مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

علامه مجلسى: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(بخشهائی از زندگی پدرشان اشتباها در مقاله ایشان آمده بود - به کمک سایت علامه مجلسی اصلاح و بازنویسی شد.)
 
(۱۹ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
علامه مجلسى فرزند مولى محمد تقى معروف به مجلسي اول است. او در علوم مختلف اسلامى مانند تفسير، حديث، كلام، فقه، اصول، تاريخ، رجال و درايه مسلط، در بسیاری از آنها صاحب نظر بوده است.
+
{{خوب}}
 +
محمد باقر مجلسى (۱۱۱۰-۱۰۳۷ ق) فرزند [[محمدتقی مجلسی|مولى محمدتقى مجلسی]]، مشهور به علامه مجلسی عالم معروف [[شیعه]] در قرن یازدهم و صاحب نظر در علوم مختلف اسلامى مانند [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[حدیث|حدیث]]، [[علم کلام|کلام]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[تاریخ|تاریخ]]، [[علم رجال|رجال]] و [[درایة الحدیث|درایه]] است. او پس از وفات [[محقق سبزواری|ملا محمد باقر سبزواری]] در سال ۱۰۹۰ هجری  منصب [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلامی]] را به عهده گرفت و در این مسند خدمات بسیاری را در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به [[ایران]] و [[شیعه|تشیع]] نمود. او به کمک جمعی از شاگردانش موسوعه بزرگ حدیثی شیعه با نام [[بحار الانوار]] را تالیف نمود.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
|نام کامل = علامه محمدباقر مجلسى
 +
||تصویر=[[پرونده:Capture.JPG|۲۷۰px|center]]
 +
|زادروز =  ۱۰۳۷ قمری
 +
|زادگاه =  اصفهان
 +
|وفات =  ۱۱۱۰ قمری
 +
|مدفن =  اصفهان
 +
|اساتید =  محمدتقی مجلسی، قاضی ابواشرف اصفهانی، شیخ حسن بن شهید ثانی، ملامحسن فیض کاشانی و ...
 +
|شاگردان =  سید نعمت الله جزائرى، شیخ حر عاملى، میرزا عبدالله افندى و ...
 +
|آثار = بحارالانوار، حلیة المتقین، جلاء العیون، حیوة القلوب، حق الیقین و ...  
 +
}}
  
علامه پس از فوت مرحوم ملا محمد باقر سبزواری در سال 1090 هجری به منصب شیخ الاسلامی دست یافت. و در این مسند خدمات بسیاری را در مقوله‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به ایران و تشیع نمود.<ref> گلشن ابرار، زندگی نامه علامه مجلسی از حسن ابراهيم زاده(ج 1، ص 249)در دسترس در [http://www.andisheqom.com/Files/olamabio.php?level=4&scid=30990 اندیشه قم]، بازیابی:25 آبان 1392 </ref>
+
==ولادت و خاندان==
  
==ولادت و دوران کودکی==
+
تولد محمدباقر مجلسی در روزهای آخر سال ۱۰۳۷ هجری و احتمالاً در روز آخر ماه [[ذی الحجه]] یا روز اول [[ماه محرم|محرم]] ۱۰۳۸ بوده است. نام پدرش مولی محمدتقی و معروف به مجلسی اول (۱۰۰۳ - ۱۰۷۰ هجرى)، [[محدث]] و [[فقیه|فقیهى]] بزرگ و شاگرد [[شیخ بهایی]] است. و مادر محمدباقر، دختر سید صدرالدین محمد حسینی عاشوری قمی است.
  
نام علامه مجلسي، محمد مشهور به باقر (محمدباقر) است. نام پدر علامه مجلسي، مولي محمدتقي و معروف به مجلسي اول است. مادر علامه مجلسي دختر سيد صدرالدين محمد حسيني عاشوري قمي است. بايد گفت تولد علامه مجلسي در روزهاي آخر سال 1037 و احتمالاً در روز آخر ماه [[ذی الحجه]] يا روز اول [[محرم]] 1038 بود.
+
خاندان علامه مجلسى از جمله پر افتخارترین خاندان هاى [[شیعه]] در قرون اخیر است. پدر و اجدادش تا آن جا که می شناسیم از دانشمندان زمان و همگان عابد و زاهد و پرهیزگار بودند و آن هایی را که از اجداد او به اسم و رسم نمی شناسیم بنابر نقل آقا احمد کرمانشاهی در مرآت الاحوال، عالم و عابد بودند. در این خانواده نزدیک به یکصد عالم وارسته و بزرگوار دیده مى شود و از نزدیکان علامه پس از بررسى تنها علم و فضل مشاهده مى کنیم:
  
علامه مجلسي در خانواده علمي و روحاني متولد گرديد پدر و اجدادش تا آن جا كه مي  شناسيم از دانشمندان زمان و همگان عابد و زاهد و پرهيزگار بودند و آن هايي را كه از اجداد مشار اليه به اسم و رسم نمي  شناسيم بنابر نقل آقا احمد كرمانشاهي در مرآت الاحوال، عالم و عابد بودند.  
+
*جد بزرگ علامه، عالم بزرگوار، [[ابو نعیم اصفهانی|ابونعیم اصفهانى]] صاحب کتاب هایى چون «[[تاریخ اصفهان|تاریخ اصفهان]]» و «[[حلیة الاولیاء|حلیة الأولیاء]]» است.
  
تحصيلات علامه مجلسي از همان كودكي، يعني خيلي زودتر از همسالانش ـ شايد در سنين سه و چهار سالگي ـ در نزد پدر شروع گرديد كه خود در شرح فقيه در باب [[نماز ميت]] فرموده است: [[الحمدلله رب العالمين]] كه بنده در چهار سالگي همه اين ها را مي دانستم، يعني خدا و [[نماز]] و [[بهشت]] و [[دوزخ]] و [[نماز شب]] مي  كردم و در [[مسجد]] صفا و [[نماز صبح]] را به جماعت مي كردم و اطفال را نصيحت مي كردم و به آيت و [[حديث]] به تعليم پدرم رحمهم الله.<ref> زندگينامه علامه مجلسي مهدوي، مصلح الدين.</ref>
+
*علامه دو برادر داشت که آن ها نیز مردانى متقى و زاهد بودند به نام هاى ملا عزیزالله و ملا عبدالله، که براى تبلیغ و نشر علوم [[اهل بیت]] علیهم السلام به هندوستان رفت و ساکن آن جا گردید.
  
==خاندان==
+
*زنان این خاندان نیز پا به پاى مردان خویش قدم برداشته اند. علامه مجلسى چهار خواهر داشت که آنان نیز هر یک داراى تألیفات و تحقیقات ارزنده اى در [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]] مى باشند. از جمله تألیفات آنان مى توان به: شرح [[الکافی (کتاب)|کافى]]، المشترکات فى الرجال، شرح [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرایع الإسلام]]، شرح مطالع و شرح قصیده [[دعبل خزاعی|دعبل خزاعى]] اشاره نمود. همسران این زنان عالم و بزرگوار نیز از علماى بزرگ بودند. کسانى همچون [[ملا صالح مازندرانی|ملا صالح مازندرانى]]، ملا میرزاى شیروانى، ملا على استرآبادى و میرزا محمد فسایى.
  
