان عمر سعد: شمر * حصین بن نمیر * شبث بن ربعی * سنان بن انس * حرمله * قیس بن اشعث * مسروق بن وائل حضرمی * ادامه
پس از واقعه	اسرای اهل بیت علیهم السلام * اسیران کربلا در کوفه * اسیران کربلا در شام * باقی ماندگان واقعه کربلا
بازتاب واقعه	خونخواهی امام حسین علیه السلام - عزای ابا عبدالله علیه السلام - تحریفات واقعه ی عاشورا
وابسته ها	زیارت امام حسین علیه السلام * حرم حسینی * منابع تاریخ زندگی امام حسین علیه السلام امام حسین علیه السلام در منظر اندیشمندان جهان