فخر رازى: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) متکلم، [[فقیه]] و مفسر ایرانی است. معروفترین اثر او کتاب [[مفاتیح الغیب]] مشهور به تفسیر کبیر فخر رازی است که از  مفصل‌ترین [[تفسیر قرآن|تفاسیر قرآن]] است.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
|نام کامل = محمد بن عمر فخر رازی
 +
|تصویر= [[پرونده:Fakhraldin-razi.jpg]]
 +
|زادروز =  ۵۴۳ قمری
 +
|زادگاه = شهر ری
 +
|وفات =  ۶۰۶ قمری
 +
|مدفن = هرات
 +
|اساتید =  کمال سمعانی، مجدالدین جیلی،...
 +
|شاگردان = 
 +
|آثار =  مفاتیح الغیب، عیون الحکمه، نهایة العقول،...
 +
}}
 
==ولادت==
 
==ولادت==
 
   
 
   
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد.
+
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ [[ماه رمضان|رمضان]] سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر ری زاده شد.  
محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.
 
  
 
==تحصیلات==  
 
==تحصیلات==  
  
ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی(سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت..
+
محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی [[علم کلام]] و [[حکمت]] آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه [[ابن سینا|بوعلی]] و [[ابو نصر فارابی|فارابی]] به [[خراسان]] رفت و نتیجه کامل گرفت و به [[ماوراءالنهر]] سفر کرد.
  
==مهاجرت برای کسب علم==
+
وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی [[اسلام]] شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی [[فلسفه]]، [[علم کلام|کلام]]، [[ریاضی|ریاضیات]] و [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[تفسیر قرآن]] و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.
  
برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراالنهر سفر کرد.
+
==مذهب==
  
==مذهب ایشان==
+
فخر دارای در فروع دین [[شافعی]] مذهب و در اصول [[عقاید]] کلامی پیرو مذهب [[اشاعره|اشعری]] بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. وی شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در هرات بود.
  
ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماورا النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود.
+
==آثار و تألیفات==
  
==فرزندان امام فخر رازی==
+
نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است:
  
امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد - ضیا الدین – شمس الدین. امام فخر در سالهای پایانی زندگی در هرات سکونت گزید.  
+
۱. [[مفاتیح الغیب]] (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین تفاسیر قرآنی است}.
  
==تالیفات امام فخر رازی==
+
۲. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.
  
نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است.
+
۳. نهایة العقول
  
1. مفاتیح الغیب در 12 جلد
+
۴. المحصول فی علم الاصول
  
2. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.
+
۵. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین
  
3. نهایة العقول
+
۶. الملخص فی الحکمه
  
4. المحصول فی علم الاصول
+
۷. شرح عیون الحکمه
  
5. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین
+
۸. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.
  
6. الملخص فی الحکمه
+
۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات [[ابن سینا]] به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.
  
7. شرح عیون الحکمه
+
۱۰. المطالب العالیه فی الحکمه
  
8. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.
+
۱۱. الاربعین فی اصول الدین
  
9. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات ابن سینا به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.
+
۱۲. تنبیه الاشاره فی الاصول
  
10. المطالب العالیه فی الحکمه
+
۱۳. المعالم فی الاصلین
  
11. الاربعین فی اصول الدین
+
۱۴. سراج القلوب
  
12. تنبیه الاشاره فی الاصول
+
۱۵. زبدة الافکار و عمدة النظار
  
13. المعالم فی الاصلین
+
۱۶. الجامع الکبیر فی الطب
  
14. سراج القلوب
+
۱۷. مناقب الامام الاعظم الشافعی
  
15. زبدة الافکار و عمدة النظار
+
۱۸. تفسیر اسما الحسنی
  
16. الجامع الکبیر فی الطب
+
۱۹. السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم
  
17. مناقب الامام الاعظم الشافعی
+
۲۰. تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.
  
18. تفسیر اسما الحسنی
+
۲۱. الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.
  