خاندان علامه مجلسى از جمله پر افتخارترين خاندان هاى [[شيعه]] در قرون اخير است. در اين خانواده نزديك به يكصد عالم وارسته و بزرگوار ديده مى شود و از نزديكان علامه پس از بررسى تنها علم و فضل مشاهده مى كنيم:
+
*علامه مجلسى داراى ۵ پسر بود که همگى از محضر علم و معارف پدر بهره مند شدند و به مدارجى بالا دست یافتند.
  
* جد بزرگ علامه، عالم بزرگوار حافظ، [[ابونعيم اصفهانى]] صاحب كتاب هايى چون «تاريخ اصفهان» و «حلية الأولياء» است.
+
*دامادهاى علامه هم که ۵ نفر بودند از طلاب و فضلاى آن زمان بودند و علامه با عنایتى خاص نسبت به دامادها، دختران خویش را به [[ازدواج]] آنان درمى آورد. علاوه بر این ها خاندان هاى بزرگى از علماى آن عصر مرتبط با علامه مجلسى بودند، مانند [[وحید بهبهانی|وحید بهبهانى]]، [[بحرالعلوم]]، طباطبایى بروجردى، [[میرزا عبدالله افندی|میرزا عبدالله افندى]]، شهرستانى و... .
  
* پدر علامه، مولى محمدتقى مجلسى، معروف به مجلسى اول (1003 - 1070 هجرى) صاحب كرامات و [[مقامات معنوى]] و روحى بلند است. او محدث و فقيهى بزرگ است و كتاب هايى نيز تأليف نموده است.
+
==تحصیلات و استادان==
  
محمدتقى مجلسى شاگرد [[شیخ بهایی]] و [[ميرداماد]] است. او در علوم مختلف اسلامى تبحر داشته و در زمان خويش [[مرجعيت تقليد]] را به عهده داشته است. وى در كنار مرجعيت، از اقامه [[نماز جمعه]] و جماعت نيز غفلت نمى كرد و [[امام جمعه]] اصفهان بود. از جمله پرورش يافتگان مكتبش مى توان به: علامه مجلسى (كه بيشترين استفاده را از پدر خويش برده است)، آقا حسين خوانسارى و ملا صالح مازندرانى اشاره نمود.
+
تحصیلات علامه مجلسی از همان کودکی، یعنی خیلی زودتر از همسالانش  شاید در سنین سه و چهار سالگی  در نزد پدرش [[محمدتقی مجلسی|مولی محمدتقی مجلسی]] شروع گردید که خود در شرح فقیه در باب [[نماز میت]] فرموده است: الحمدلله رب العالمین که بنده در چهار سالگی همه این ها را می دانستم، یعنی [[الله|خدا]] و [[نماز]] و [[بهشت]] و [[دوزخ]] و [[نماز شب]] می  کردم و در [[مسجد]] صفا و [[نماز صبح]] را به جماعت می کردم و اطفال را نصیحت می کردم و به [[آیه|آیت]] و [[حدیث]] به تعلیم پدرم رحمه الله.<ref> زندگینامه علامه مجلسی مهدوی، مصلح الدین.</ref>
  
* علامه دو برادر داشت كه آن ها نيز مردانى متقى و زاهد بودند به نام هاى ملا عزيزالله و ملا عبدالله، كه براى تبليغ و نشر علوم [[اهل بيت]] عليهم السلام به هندوستان رفت و ساكن آن جا گرديد.
+
وی تحت تربیت و تعلیم پدر دانشمند و در سایه توجه خاص آن بزرگوار، پرورش پیدا نمود و با هوش سرشار و استعداد خدادادى و پشتکار مخصوص به تحصیل علوم متداوله عصر در حوزه علمى [[اصفهان]] پرداخت.
 +
و با توجه به توانایى ذاتى در مدت کوتاهى مراحل مختلف علمى و تحصیلى را طى کرده و سپس به گرد آورى [[حدیث|حدیث]] و آثار [[اهل البیت|اهل بیت]] عصمت و طهارت دل بست و تحقیق و پژوهش عمیقانه در آن فن شریف مبذول داشت و تلاش خود را در این مورد متمرکز نموده تمام اوقاتش را صرف آن کرد تا اینکه منشأ تحولى بزرگ در روزگار خود گردید.<ref name="پایگاه علامه">[http://www.majlesi.net/ پایگاه اطلاع رسانی علامه محمد باقر مجلسی]</ref>
  
* خاندان علامه مجلسى نه تنها مردانى عالم و دانشمند به جامعه تحويل داده، بلكه زنان اين خاندان نيز پا به پاى مردان خويش قدم برداشته اند. علامه مجلسى چهار خواهر داشت كه آنان نيز هر يك داراى تأليفات و تحقيقات ارزنده اى در علوم اسلامى مى باشند. از جمله تأليفات آنان مى توان به: شرح كافى، المشتركات فى الرجال، شرح شرايع الإسلام، شرح مطالع و شرح قصيده دعبل خزائى اشاره نمود. همسران اين زنان عالم و بزرگوار نيز از علماى بزرگ بودند. كسانى همچون ملا صالح مازندرانى، ملا ميرزاى شيروانى، ملا على استرآبادى و ميرزا محمد فسايى.
+
در ادامه نام برخی از اساتید و [[مشایخ|مشایخ]] ایشان ذکر می شود:
  
* علامه مجلسى داراى 5 پسر بود كه همگى از محضر علم و معارف پدر بهره مند شدند و به مدارجى بالا دست يافتند.
+
#قاضی ابواشرف اصفهانی.
 +
#[[حسن بن زین الدین شهید ثانی|شیخ حسن بن شهید ثانی]].
 +
#میرزا رفیعا نائینی.
 +
#شیخ علی بن محمد بن حسن بن شهید ثانی معروف به شیخ علی کبیر و سبط شهید.
 +
#محمدمحسن بن شاه مرتضی کاشانی، معروف به [[فیض کاشانی|ملامحسن فیض]]، عالم زاهد حکیم [[محدث]] مفسر، از بزرگان علما و مفاخر [[شیعه|شیعه]].
 +
#مولی محمدمحسن بن محمد مؤمن استرآبادی.
 +
#صدرالدین محمد بن ابراهیم قوامی شیرازی، معروف به [[ملاصدرا]]، فیلسوف [[عارف]] مفسر، از شاگردان [[میرداماد]] و [[شیخ بهایی]].
 +
#سید محمد بن شرف الدین علی بن نعمت الله بن حبیب الله بن نصرالله حسینی موسوی جزائری معروف به سید میرزا.
 +
#امیر سید محمد مؤمن بن دوست محمد حسینی استرآبادی، [[شهید]] به سال ۱۰۸۸ در [[مکه]] معظمه، داماد [[محمدامین استرآبادی|محمد امین استرآبادی]].
  
