قبله: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
قبله مکانی است که نماز باید به سمت آن خوانده شود. علاوه بر این در بسیاری از اعمال و امور مربوط به مسلمانان جهت قبله به نحوی دخالت دارد همانند اینکه صورت میت باید به سمت قبله قرار گیرد و حیوانات به سمت قبله ذبح شوند. تا چند ماه پس از هجرت [[بیت المقدس]] قبله مسلمانان بود و پس از آن به وحی الهی [[کعبه]] به عنوان قبله تعیین گردید.
+
{{خوب}}
 +
قبله مکانی است که [[نماز]] باید به سمت آن خوانده شود. علاوه بر این در بسیاری از اعمال و امور مربوط به مسلمانان جهت قبله به نحوی دخالت دارد، همانند اینکه صورت میت باید به سمت قبله قرار گیرد و حیوانات به سمت قبله [[ذبح]] شوند. تا چند ماه پس از [[هجرت پیامبر اسلام به مدینه|هجرت]]، [[بیت المقدس]] قبله مسلمانان بود و پس از آن به [[وحی]] الهی [[کعبه]] به عنوان قبله تعیین گردید.
 +
[[پرونده:Qebleh.jpg|بندانگشتی|کعبه، قبله مسلمانان]]
  
==تعریف لغوی و اصطلاحی قبله==
+
==معنای قبله==
  
استقبال و القبلة هر دو از یک ریشه هستند. استقبال الشیء یعنی محاذی و روبروی چیزی قرار گرفتن و استقبال القبلة یعنی رو به قبله قرار گرفتن. کلمه القبله در اصل اسم است برای حالت شخصی که به چیزی رو کرده است اما در عرف اسم شده است برای مکانی که در [[نماز]] به طرف آن مکان رو می‌کنند.  
+
«استقبال» و «القبلة» هر دو از یک ریشه هستند. استقبال الشیء یعنی محاذی و روبروی چیزی قرار گرفتن و استقبال القبلة یعنی رو به قبله قرار گرفتن. کلمه القبله در اصل اسم است برای حالت شخصی که به چیزی رو کرده است اما در عرف اسم شده است برای مکانی که در [[نماز]] به طرف آن مکان رو می‌کنند.  
  
در اصطلاح هم استقبال القبله به همان معنای عرفی است یعنی رو به [[کعبه]] (خانه خدا) قرار گرفتن. نکته مهمی که وجود دارد این است كه مراد از قبله ساختمان کعبه معظمه نیست بلکه منظور مکان کعبه و فضای بالای آن است تا آسمان.<ref> [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=30786 قبله، عبدالرضا امیدوار، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام]</ref>  
+
در اصطلاح هم استقبال القبله به همان معنای عرفی است، یعنی رو به [[کعبه]] (خانه خدا) قرار گرفتن. نکته مهمی که وجود دارد این است که مراد از قبله ساختمان کعبه معظمه نیست بلکه منظور مکان کعبه و فضای بالای آن است تا آسمان.<ref> عبدالرضا امیدوار، قبله [http://www.pajoohe.ir  دانشنامه پژوهه]، بازیابی: 8 بهمن 1391. </ref>  
  
 
==تغییر قبله==
 
==تغییر قبله==
پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله در مدت 13 سال پس از بعثت در مكه  و چند ماه بعد از هجرت در مدينه به امر خداوند متعال به سوي بيت المقدس عبادت مي كردند؛ ولي بعد از آن قبله تغيير يافت ومسلمانان مامور شدند كه به سوي كعبه نماز بگزارند.<ref> [http://center.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=44&id=16&office=center قبله، ستاد اقامه نماز] </ref>  
+
[[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله در مدت ۱۳ سال پس از [[بعثت]] در [[مکه]] و چند ماه بعد از هجرت در [[مدینه|مدینه]] به امر خداوند متعال به سوی [[بیت المقدس|بیت المقدس]] عبادت می کردند؛ ولی بعد از آن قبله تغییر یافت و مسلمانان مامور شدند که به سوی [[کعبه|کعبه]] نماز بگزارند.<ref> [http://center.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=44&id=16&office=center قبله، ستاد اقامه نماز] </ref>  
  
 
==احکام قبله==
 
==احکام قبله==
 +
مواردی که استقبال در آنها [[واجب]] است:
  