19.السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم
+
۲۲. الطریقه فی الجدل
  
20.تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.
+
۲۳. شرح سقط الزند
  
21.الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.
+
۲۴. رساله فی السؤال
  
22.الطریقه فی الجدل
+
۲۵. منتخب تنکلوشا
  
23.شرح سقط الزند
+
۲۶.مباحث الوجود و العدم
  
24.رساله فی السؤال
+
۲۷. مباحث الجدل
  
25.منتخب تنکلوشا
+
۲۸. جواب القیلانی
  
26.مباحث الوجود و العدم
+
۲۹. النبض
  
27.مباحث الجدل
+
۳۰. شرح کلیات قانون ابن سینا در طب
  
28.جواب القیلانی
+
۳۱. تفسیر الفاتحه
  
29.النبض
+
۳۲. سوره البقره
  
30.شرح کلیات قانون ابن سینا در طب
+
۳۳. شرح الوجیز للغزالی
  
31.تفسیر الفاتحه
+
۳۴. الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد
  
32.سوره البقره
+
۳۵. لوامع البینات فی شرح اسما االله و صفاته
  
33.شرح الوجیز للغزالی
+
۳۶. فی ابطال القیاس. (ناتمام)
  
34.الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد
+
۳۷. شرح نهج البلاغه. (ناتمام)
  
35.لوامع البینات فی شرح اسما ا... و صفاته
+
۳۸. فضائل الصحابه الراشدین
  
36.فی ابطال القیاس. ناتمام
+
۳۹. القضا و القدر
  
37.شرح نهج البلاغه. ناتمام
+
۴۰. رساله الحدوث
  
38.فضائل الصحابه الراشدین
+
۴۱. اللطایف الغیاثیه
  
39.القضا و القدر
+
۴۲. شفا الغی من الخلاف
  
40.رساله الحدوث
+
۴۳. الخلق و البعث
  
41.اللطایف الغیاثیه
+
۴۴. الخمسین فی اصول الدین به فارسی
  
42.شفا الغی من الخلاف
+
۴۵. الاخلاق
  
43.الخلق و البعث
+
۴۶. الرساله الصاحبیه
  
44.الخمسین فی اصول الدین به فارسی
+
۴۷. الرساله المجدیه
  
45.الاخلاق
+
۴۸. عصمه الانبیا
  
46.الرساله الصاحبیه
+
۴۹. فی الرمل
  
47.الرساله المجدیه
+
۵۰. شرح مصادرات اقلیدس
  
48.عصمه الانبیا
+
۵۱. رساله فی الهندسه
  
49.فی الرمل
+
۵۲. رساله نفثه المصدور
  
50.شرح مصادرات اقلیدس
+
۵۳. رساله فی ذم الدنیا
  
51.رساله فی الهندسه
+
۵۴. الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه
  
52.رساله نفثه المصدور
+
۵۵. احکام الاحکام
  
53.رساله فی ذم الدنیا
+
۵۶. الریاض المونقه فی الملل و النحل
  
54.الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه
+
۵۷. رساله فی النفس
  
55.احکام الاحکام
+
۵۸. زبده العلم فی الکلام
  
56.الریاض المونقه فی الملل و النحل
+
۵۹. تهذیب الدلایل و عیون المسائل
  
57.رساله فی النفس
+
۶۰. تعجیز الافلاسفه
  
58.زبده العلم فی الکلام
+
۶۱. البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان
  
59.تهذیب الدلایل و عیون المسائل
+
۶۲.شرح مفصل زمشخری
  
60.تعجیز الافلاسفه
+
۶۳. المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه
  
61.البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان
+
۶۴. نهایه الیجاز فی البیان
  
62.شرح مفصل زمشخری
+
۶۵. الانارات فی شرح الاشارات
  
63.المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه
+
۶۶. ارشاد النظار الی لطایف الاسرار
  