* دامادهاى علامه هم كه 5 نفر بودند از طلاب و فضلاى آن زمان بودند و علامه با عنايتى خاص نسبت به دامادها، دختران خويش را به [[ازدواج]] آنان درمى آورد. علاوه بر اين ها خاندان هاى بزرگى از علماى آن عصر مرتبط با علامه مجلسى بودند، مانند [[وحيد بهبهانى]]، [[بحرالعلوم]]، طباطبايى بروجردى، ميرزا عبدالله افندى صاحب [[رياض العلماء]]، شهرستانى و...
+
==شاگردان==
  
مقام علمى علامه مجلسى آن چنان شهرتى در علوم مختلف اسلامى دارد كه محتاج هيچ بيان و توضيحى نيست. نام علامه مجلسى چون آفتابى بر آسمان فقاهت و اجتهاد مى درخشد. علامه مجلسى از جمله بزرگانى است كه از جامعيت خاصى برخوردار بود. او در علوم مختلف اسلامى مانند [[تفسير]]، [[حديث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، تاريخ، رجال و درايه سرآمد عصر بود.  
+
بیش از یک هزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پرفیض علامه مجلسى استفاده نموده اند. علامه [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه هاى]] فراوانى نیز به شاگردان خویش داده است. از جمله شاگردان علامه این افرادند:
  
نگاهى اجمالى به مجموعه عظيم [[بحارالأنوار]] اين نكته را بخوبى آشكار مى سازد. اين علوم در كنار علوم عقلى همچون [[فلسفه]]، [[منطق]]، رياضيات، ادبيات، لغت، جغرافيا، طب، نجوم و علوم غريبه از او شخصيتى ممتاز و بى نظير ساخته است. نظرى گذرا به «كتاب [[السماء والعالم]]» در بحارالأنوار اين جامعيت را به خوبى نمايان مى سازد.
+
#[[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائرى]].
 +
#جعفر بن عبدالله کمره اى اصفهانى.
 +
#زین العابدین بن [[شیخ حر عاملى]].
 +
#سلیمان بن عبدالله ماحوزى بحرانى.
 +
#شیخ عبدالرزاق گیلانى.
 +
#عبدالرضا کاشانى.
 +
#محمدباقر بیابانکى.
 +
#[[میرزا عبدالله افندی|میرزا عبدالله افندى اصفهانى]] مؤلف محترم [[ریاض العلماء]].
 +
#[[سید علیخان مدنی|سید علیخان مدنى]] مؤلف گرانقدر [[رياض السالكين (کتاب)|ریاض السالکین]] (شرح [[صحیفه سجادیه]] [[امام سجاد]] علیه السلام).
 +
#[[شیخ حر عاملى]].
 +
#ملا سیما، محمد بن اسماعیل فسایى شیرازى.
 +
#[[فاضل هندی|فاضل هندى]]؛ و ... .
  
برخى علامه مجلسى را در طول تاريخ اسلامى از حيث جامعيت در علوم و فنون گوناگون بى نظير دانسته اند. علامه ريزبينى و نكته سنجى هاى بسيار زيبايى پيرامون روايات مشكل دارد. بيان هاى علامه در ذيل روايات و آيات [[قرآن]] بسيار دقيق و زيبا است و كمتر مى توان در آن ها خطا و اشتباهى يافت. علامه مجلسى، علاوه بر علومى چون روايات [[اهل بيت]] عليهم السلام در فقه نيز تبحرى بالا داشته، گرچه اكثر مجلدات فقهى بحار مجال پاكنويس شدن نيافته است.<ref name = "پایگاه علامه">[http://www.majlesi.net/ پایگاه اطلاع رسانی علامه محمد باقر مجلسی]</ref>
+
==آثار و تألیفات==
  