===مواردی که استقبال در آنها واجب است===
+
#تمام [[نماز|نمازهای]] واجب و [[مستحب]] مگر [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] که در حال حرکت خوانده می‌شود.
 +
#برخی از توابع نماز مانند نماز احتیاط یا قضای [[سجده]] یا [[تشهد]] فراموش شده.<ref> عبدالرضا امیدوار، قبله، [http://www.pajoohe.ir  دانشنامه پژوهه]، بازیابی: 8 بهمن 1391.</ref>
 +
#مسلمانی را که [[احتضار|محتضر]] است یعنی درحال جان دادن است، باید به پشت بخوابانند به طوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد.<ref> [http://portal.anhar.ir/node/1317#gsc.tab=۰ احکام محتضر، پورتال انهار] </ref>
 +
#میت را باید در قبر به پهلوی راست طوری بخوابانند که جلوی بدن او رو به قبله باشد.<ref> [http://center.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=44&id=16&office=center قبله، ستاد اقامه نماز] </ref>
 +
#در موقع [[ذبح]] حیوان، باید جلو بدن حیوان رو به قبله باشد.<ref> [http://center.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=44&id=16&office=center قبله، ستاد اقامه نماز] </ref>
  
# تمام نمازهای واجب و مستحب مگر نمازهای مستحبی که در حال حرکت خوانده می‌شود.
+
مواردی که استقبال در آنها مستحب است:
# برخی از توابع [[نماز]] مانند نماز احتیاط یا قضای [[سجده]] یا تشهد فراموش شده.<ref> [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=30786 قبله، عبدالرضا امیدوار، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام] </ref>
 
# مسلمانی را که محتضر است یعنی درحال جان دادن است، باید به پشت بخوابانند به طوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد<ref> [http://portal.anhar.ir/node/1317#gsc.tab=0 احکام محتضر، پورتال انهار] </ref>
 
# ميت را بايد در قبر به پهلوي راست طوري بخوابانند كه جلوي بدن او رو به قبله باشد.<ref> [http://center.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=44&id=16&office=center قبله، ستاد اقامه نماز] </ref>
 
# در موقع سر بريدن حیوان، بايد جلو بدن حيوان رو به قبله باشد.<ref> [http://center.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=44&id=16&office=center قبله، ستاد اقامه نماز] </ref>
 
  
===مواردی که استقبال در آنها مستحب است===
+
هنگام قرائت [[قرآن]]، هنگام [[دعا]]، هنگام [[ذکر]]، هنگام تعقیب [[نماز]]، هنگام ایراد دعوی نزد حاکم، هنگام سجده شکر، هنگام سجده واجب یا مستحب قرآن، هنگام [[وضو]]<nowiki/>گرفتن، هنگام نشستن و... .<ref> عبدالرضا امیدوار، قبله، [http://www.pajoohe.ir  دانشنامه پژوهه]، بازیابی: 8 بهمن 1391. </ref>
  
هنگام قرائت قرآن، هنگام [[دعا]]، هنگام ذکر، هنگام تعقیب [[نماز]]، هنگام ایراد دعوی نزد حاکم، هنگام سجده شکر، هنگام سجده واجب یا مستحب قرآن، هنگام وضوگرفتن، هنگام نشستن و... <ref> [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=30786 قبله، عبدالرضا امیدوار، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام] </ref>
+
مواردی که استقبال مکروه است:
  
===مواردی که استقبال مکروه است===
+
هنگام پوشیدن شلوار، هنگام جماع، در هر حالی که رو به قبله بودن بی‌احترامی باشد.<ref>  عبدالرضا امیدوار، قبله، [http://www.pajoohe.ir  دانشنامه پژوهه]، بازیابی: 8 بهمن 1391. </ref>
  
هنگام پوشیدن شلوار، هنگام جماع در هر حالی که رو به قبله بودن بی‌احترامی باشد. <ref> [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=30786 قبله، عبدالرضا امیدوار، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام] </ref>
+
موردی که استقبال در آن [[حرام]] است:
  
===موردی که استقبال در آن حرام است===
+
هنگام تخلی که علاوه بر استقبال، استدبار هم حرام است.<ref> عبدالرضا امیدوار، قبله [http://www.pajoohe.ir  دانشنامه پژوهه]، بازیابی: 8 بهمن 1391. </ref>  
 