64.نهایه الیجاز فی البیان
+
۶۷. تحصیل الحق
  
65.الانارات فی شرح الاشارات
+
۶۸. حدایق الازهار یا ستینی
  
66.ارشاد النظار الی لطایف الاسرار
+
۶۹. رساله فی النبوات
  
67. تحصیل الحق
+
۷۰. مباحث الحدود
  
68.حدایق الازهار یا ستینی
+
۷۱. الجوهر الفرد
  
69.رساله فی النبوات
+
۷۲. الرعایه
  
70.مباحث الحدود
+
۷۳. اجوبه المسائل البخاریه
  
71.الجوهر الفرد
+
۷۴. من الراس الی الخلق
  
72.الرعایه
+
۷۵. الاشربه
  
73.اجوبه المسائل البخاریه
+
۷۶. براهین النهائیه
  
74. من الراس الی الخلق
+
از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب [[رباعی]] است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابوسعید ابوالخیر، [[عمر خیام]]، [[ابن سینا]] و [[بابا افضل کاشی|بابا افضل کاشانی]] به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در [[منطق]] و [[فلسفه]]. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.
 +
==وفات==
  
75. الاشربه
+
در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز [[عید فطر]] همین سال در ۶۲ سالگی در هرات درگذشت.  
  
76.براهین النهائیه
+
متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون [[دین]] و فلسفه و [[قرآن]] با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.
  
77. و...
+
==منابع==
  
 +
* دائره المعارف طهور.
 +
* جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی.
  
==وفات ایشان==
+
[[رده:علمای قرن ششم]]
 
+
[[رده:مفسرین قرآن]]
در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت.
+
[[رده:متکلمان]]
 
 
==وصیت نامه ای علمی==
 
 
 
متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است
 
 
 
==شعر فارسی امام فخر رازی==
 
 
 
از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب رباعی است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابو سعید ابوالخیر، عمر خیام، ابن سینا و بابا افضل کاشانی به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در منطق و فلسفه. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای 589 تا 593 ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.
 
 
 
 
 
 
 
==منبع==
 
- دائره المعارف طهور ، بازیابی : پنجم خرداد 1394
 
 
 
- جامع العلوم ستینی/ فخر الدین رازی
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۴۷

محمد بن عمر فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ق) متکلم، فقیه و مفسر ایرانی است. معروفترین اثر او کتاب مفاتیح الغیب مشهور به تفسیر کبیر فخر رازی است که از مفصل‌ترین تفاسیر قرآن است.

Fakhraldin-razi.jpg
نام کامل محمد بن عمر فخر رازی
زادروز ۵۴۳ قمری
زادگاه شهر ری
وفات ۶۰۶ قمری
مدفن هرات

Line.png

اساتید

کمال سمعانی، مجدالدین جیلی،...


آثار

مفاتیح الغیب، عیون الحکمه، نهایة العقول،...

ولادت

امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ رمضان سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر ری زاده شد.

تحصیلات

محمد بن عمر فخر رازی ابتدا نزد پدرش که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فراگرفت. او برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراءالنهر سفر کرد.

وی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است.

مذهب

فخر دارای در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. وی شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در هرات بود.

آثار و تألیفات

نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون فلسفه، حکمت، کلام، فقه و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به زبان عربی و برخی به فارسی است:

۱. مفاتیح الغیب (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین تفاسیر قرآنی است}.

۲. تفسیر القرآن الصغیر که آن را به نام اسرار التنزیل و انوار التاویل نامیده است.

۳. نهایة العقول

۴. المحصول فی علم الاصول

۵. المحصل افکار المتقدمین و المتاخرین من الحکما و المتکلمین

۶. الملخص فی الحکمه

۷. شرح عیون الحکمه

۸. مباحث المشرقیه که کتابی است بزرگ در علوم الهی و طبیعی که در آن انتقادات سختی به آرا حکما کرده است.

۹. لباب الاشاره فی شرح اشارات که در این کتاب اشارات ابن سینا به طرز "قال-اقول" شرح کرده و انتقادات و اعتراضات سختی بر بوعلی و فلسفه او وارد آورده است.

۱۰. المطالب العالیه فی الحکمه

۱۱. الاربعین فی اصول الدین

۱۲. تنبیه الاشاره فی الاصول

۱۳. المعالم فی الاصلین

۱۴. سراج القلوب

۱۵. زبدة الافکار و عمدة النظار

۱۶. الجامع الکبیر فی الطب

۱۷. مناقب الامام الاعظم الشافعی

۱۸. تفسیر اسما الحسنی

۱۹. السر المکتوم فی مخاطبه الشمس و القمر و النجوم

۲۰. تاسیس التقدیس که برای سیف الدین ملک العادل در کلام نوشته است.