==شخصيت معنوى==
+
#[[بحارالأنوار (کتاب)|بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار]]: این کتاب که باید آن را دائرة المعارف [[شیعه]] نامید، مشتمل است بر مجموعه اخبار و [[احادیث]] و قصص و تواریخ که از [[پیامبر اسلام]] و [[ائمه اطهار]] علیهم  السلام به وسیله بزرگان محدثان نقل شده و علمای گذشته در کتب خود آن ها را نقل کرده اند، به غیر از [[کتب اربعه]] که از غایت شهرت، احتیاج به نقل مجدد نداشته است. صاحب بحار تمام اخبار شیعه را از کتب نایاب خطی که در معرض نابودی بودند، جمع آوری کرده و معروف است که او دویست اصل از [[اصول اربعمائه‌‌‌|اصول چهارصدگانه]] روات را پیدا کرده و اخبار معتبر آن‌ها را وارد نموده است و بیانات و توضیحات ارزشمندی نیز در بسیاری از موارد افزوده است و بعلاوه در اکثر مواضع اخبار [[عامه]] را نیز وارد کرده و تفسیر نموده است. مذاهب حکما را در هر باب به مقتضای مقام نقل و در همه جا [[جرح و تعدیل|جرح و تعدیل]] نموده، این است که می‌توان گفت: نسبت به اخبار و آثار [[اهل بیت]] علیهم السلام کتابی بدین احاطه و جامعیت تألیف نیافته و کسی از سلف و خلف موفق به همچو خدمتی نشده است.<ref> درس هایی از مکتب اسلام، شماره ۳۹۵، بهمن ۱۳۷۲.</ref>
 +
#آداب تجهیز الاموات، فارسی، شامل پنج فصل: آداب [[احتضار]]، [[غسل]]، [[کفن]]، [[نماز]]، [[دفن]].
 +
#آداب الحج، رساله فارسی.
 +
#آداب الصلاة، رساله عملیه، فارسی در [[طهارت]] و نماز است.
 +
#آداب صلاة اللیل.
 +
#اعتقادات، که آن را رساله در [[سیر و سلوک|سیر و سلوک]] نیز گویند، به عربی. این کتاب از تالیفات بسیار معروف علامه مجلسی است.
 +
#بداء (رساله ای در [[بداء]]).
 +
#ترجمه [[توحید مفضل (کتاب)|توحید مفضل]]، حدیثی از آن حضرت در [[توحید]] حضرت حق جل و علا نقل می کند که در آن [[امام صادق علیه السلام|امام ششم]] از خلقت آسمان و زمین و ستارگان و عناصر و انسان و حیوان و جمادات، یگانگی خداوند متعال را ثابت فرموده و نظام عالم کبیر و صغیر را دلیل بر وحدانیت و قدرت او شمرده است و به دلایل واضح، بطلان عقاید باطله فرموده است. این [[حدیث]] را علامه مجلسی ترجمه نموده و در برخی از مواضع که محتاج به شرح و بیان بوده، فی الجمله به شرح آن پرداخته است. بیش از پانزده مرتبه (و شاید بیشتر) در [[ایران|ایران]] و هند و [[عراق]] به چاپ رسیده و به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده است.
 +
#ترجمه قصه یوذاسف و بلوهر: علامه مجلسی این داستان را در مجلد هفدهم [[بحارالانوار]] نقل فرموده و سپس ترجمه آن را در [[عین الحیاة (کتاب)|عین الحیاة]] بیان داشته است.
 +
#[[جلاء العیون]]: فارسی، در تاریخ حضرات معصومین چهارده گانه علیهم السلام و مصائب آنان در بیست و دو هزار بیت، در یک مقدمه و چهارده باب، تاریخ ختم تالیف ۶ محرم ۱۰۸۹، کتاب در ایران و عراق و هند مکرر به چاپ رسیده و متداول است.
 +
#حاشیه بر [[اصول کافی]]: کتاب شریف [[الکافی (کتاب)|کافی]] از اصول معتمده نزد [[شیعه]] و از [[کتب اربعه]] حدیث است که در سه قسمت تالیف شده: ۱. اصول ۲. فروع ۳. روضه.
 +
#[[حق اليقين (کتاب)|حق الیقین]]: در اصول دین به فارسی درسی و یک هزار بیت، تاریخ تالیف آخر [[شعبان]] ۱۱۰۹ به نام شاه سلطان حسین صفوی و این آخرین تالیف معروف علامه مجلسی است که کلیه مباحث اصول دین را دربر می گیرد و به ویژه در بحث امامت، در نهایت بسط و توضیح در دو جلد.
 +
#[[حلیة المتقین (کتاب)|حلیة  المتقین]]: در آداب و سنن به فارسی در ۱۴ باب و خاتمه.
 +
#حواشی بر کتب اربعه: ([[الکافی (کتاب)|کافی]]، [[من لایحضره الفقیه]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب]] و [[الاستبصار (کتاب)|استبصار]]).
 +
#[[عین الحیاة|عین الحیاة]]: در شرح وصیت رسول اکرم صلی الله علیه و آله به ابی ذرغفاری رضی  الله عنه، به فارسی.
 +
#فقه المجلسی: رساله فتوایی است به زبان فارسی در تمام ابواب فقه از طهارت تا دیات، منسوب به علامه مولی محمدباقر مجلسی.
 +
#[[مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول (کتاب)|مرآت العقول فی شرح اخبار آل الرسول علیهم  السلام]]: که عبارت است از شرح اصول و فروع [[الکافی (کتاب)|کافی]] و از این کتاب مقام علمی و احاطه و تتبع علامه مجلسی معلوم می  شود. مؤلف [[الذریعه]] درباره این کتاب می  نویسد: «شرح لطیف مفیدی است، بلکه بهترین شروح کافی است».
 +
#[[مشکات الانوار مجلسی (کتاب)|مشکات الانوار]]: در فضیلت و آداب قرائت [[قرآن]]، به نام شاه سلیمان تالیف شده است.
 +
#مشکات الانوار، مختصر [[عین الحیاة|عین الحیوة]].
 +
#[[ملاذ الاخیار]]: در شرح [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]] به عربی در سه مجلد در پنجاه هزار بیت و از بهترین و مهمترین شروح کتاب تهذیب است که تا آخر کتاب نکاح شرح گردیده است.<ref> زندگینامه علامه مجلسی مهدوی، مصلح الدین.</ref>
 +
#[[حیوة القلوب]]: کتابی در قصص و احوالات [[پیامبران|پیغمبران]] عظام و اوصیاء ایشان می باشد و جز کتب اخبار محسوب می گردد.
 +
#[[الوجيزة فى علم الرجال (کتاب)|الوجیزة فى علم الرجال]]
 +
#[[الأربعون حدیثا علامه مجلسی]]: که موضوعات [[اصول دین]]، [[فروع دین]]، خطب و مواعظ با شرح و بیانی کافی به عربی آن را به نگارش در آورده است. وی همچنین اربعین دیگری در [[امامت]] به فارسی دارد که هر دوکتاب، بارها به چاپ رسیده است.
  
علماى دين نه تنها از استاد خود درس علم و دانش مى آموزند، بلكه [[سير و سلوك]] معنوى خويش را زير نظر اساتيد عارف بالله سپرى مى نمايند. علامه مجلسى همزمان با طى مدارج علمى و سريعتر از آن مدارج معنوى و كمالات روحى را پيمود تا آن جا كه مصداق واقعى «عالم ربانى» گشت. اين ادعا با مرورى بر سجاياى اخلاقى ايشان كاملا روشن مى شود. از جمله خصائص بارز اخلاقى علامه مى توان به اين موارد اشاره نمود:
+
==شخصیت علمی و معنوى==
  
'''<I>1- ياد خداوند:</I>'''
+
مقام علمى علامه مجلسى آن چنان شهرتى در علوم مختلف اسلامى دارد که محتاج هیچ بیان و توضیحى نیست. نام علامه مجلسى چون آفتابى بر آسمان [[فقه|فقاهت]] و [[اجتهاد]] مى درخشد. علامه مجلسى از جمله بزرگانى است که از جامعیت خاصى برخوردار بود. او در [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]] مانند [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[تاریخ]]، [[علم رجال|رجال]] و [[درایة الحدیث|درایه]] سرآمد عصر بود. نگاهى اجمالى به مجموعه عظیم [[بحارالأنوار]] این نکته را بخوبى آشکار مى سازد. این علوم در کنار علوم عقلى همچون [[فلسفه]]، [[منطق]]، [[ریاضی|ریاضیات]]، ادبیات، لغت، جغرافیا، [[طب]]، [[نجوم]] و علوم غریبه از او شخصیتى ممتاز و بى نظیر ساخته است.
  
شاگرد گرانقدر او «سيد نعمت الله جزائرى» در مورد استاد خود گفته است: علامه هيچ گاه از [[ياد خدا]] غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد قربت انجام مى داد.
+
برخى علامه مجلسى را در طول تاریخ اسلامى از حیث جامعیت در علوم و فنون گوناگون بى نظیر دانسته اند. علامه ریزبینى و نکته سنجى هاى بسیار زیبایى پیرامون روایات مشکل دارد. بیان هاى علامه در ذیل [[روایت|روایات]] و آیات [[قرآن]] بسیار دقیق و زیبا است و کمتر مى توان در آن ها خطا و اشتباهى یافت. علامه مجلسى، علاوه بر علومى چون روایات [[اهل بیت]] علیهم السلام در فقه نیز تبحرى بالا داشته، گرچه اکثر مجلدات فقهى بحار مجال پاکنویس شدن نیافته است.<ref name="پایگاه علامه" />
  
'''<I>2- زيارت:</I>'''
+
محمدباقر مجلسى لقب پرافتخار «علامه» را از بزرگانى همچون [[وحید بهبهانی|وحید بهبهانى]]، [[بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] و [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ اعظم انصارى]] اخذ کرده است. این بزرگان که هر یک دریایى متلاطم از علوم و معارف اسلامى هستند با دیدن مقام و منزلت علامه مجلسى این لقب را در مورد او بکار بردند و به حق، او علامه عصر خویش بود.<ref name="پایگاه علامه" />
  