 
هنگام تخلی که علاوه بر استقبال، استدبار هم حرام است.<ref> [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=30786 قبله، عبدالرضا امیدوار، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام] </ref>  
 
  
 
==کیفیت استقبال==
 
==کیفیت استقبال==
کیفیت استقبال هم در موارد مختلف یکسان نیست. برای شخص ایستاده و نشسته استقبال یک صورت دارد و آن رو به قبله بودن جلوی بدن اوست اما برای خوابیده به یک صورت نیست. کسی که خوابیده [[نماز]] می‌خواند باید روی دست راست بخوابد و جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر نمی‌تواند باید به همین صورت بر روی دست چپ بخوابد و اگر به این صورت هم نمی‌تواند باید به پشت بخوابد و پاهایش رو به قبله باشد به گونه‌ای که اگر بنشیند رو به قبله باشد.  
+
کیفیت استقبال هم در موارد مختلف یکسان نیست. برای شخص ایستاده و نشسته استقبال یک صورت دارد و آن رو به قبله بودن جلوی بدن اوست، اما برای خوابیده به یک صورت نیست. کسی که خوابیده [[نماز]] می‌خواند باید روی دست راست بخوابد و جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر نمی‌تواند باید به همین صورت بر روی دست چپ بخوابد و اگر به این صورت هم نمی‌تواند باید به پشت بخوابد و پاهایش رو به قبله باشد به گونه‌ای که اگر بنشیند رو به قبله باشد.  
  
استقبال شخص محتضر با میت هم یکسان نیست. محتضر باید پاهایش رو به قبله باشد اما میت را باید بر روی دست راست رو به قبله بخوابانند. علاوه بر این وقتی که می‌خواهند بر میت نماز بخوانند سر میت باید به طرف راست قبله و پاهایش به طرف چپ قبله باشد.
+
استقبال شخص [[احتضار|محتضر]] با میت هم یکسان نیست. محتضر باید پاهایش رو به قبله باشد اما میت را باید بر روی دست راست رو به قبله بخوابانند. علاوه بر این وقتی که می‌خواهند بر میت نماز بخوانند سر میت باید به طرف راست قبله و پاهایش به طرف چپ قبله باشد.
  
نکته عامی که درباره نحوه استقبال وجود دارد این است که استقبال عرفی کافی است و لازم نیست با دقت بسیار همراه باشد برای کسی که در [[مسجدالحرام]] [[نماز]] می‌خواند استقبال عرفی به این است که دقیقاً رو به [[کعبه]] باشد اما برای کسی که در کشور دیگری است همین قدر که بگویند رو به قبله است کافی است. <ref> [http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=30786 قبله، عبدالرضا امیدوار، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام] </ref>  
+
نکته عامی که درباره نحوه استقبال وجود دارد این است که استقبال عرفی کافی است و لازم نیست با دقت بسیار همراه باشد. برای کسی که در [[مسجدالحرام]] نماز می‌خواند استقبال عرفی به این است که دقیقاً رو به [[کعبه]] باشد، اما برای کسی که در کشور دیگری است همین قدر که بگویند رو به قبله است کافی است.<ref> عبدالرضا امیدوار، قبله، [http://www.pajoohe.ir  دانشنامه پژوهه]، بازیابی: 8 بهمن 1391. </ref>  
  
==راه‌های تشخيص قبله==
+
==راه‌های تشخیص قبله==
 
   
 
   
1- علم (يقين):
+
۱- علم (یقین): که اگر کسی علم به قبله بودن یک جهت پیدا کرد، بایستی حکم به قبله بودن آن طرف نماید.
 
 
كه اگر كسي علم به قبله بودن يك جهت پيدا كرد، بايستي حكم به قبله بودن آن طرف نمايد.
 
  
2- شهادت دو نفر شاهد عادل : به شرطي كه شهادت آنان از روي حس و مشاهده باشد كه در اين صورت ولو شهادت آنان يقين هم نياورد،جايگزين يقين مي شود.
+
۲- [[شهادت (درفقه)|شهادت]] دو نفر شاهد عادل: به شرطی که شهادت آنان از روی حس و مشاهده باشد که در این صورت ولو شهادت آنان یقین هم نیاورد، جایگزین یقین می شود.
  