۲۱. الرساله الکمالیه که به فارسی و در منطق و نجوم نوشته است و آن را محمد باقر سبزواری تصحیح و چاپ کرده است.

۲۲. الطریقه فی الجدل

۲۳. شرح سقط الزند

۲۴. رساله فی السؤال

۲۵. منتخب تنکلوشا

۲۶.مباحث الوجود و العدم

۲۷. مباحث الجدل

۲۸. جواب القیلانی

۲۹. النبض

۳۰. شرح کلیات قانون ابن سینا در طب

۳۱. تفسیر الفاتحه

۳۲. سوره البقره

۳۳. شرح الوجیز للغزالی

۳۴. الطریقه العلائیه فی الخلاف در چهار مجلد

۳۵. لوامع البینات فی شرح اسما االله و صفاته

۳۶. فی ابطال القیاس. (ناتمام)

۳۷. شرح نهج البلاغه. (ناتمام)

۳۸. فضائل الصحابه الراشدین

۳۹. القضا و القدر

۴۰. رساله الحدوث

۴۱. اللطایف الغیاثیه

۴۲. شفا الغی من الخلاف

۴۳. الخلق و البعث

۴۴. الخمسین فی اصول الدین به فارسی

۴۵. الاخلاق

۴۶. الرساله الصاحبیه

۴۷. الرساله المجدیه

۴۸. عصمه الانبیا

۴۹. فی الرمل

۵۰. شرح مصادرات اقلیدس

۵۱. رساله فی الهندسه

۵۲. رساله نفثه المصدور

۵۳. رساله فی ذم الدنیا

۵۴. الاختیارات العلائیه فی التاثیرات المائیه

۵۵. احکام الاحکام

۵۶. الریاض المونقه فی الملل و النحل

۵۷. رساله فی النفس

۵۸. زبده العلم فی الکلام

۵۹. تهذیب الدلایل و عیون المسائل

۶۰. تعجیز الافلاسفه

۶۱. البیان و البرهان فی رد علی اهل الزیغ و الطغیان

۶۲.شرح مفصل زمشخری

۶۳. المباحث العمادیه فی مطالب المعادیه

۶۴. نهایه الیجاز فی البیان

۶۵. الانارات فی شرح الاشارات

۶۶. ارشاد النظار الی لطایف الاسرار

۶۷. تحصیل الحق

۶۸. حدایق الازهار یا ستینی

۶۹. رساله فی النبوات

۷۰. مباحث الحدود

۷۱. الجوهر الفرد

۷۲. الرعایه

۷۳. اجوبه المسائل البخاریه

۷۴. من الراس الی الخلق

۷۵. الاشربه

۷۶. براهین النهائیه

از فخر الدین رازی همچون اکثر متفکران و دانشمندان ایرانی اشعار اندکی به زبانهای فارسی و عربی بر جای مانده است. سروده های فارسی او بسیار کم و بیشتر در قالب رباعی است. این رباعی ها با اشعار کسانی چون ابوسعید ابوالخیر، عمر خیام، ابن سینا و بابا افضل کاشانی به گونه ای در هم آمیخته است. مفصل ترین اثر منظوم فارسی فخرالدین رازی منظومه نویافته ای است در منطق و فلسفه. فخر رازی این منظومه را در میانه سالهای ۵۸۹ تا ۵۹۳ ساخته و در آن مباحث فلسفه و منطق، طبیعیات و الهیات را به منظور آموزش نو آموزان و طالب علمان به نظم آورد. فخرالدین رازی این منظومه را خطاب به ناصرالدین ملکشاه فرزند سلطان تکش خوارزمشاه سروده و در برخی ابیات آن از این شاهزاده ستایش کرده است.

وفات

در اوایل سال ۶۰۶ ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در ۶۲ سالگی در هرات درگذشت.

متن وصیت نامه امام فخر در کتابهایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود ۸ ماه پیش از مرگش یعنی در ۲۱ محرم ۶۰۶ هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

منابع

  • دائره المعارف طهور.
  • جامع العلوم ستینی، فخر الدین رازی.