علامه به «[[زيارت]]» ائمه هدى عليهم السلام اهميت فراوان مى داد و با وجود مشكلات آن زمان و امكانات بسيار ابتدايى براى مسافرت، چندين بار به زيارت ائمه عراق، بقيع و [[مشهد]] مقدس نائل شد و هر بار مدتى طولانى در جوار آن بزرگواران سكنى گزيد. او چند بار نيز به [[حج]] خانه خدا مشرف شد.
+
علامه مجلسى همزمان با طى مدارج علمى، سریعتر از آن مدارج معنوى و کمالات روحى را پیمود تا آن جا که مصداق واقعى «عالم ربانى» گشت. این ادعا با مرورى بر سجایاى اخلاقى ایشان کاملا روشن مى شود. از جمله خصائص بارز اخلاقى علامه مى توان به این موارد اشاره نمود:
  
'''<I>3- توسل:</I>'''
+
'''<I>۱- یاد خداوند:</I>'''
  
توجه خاص به توسل به معصومين عليهم السلام باعث گرديد علامه مجلسى پيرامون ادعيه و زيارات مطالب فراوانى در [[بحارالانوار]] بياورد و به جز آن، چند كتاب مستقل نيز در موضوع ادعيه و زيارت تأليف نمايد از جمله: «[[زاد المعاد]]» كه مرجعى مهم در كتب ادعيه متأخر است و «[[تحفة الزائر]]» و ترجمه هايى از [[زيارت جامعه كبيره]] و [[دعاى سمات]] و...
+
شاگرد گرانقدر او «[[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائرى]]» در مورد استاد خود گفته است: علامه هیچ گاه از [[ذکر|یاد خدا]] غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد [[قرب الهی|قربت]] انجام مى داد.
  
'''<I>4- زهد و پارسايى:</I>'''
+
'''<I>۲- زیارت:</I>'''
  
يك ويژگى بسيار مهم در زندگى اين بزرگمرد، [[زهد]] و پارسايى و ساده زيستى اوست. علامه در عهد صفوى مى زيست و شيخ الاسلام حكومت صفوى بود و در يك كلام، تمام امكانات دولت در اختيار او بود، اما با همه اين ها زندگى شخصى علامه در نهايت زهد و سادگى سپرى مى شد.
+
علامه به «[[زیارت]]» [[ائمه اطهار|ائمه]] هدى علیهم السلام اهمیت فراوان مى داد و با وجود مشکلات آن زمان و امکانات بسیار ابتدایى براى مسافرت، چندین بار به زیارت ائمه [[عراق]]، [[بقیع|بقیع]] و [[مشهد]] مقدس نائل شد و هر بار مدتى طولانى در جوار آن بزرگواران سکنى گزید. او چند بار نیز به [[حج]] خانه خدا مشرف شد.
  
'''<I>5- تواضع:</I>'''
+
'''<I>۳- توسل:</I>'''
  
[[تواضع]] علامه مجلسى از ديگر خصائص اوست. علامه هيچ گاه به مقام اجتماعى و بالا و پايين بودن موقعيت يا سن افراد نگاه نمى كرد. او از سيد على خان مدنى، شارح گرانقدر صحيفه سجاديه مطالب فراوانى در بحار آورده است و مى دانيم كه سيد على خان 15 سال كوچكتر از علامه بوده و از حيث مقام و منزلت اجتماعى هم به او نمى رسيد.
+
توجه خاص به [[توسّل‌‌‌‌‌|توسل]] به معصومین علیهم السلام باعث گردید علامه مجلسى پیرامون [[دعا|ادعیه]] و زیارات مطالب فراوانى در [[بحارالانوار]] بیاورد و به جز آن، چند کتاب مستقل نیز در موضوع ادعیه و زیارت تألیف نماید از جمله: «[[زاد المعاد]]» که مرجعى مهم در کتب ادعیه متأخر است و «[[تحفة الزائر]]» و ترجمه هایى از [[زیارت جامعه کبیره]] و [[دعای سمات|دعاى سمات]] و...
  
خلاصه اين كه جمع شدن همه اين [[خصائص روحى]] و [[كمالات معنوى]] با [[علم]] و دانش گسترده علامه، از او شخصيتى ممتاز ساخته بود كه در تاريخ مثل و مانندى براى او دشوار پيدا مى شود.<ref name="پایگاه علامه"/>  
+
'''<I>۴- زهد و پارسایى:</I>'''
  
==تحصيل==
+
یک ویژگى بسیار مهم در زندگى این بزرگمرد، [[زهد]] و پارسایى و ساده زیستى اوست. علامه در عهد [[صفویه|صفوى]] مى زیست و [[شیخ الاسلام|شیخ الاسلام]] حکومت صفوى بود و در یک کلام، تمام امکانات دولت در اختیار او بود، اما با همه این ها زندگى شخصى علامه در نهایت زهد و سادگى سپرى مى شد.
  
علامه از همان اوان کـودکـى تحت تربيت و تعليم پـدر دانشمند و در سايه تـوجه خـاص آن بزرگـوار، پرورش پيدا نمود و بـا هـوش سـرشار و استعداد خـدادادى و پشتکار مخصـوص به تحصيل علـوم متـداوله عصـر در حـوزه علمـى اصفهان پرداخت.
+
'''<I>۵- تواضع:</I>'''
و با توجه به تـوانايـى ذاتـى در مـدت کوتاهى مراحل مختلف علمـى و تحصيلى را طى کرده و سپـس به گـرد آورى علـم حـديث و آثار اهل بيت عصمت و طهارت دل بست و تحقيق و پژوهش عميقانه در آن فـن شريف مبذول داشت و تلاش خود را در ايـن مـورد متمـرکز نمـوده تمام اوقـاتـش را صـرف آن کـرد تـا اينکه منشـأ تحـولـى بزرگ در روزگـار خـود گـرديد.<ref name="پایگاه علامه"/>  
 
  
==لقب «علامه»==
+
[[تواضع]] علامه مجلسى از دیگر خصائص اوست. علامه هیچ گاه به مقام اجتماعى و بالا و پایین بودن موقعیت یا سن افراد نگاه نمى کرد. او از [[سید علیخان مدنی|سید علیخان مدنى]]، شارح گرانقدر [[صحيفه سجاديه (کتاب)|صحیفه سجادیه]] مطالب فراوانى در بحار آورده است و مى دانیم که سید على خان ۱۵ سال کوچکتر از علامه بوده و از حیث مقام و منزلت اجتماعى هم به او نمى رسید.
  