3- به گفته كسي كه از روي قواعد علمي قبله را تشخيص مي دهد و گفته او اطمينان آور هم باشد.
+
۳- به گفته کسی که از روی قواعد علمی قبله را تشخیص می دهد و گفته او اطمینان آور هم باشد.
  
4- ظن و گمان : كه اگر هيچ كدام از سه مرحله قبلي وجود نداشت نوبت به مرحله چهارم مي رسد كه عمل كردن به ظن و گمان باشد و آن هم از هر راهي به دست آيد، چه از راه محراب مسجد يا قبرهاي مسلمانان باشد و چه از گفته صاحب خانه و چه از راه خورشيد و ستاره و قطب نما باشد؛البته بايد توجه داشت كه در صورتي مي تواند به گمان عمل كند كه نتواند گمان قوي تري پيدا كند والا بايستي گمان قوي تر را تحصيل نمايد؛ مثلا اگر مهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پيدا كند، ولي بتواند از راه ديگرگمان قوي تر به دست آورد،نبايد به حرف او عمل نمايد.<ref> [http://center.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=44&id=16&office=center قبله، ستاد اقامه نماز] </ref>
+
۴- ظن و گمان: که اگر هیچ کدام از سه مرحله قبلی وجود نداشت نوبت به مرحله چهارم می رسد که عمل کردن به ظن و گمان باشد و آن هم از هر راهی به دست آید، چه از راه [[محراب]] مسجد یا [[قبر|قبور]] مسلمانان باشد و چه از گفته صاحب خانه و چه از راه خورشید و ستاره و قطب نما باشد؛ البته باید توجه داشت که در صورتی می تواند به گمان عمل کند که نتواند گمان قوی تری پیدا کند والا بایستی گمان قوی تر را تحصیل نماید؛ مثلا اگر مهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پیدا کند، ولی بتواند از راه دیگر گمان قوی تر به دست آورد، نباید به حرف او عمل نماید.<ref> [http://center.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=44&id=16&office=center قبله، ستاد اقامه نماز] </ref>
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۰۳

قبله مکانی است که نماز باید به سمت آن خوانده شود. علاوه بر این در بسیاری از اعمال و امور مربوط به مسلمانان جهت قبله به نحوی دخالت دارد، همانند اینکه صورت میت باید به سمت قبله قرار گیرد و حیوانات به سمت قبله ذبح شوند. تا چند ماه پس از هجرت، بیت المقدس قبله مسلمانان بود و پس از آن به وحی الهی کعبه به عنوان قبله تعیین گردید.

کعبه، قبله مسلمانان

معنای قبله

«استقبال» و «القبلة» هر دو از یک ریشه هستند. استقبال الشیء یعنی محاذی و روبروی چیزی قرار گرفتن و استقبال القبلة یعنی رو به قبله قرار گرفتن. کلمه القبله در اصل اسم است برای حالت شخصی که به چیزی رو کرده است اما در عرف اسم شده است برای مکانی که در نماز به طرف آن مکان رو می‌کنند.

در اصطلاح هم استقبال القبله به همان معنای عرفی است، یعنی رو به کعبه (خانه خدا) قرار گرفتن. نکته مهمی که وجود دارد این است که مراد از قبله ساختمان کعبه معظمه نیست بلکه منظور مکان کعبه و فضای بالای آن است تا آسمان.[۱]

تغییر قبله

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مدت ۱۳ سال پس از بعثت در مکه و چند ماه بعد از هجرت در مدینه به امر خداوند متعال به سوی بیت المقدس عبادت می کردند؛ ولی بعد از آن قبله تغییر یافت و مسلمانان مامور شدند که به سوی کعبه نماز بگزارند.[۲]

احکام قبله

مواردی که استقبال در آنها واجب است:

  1. تمام نمازهای واجب و مستحب مگر نمازهای مستحبی که در حال حرکت خوانده می‌شود.
  2. برخی از توابع نماز مانند نماز احتیاط یا قضای سجده یا تشهد فراموش شده.[۳]
  3. مسلمانی را که محتضر است یعنی درحال جان دادن است، باید به پشت بخوابانند به طوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد.[۴]
  4. میت را باید در قبر به پهلوی راست طوری بخوابانند که جلوی بدن او رو به قبله باشد.[۵]
  5. در موقع ذبح حیوان، باید جلو بدن حیوان رو به قبله باشد.[۶]

مواردی که استقبال در آنها مستحب است:

هنگام قرائت قرآن، هنگام دعا، هنگام ذکر، هنگام تعقیب نماز، هنگام ایراد دعوی نزد حاکم، هنگام سجده شکر، هنگام سجده واجب یا مستحب قرآن، هنگام وضوگرفتن، هنگام نشستن و... .[۷]

مواردی که استقبال مکروه است:

هنگام پوشیدن شلوار، هنگام جماع، در هر حالی که رو به قبله بودن بی‌احترامی باشد.[۸]

موردی که استقبال در آن حرام است:

هنگام تخلی که علاوه بر استقبال، استدبار هم حرام است.[۹]

کیفیت استقبال

کیفیت استقبال هم در موارد مختلف یکسان نیست. برای شخص ایستاده و نشسته استقبال یک صورت دارد و آن رو به قبله بودن جلوی بدن اوست، اما برای خوابیده به یک صورت نیست. کسی که خوابیده نماز می‌خواند باید روی دست راست بخوابد و جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر نمی‌تواند باید به همین صورت بر روی دست چپ بخوابد و اگر به این صورت هم نمی‌تواند باید به پشت بخوابد و پاهایش رو به قبله باشد به گونه‌ای که اگر بنشیند رو به قبله باشد.

استقبال شخص محتضر با میت هم یکسان نیست. محتضر باید پاهایش رو به قبله باشد اما میت را باید بر روی دست راست رو به قبله بخوابانند. علاوه بر این وقتی که می‌خواهند بر میت نماز بخوانند سر میت باید به طرف راست قبله و پاهایش به طرف چپ قبله باشد.

نکته عامی که درباره نحوه استقبال وجود دارد این است که استقبال عرفی کافی است و لازم نیست با دقت بسیار همراه باشد. برای کسی که در مسجدالحرام نماز می‌خواند استقبال عرفی به این است که دقیقاً رو به کعبه باشد، اما برای کسی که در کشور دیگری است همین قدر که بگویند رو به قبله است کافی است.[۱۰]

راه‌های تشخیص قبله

۱- علم (یقین): که اگر کسی علم به قبله بودن یک جهت پیدا کرد، بایستی حکم به قبله بودن آن طرف نماید.

۲- شهادت دو نفر شاهد عادل: به شرطی که شهادت آنان از روی حس و مشاهده باشد که در این صورت ولو شهادت آنان یقین هم نیاورد، جایگزین یقین می شود.

۳- به گفته کسی که از روی قواعد علمی قبله را تشخیص می دهد و گفته او اطمینان آور هم باشد.

۴- ظن و گمان: که اگر هیچ کدام از سه مرحله قبلی وجود نداشت نوبت به مرحله چهارم می رسد که عمل کردن به ظن و گمان باشد و آن هم از هر راهی به دست آید، چه از راه محراب مسجد یا قبور مسلمانان باشد و چه از گفته صاحب خانه و چه از راه خورشید و ستاره و قطب نما باشد؛ البته باید توجه داشت که در صورتی می تواند به گمان عمل کند که نتواند گمان قوی تری پیدا کند والا بایستی گمان قوی تر را تحصیل نماید؛ مثلا اگر مهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پیدا کند، ولی بتواند از راه دیگر گمان قوی تر به دست آورد، نباید به حرف او عمل نماید.[۱۱]

پانویس

  1. عبدالرضا امیدوار، قبله دانشنامه پژوهه، بازیابی: 8 بهمن 1391.
  2. قبله، ستاد اقامه نماز
  3. عبدالرضا امیدوار، قبله، دانشنامه پژوهه، بازیابی: 8 بهمن 1391.
  4. احکام محتضر، پورتال انهار
  5. قبله، ستاد اقامه نماز
  6. قبله، ستاد اقامه نماز
  7. عبدالرضا امیدوار، قبله، دانشنامه پژوهه، بازیابی: 8 بهمن 1391.
  8. عبدالرضا امیدوار، قبله، دانشنامه پژوهه، بازیابی: 8 بهمن 1391.
  9. عبدالرضا امیدوار، قبله دانشنامه پژوهه، بازیابی: 8 بهمن 1391.
  10. عبدالرضا امیدوار، قبله، دانشنامه پژوهه، بازیابی: 8 بهمن 1391.
  11. قبله، ستاد اقامه نماز