علامه، محمدباقر مجلسى اين لقب پرافتخار را از بزرگانى همچون [[وحيد بهبهانى]]، علامه [[بحرالعلوم]] و شيخ اعظم انصارى اخذ كرده است. اين بزرگان كه هر يك دريايى متلاطم از علوم و معارف اسلامى هستند با ديدن مقام و منزلت علامه مجلسى اين لقب را در مورد او بكار بردند و به [[حق]] او علامه عصر خويش بود.<ref name="پایگاه علامه"/>  
+
خلاصه این که جمع شدن همه این خصائص روحى و کمالات معنوى با [[علم]] و دانش گسترده علامه، از او شخصیتى ممتاز ساخته بود که در تاریخ مثل و مانندى براى او دشوار پیدا مى شود.<ref name="پایگاه علامه" />
 +
==وفات==
  
==اسامي اساتيد و مشايخ علامه مجلسي==
+
علامه محمد باقر مجلسى آن محقق پرکار و عالم نامدار، پس از عمرى پر برکت که سراسر وقف خدمتگزارى به علم و [[دین|دین]] و دانش و فرهنگ در جهان اسلام گردید، عاقبت در سن ۷۳ سالگى و در آخرین روزهاى [[ماه رمضان|ماه مبارک رمضان]] سال ۱۱۱۱ ه.ق در شهر دانش پرور [[اصفهان]]، چشم از جهان فرو بست و به سراى باقى شتافت و [[آقا جمال خوانساری]] بر وی نماز گذارد. بعضی وفات او را در ۲۷ ماه رمضان سال ۱۱۱۰ می نویسند. قبر شریفش در [[مسجد جامع اصفهان]] کنار پدر بزرگوارش زیارتگاه مردم است.<ref name="پایگاه علامه" />
  
# [[قاضي ابواشرف اصفهاني]].
+
==پانویس==
# علامه جليل مولي محمدتقي مجلسي.
+
<references />
# شيخ حسن بن [[شهید ثانی]].
+
==منابع برای مطالعه بیشتر==
# ميرزا رفيعا نائيني.
 
# شيخ علي بن محمد بن حسن بن شهيد ثاني معروف به شيخ علي كبير و [[سبط شهيد]].
 
# مولي محمد محسن بن شاه مرتضي بن شاه محمود كاشاني، معروف به ملامحسن فيض، عالم زاهد حكيم [[فيلسوف]] عارف محقق مدقق محدث مفسر اديب شاعر از بزرگان علما و مفاخر محدثان شيعه.
 
# مولي محمدمحسن بن محمد مؤمن استرآبادي.
 
# مولي صدرالدين محمد بن ابراهيم بن يحيي  قوامي شيرازي، معروف به آخوند [[ملاصدرا]] حكيم [[فيلسوف]] [[عارف]] [[مفسر]]، از شاگردان [[ميرداماد]] و [[شیخ بهایی]] و [[ميرفندرسكی]] بوده و از دو استاد اوليه اجازه روايت داشت، قريب پنجاه جلد كتاب و رساله تاليف نموده، كه بسياري از آن ها به چاپ رسيده و معروف تر از همه كتاب [[اسفار اربعه]] يا [[حكمت متعاليه]] و تفاسير [[آية  الكرسي]] و [[آيه  نور]] و [[آيه]] «و تري الجبال» و همچنين تفاسير:[[سوره الأعلى]]، [[سوره بقره]]، [[سوره جمعه]]، [[سوره حديد]]، [[سوره الزلزال]]، [[سوره الضحى]]، [[سوره الطارق]]، [[سوره حمد]]، [[سوره واقعه]]، [[سوره يس]] و همچنين شرح اصول كافي و الشواهد الربوبيه و مشاعر، كه شيخ احمد احسائي و مولي اسماعيل واحدالعين اصفهاني آن را شرح كرده اند.
 
# سيد محمد بن شرف الدين علي بن نعمت الله بن حبيب الله بن نصرالله حسيني موسوي جزائري معروف به [[سيد ميرزا]].
 
# امير سيد محمد مؤمن بن دوست محمد حسيني استرآبادي، [[شهيد]] به سال 1088 در [[مكه]] معظمه، داماد ملامحمد امين استرآبادي و شاگرد سيد نورالدين علي بن علي موسوي عاملي.
 
 
 
==آثار مهم مرحوم مجلسی==
 
 
 
# [[بحارالانوار]] شاهكار جاويدان علامه مجلسي: اين كتاب مشتمل است بر مجموعه اخبار و [[احاديث]] و قصص و تواريخ كه از [[پیامبر اسلام]] و [[ائمه اطهار]] عليهم  السلام به وسيله بزرگان محدثان نقل شده و علماي گذشته در كتب خود آن ها را نقل كرده اند، به غير از [[كتب اربعه]] كه از غايت شهرت، احتياج به نقل مجدد نداشته است.
 
# آداب تجهيز الاموات، فارسي، شامل پنج فصل:
 
## آداب [[احتضار]]
 
## [[غسل]]
 
## [[كفن]]
 
## [[نماز]]
 
## [[دفن]]
 
# آداب الحج، رساله فارسي.
 
# آداب الصلاة، رساله عمليه، فارسي در طهارت و نماز است.
 
# آداب صلاة الليل.
 
# اعتقادات، كه آن را رساله در [[سير و سلوك]] نيز گويند، به عربي. اين كتاب از تاليفات بسيار معروف علامه مجلسي است.
 
# بداء (رساله در بداء).
 
# ترجمه توحيد مفضل، حديثي از آن حضرت در [[توحيد]] حضرت [[حق]] جل و علا نقل مي كند كه در آن امام ششم از [[خلقت آسمان و زمين و ستارگان]] و عناصر و انسان و حيوان و جمادات، يگانگي خداوند متعال را ثابت فرموده و نظام عالم كبير و صغير را دليل بر وحدانيت و قدرت او شمرده است و به دلايل واضح، بطلان عقايد باطله فرموده است. اين [[حديث]] را علامه مجلسي ترجمه نموده و در برخي از مواضع كه محتاج به شرح و بيان بوده، في الجمله به شرح آن پرداخته است. بيش از پانزده مرتبه (و شايد بيشتر) در ايران و هند و عراق به چاپ رسيده و به زبان انگليسي نيز ترجمه شده است.
 
# ترجمه قصه يوذاسف و بلوهر، علامه مجلسي اين داستان را در مجلد هفدهم [[بحارالانوار]] نقل فرموده و سپس ترجمه آن را در عين الحيوة بيان داشته است.
 
# جلاء العيون، فارسي، در تاريخ حضرات معصومين چهارده گانه عليهم السلام و مصائب آنان در بيست و دو هزار بيت، در يك مقدمه و چهارده باب، تاريخ ختم تاليف 6 [[محرم]] 1089، كتاب در ايران و عراق و هند مكرر به چاپ رسيده و متداول است. اولين چاپ آن در 1240 قمري در تهران به صورت سربي منتشر شده  است.
 
# حاشيه يا حواشي بر [[اصول كافی]]، كتاب شريف كافي از اصول معتمده نزد [[شيعه]] و از [[كتب اربعه]] حديث محمدين ثلاثه اوائل است كه در سه قسمت تاليف شده: 1. اصول 2. فروع 3. روضه.
 
# حق اليقين، در اصول دين به فارسي درسي و يك هزار بيت، تاريخ تاليف آخر [[شعبان]] 1109 به نام شاه سلطان حسين صفوي و اين آخرين تاليف معروف علامه مجلسي است كه كليه مباحث اصول دين را دربر مي گيرد و به ويژه در بحث امامت، در نهايت بسط و توضيح در دو جلد.
 
# [[حلية  المتقين]]، در آداب و سنن به فارسي در 14 باب و خاتمه.
 
# حواشي بر كتب اربعه، (كافي، [[من لایحضره الفقیه]]، تهذيب و استبصار).
 
# عين الحياة، در شرح وصيت رسول اكرم صلی الله علیه و آله به ابي ذرغفاري رضي  الله عنه، به فارسي.
 
# فقه المجلسي، رساله فتوايي است به زبان فارسي در تمام ابواب فقه از طهارت تا ديات، منسوب به علامه مولي محمدباقر مجلسي.
 
# مرآت العقول في شرح اخبار آل الرسول عليهم  السلام، كه عبارت است از شرح اصول و فروع كافي و از اين كتاب مقام علمي و احاطه و تتبع علامه مجلسي معلوم مي  شود، مؤلف [[الذريعه]] درباره اين كتاب مي  نويسد: «شرح لطيف مفيدي است، بلكه بهترين شروح كافي است»، در يكصد هزار بيت در دوازده مجلد تاليف شده و در سال 1321 قمري ميرزا احمد خان مشيرالسلطنه آن را در چهار مجلد به چاپ رسانيد.
 
## جلد اول: شرح كتاب [[عقل]] و جهل و [[توحيد]].
 
## جلد دوم: شرح جزء اول از كتاب حجت.
 
## جلد سوم: شرح از باب كراهيت توقيت تا آخر.
 
## جلد چهارم: [[ايمان]] و [[كفر]] و [[دعا]] و [[قرآن]] و عشره.
 
## جلد پنجم تا يازدهم: فروع كافي از طهارت تا كفارات.
 
## جلد دوازدهم: شرح روضه كافي كه در چاپ، اصول را در دو مجلد و فروع را در دو مجلد قرار دادند. علامه مجلسي اين شرح را از سال 1076 شروع نمود و تا پايان عمر به اين كار مشغول بود و با وجود اين، شرح ناتمام ماند.
 
# [[مشكات الانوار]]: در فضيلت و آداب [[قرائت قرآن]]، به نام شاه سليمان تاليف شده است.
 
# مشكات الانوار، مختصر [[عين الحيوة]].
 
# ملاذ الاخيار، در شرح تهذيب الاخبار به عربي در سه مجلد در پنجاه هزار بيت و از بهترين و مهمترين شروح كتاب تهذيب است كه تا آخر كتاب نكاح شرح گرديده است.<ref> زندگينامه علامه مجلسي مهدوي، مصلح الدين.</ref>
 
 
 
==بحارالانوار اثر جاويدان علامه مجلسي==
 
 
 
بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار اثر جاودانه و گرانقدر محدث جليل القدر شيعه، علامه محمدباقر مجلسي (1037 ـ 1111 ه) است و اين اثر نفيس به راستي درياي ناپيدا کرانه‌اي است که معارف الهي و حقائق قرآني و تعاليم زندگي ساز [[ائمه اطهار]] در آن موج مي‌زند و هيچ محقق پژوهشگري از مراجعه به اين اثر ارزنده بي‌نياز نيست و اين مجموعه از زمان تأليفش تاکنون منبع تحقيق کساني است که مي‌خواهند درباره علوم و معارف خاندان [[رسالت]] تحقيقي نمايند و مرحوم مجلسي از فضل الهي چنين اميدي داشته است که کتابش بحارالانوار تا قيام قائم آل محمد صلی الله علیه و آله مرجع فضلا و انديشمندان و منبع تحقيق تمام کساني باشد که در پي تحصيل علوم ائمه اطهار مي‌باشند مانند اين کتاب در عامه و خاصه تاکنون نوشته نشده و خود وي ادعا کرده که احدي از عامه و خاصه در اين کار بر من سبقت نگرفته است.
 
 
 
مرحوم مجلسي در اين مجموعه که بايد آن را [[دائرة المعارف]] [[شيعه]] ناميد، همه گونه اخبار از تمامي کتب [[حديث]] با شرح و بيان آن ها (اغلب موارد) جمع و با ترتيب صحيح و اسلوب عالي در 25 مجلد بزرگ مرتب و مهذب نموده و از [[کتب اربعه]] و [[نهج ‌البلاغه]] کمتر استفاده کرده است.
 
 
 
صاحب بحار تمام اخبار شيعه را از کتب ناياب خطي که در معرض نابودي بودند، جمع آوري کرده و معروف است که او دويست اصل از اصول چهارصدگانه روات را پيدا کرده و اخبار معتبر آن‌ها را وارد نموده است. و بيانات و توضيحات ارزشمندي نيز در بسياري از موارد افزوده است و علاوه در اکثر مواضع اخبار عامه را نيز وارد کرده و تفسير نموده است.
 
 
 
مذاهب حکما را در هر باب به مقتضاي مقام نقل و در همه جا جرح و تعديل نموده، اين است که مي‌توان گفت: نسبت به اخبار و آثار [[اهل بيت]] عصمت علیهم السلام کتابي بدين احاطه و جامعيت تأليف نيافته و کسي از سلف و خلف موفق به همچو خدمتي نشده است.<ref> درس هايي از مکتب اسلام، شماره 395، بهمن 1372.</ref>
 
 
 
==شاگردان==
 
 
 
بيش از يك هزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پرفيض علامه مجلسى استفاده نموده اند. علامه اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است. از جمله شاگردان علامه اند:
 
  
# [[سيد نعمت الله جزائرى]].
+
*'''[http://majlesi.ahlolbait.com/ سایت بنیاد علمی پژوهشی علامه مجلسی].'''
# جعفر بن عبدالله كمره اى اصفهانى.
+
*[http://majlesi.net/ '''پایگاه اطلاع رسانی علامه محمدباقر مجلسی''']
# زين العابدين بن [[شيخ حر عاملى]].
 
# سليمان بن عبدالله ماحوزى بحرانى.
 
# شيخ عبدالرزاق گيلانى.
 
# عبدالرضا كاشانى.
 
# محمدباقر بيابانكى.
 
# ميرزا عبدالله افندى اصفهانى مؤلف محترم [[رياض العلماء]].
 
# سيد على خان مدنى مؤلف گرانقدر [[رياض السالكين]] (شرح [[صحيفه سجاديه]] [[امام سجاد]] عليه السلام).
 
# شيخ حر عاملى.
 
# ملا سيما، محمد بن اسماعيل فسايى شيرازى.
 
# محمد بن حسن، فاضل هندى و...
 
  
==وفات==
+
'''پیوندها:'''
  
علامه محمد باقر مجلسـى آن محقق پـر کار و عالـم نامـدار پـس از عمرى پر برکت که سراسر وقف خدمتگزارى به علـم و ديـن و دانـش و فرهنگ در جهان اسلام گرديد , عاقبت در سـن 73 سالگـى و در آخـريـن روزهاى ماه مبـارک رمضان سـال 1111 هـ.ق در شهر دانـش پـرور اصفهان، چشـم از جهان فرو بست و به سراى باقـى شتافت. هر چند بعضي وفات او را در 27 ماه رمضان سال 1110 مي نويسند قبر شريفش در جامع اصفهان کنار پدر بزرگوارش زيارتگاه است<ref name="پایگاه علامه"/>
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35989&scope=GGExsrZOLQyoepcnZqNnm4jyLpBenykM&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه (عربی)]'''
==پانویس==
 
<references/>
 
----
 
'''پیوندها'''
 
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35989&scope=GGExsrZOLQyoepcnZqNnm4jyLpBenykM&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه (عربی)]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=49043&scope=GGExsrZOLQxwhCfqlpld65acRnfvGzp6&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=49043&scope=GGExsrZOLQxwhCfqlpld65acRnfvGzp6&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36231&scope=GGExsrZOLQz1ef-gvWytak3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 2]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36231&scope=GGExsrZOLQz1ef-gvWytak3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 2]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=42447&scope=GGExsrZOLQzPBsUnuQn6IVc_wH8-sUC4&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب زندگانی حضرت زهرا  سلام الله عليها]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=42447&scope=GGExsrZOLQzPBsUnuQn6IVc_wH8-sUC4&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب زندگاني حضرت زهرا  سلام الله عليها]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=67650&scope=GGExsrZOLQx7ioaBSeenUPHv43nuRs99&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب ت‍رج‍م‍ه‌ ج‍ل‍د ي‍ازده‍م‌ ب‍ح‍ارالان‍وار]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=67650&scope=GGExsrZOLQx7ioaBSeenUPHv43nuRs99&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب ت‍رج‍م‍ه‌ ج‍ل‍د ي‍ازده‍م‌ ب‍ح‍ارالان‍وار]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=39357&scope=GGExsrZOLQwajKS5RCw5g1c_wH8-sUC4&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب حدود و قصاص و ديات]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=39357&scope=GGExsrZOLQwajKS5RCw5g1c_wH8-sUC4&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب حدود و قصاص و ديات ]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=34935&scope=GGExsrZOLQzFoB30Zd3MVgp8B7e1asw6&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب حيوة القلوب]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=34935&scope=GGExsrZOLQzFoB30Zd3MVgp8B7e1asw6&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب حيوة القلوب]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=76476&scope=GGExsrZOLQxQWvzAZa3dgm2z9nEASK8K&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب ملاذ الاخيار فی فهم تهذيب الاخبار]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=76476&scope=GGExsrZOLQxQWvzAZa3dgm2z9nEASK8K&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب ملاذ الاخيار في فهم تهذيب الاخبار]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=41391&scope=GGExsrZOLQzPZurmifnuGE3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب پس از شهادت...]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=41391&scope=GGExsrZOLQzPZurmifnuGE3myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب پس از شهادت...]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38634&scope=GGExsrZOLQxs1OgZHtP9SrM0nmC28TyV&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب بحارالأنوار فی تفسير المأثور للقرآن]'''
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=38634&scope=GGExsrZOLQxs1OgZHtP9SrM0nmC28TyV&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب بحارالأنوار في تفسير المأثور للقرآن]'''
+
*'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=74966&scope=GGExsrZOLQwMyqeMu8w4822z9nEASK8K&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب مرآة العقول]'''
 +
*[http://rasekhoon.net/article/show/112692/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C%20%D8%A7%D8%B2%20%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87%20%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%DB%8C%20(%D8%B1%D9%87)/ '''داستانهایی از علامه مجلسی (ره)''']
  
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=74966&scope=GGExsrZOLQwMyqeMu8w4822z9nEASK8K&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب مرآة العقول]'''
 
 
----
 
----
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
سطر ۱۷۹: سطر ۱۶۴:
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:تاریخ نویسان]]
 
[[رده:تاریخ نویسان]]
 +
[[رده:راویان حدیث]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۳۲

محمد باقر مجلسى (۱۱۱۰-۱۰۳۷ ق) فرزند مولى محمدتقى مجلسی، مشهور به علامه مجلسی عالم معروف شیعه در قرن یازدهم و صاحب نظر در علوم مختلف اسلامى مانند تفسیر، حدیث، کلام، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه است. او پس از وفات ملا محمد باقر سبزواری در سال ۱۰۹۰ هجری منصب شیخ الاسلامی را به عهده گرفت و در این مسند خدمات بسیاری را در زمینه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی به ایران و تشیع نمود. او به کمک جمعی از شاگردانش موسوعه بزرگ حدیثی شیعه با نام بحار الانوار را تالیف نمود.

۲۷۰px
نام کامل علامه محمدباقر مجلسى
زادروز ۱۰۳۷ قمری
زادگاه اصفهان
وفات ۱۱۱۰ قمری
مدفن اصفهان

Line.png

اساتید

محمدتقی مجلسی، قاضی ابواشرف اصفهانی، شیخ حسن بن شهید ثانی، ملامحسن فیض کاشانی و ...

شاگردان

سید نعمت الله جزائرى، شیخ حر عاملى، میرزا عبدالله افندى و ...

آثار

بحارالانوار، حلیة المتقین، جلاء العیون، حیوة القلوب، حق الیقین و ...


ولادت و خاندان

تولد محمدباقر مجلسی در روزهای آخر سال ۱۰۳۷ هجری و احتمالاً در روز آخر ماه ذی الحجه یا روز اول محرم ۱۰۳۸ بوده است. نام پدرش مولی محمدتقی و معروف به مجلسی اول (۱۰۰۳ - ۱۰۷۰ هجرى)، محدث و فقیهى بزرگ و شاگرد شیخ بهایی است. و مادر محمدباقر، دختر سید صدرالدین محمد حسینی عاشوری قمی است.

خاندان علامه مجلسى از جمله پر افتخارترین خاندان هاى شیعه در قرون اخیر است. پدر و اجدادش تا آن جا که می شناسیم از دانشمندان زمان و همگان عابد و زاهد و پرهیزگار بودند و آن هایی را که از اجداد او به اسم و رسم نمی شناسیم بنابر نقل آقا احمد کرمانشاهی در مرآت الاحوال، عالم و عابد بودند. در این خانواده نزدیک به یکصد عالم وارسته و بزرگوار دیده مى شود و از نزدیکان علامه پس از بررسى تنها علم و فضل مشاهده مى کنیم:

  • علامه دو برادر داشت که آن ها نیز مردانى متقى و زاهد بودند به نام هاى ملا عزیزالله و ملا عبدالله، که براى تبلیغ و نشر علوم اهل بیت علیهم السلام به هندوستان رفت و ساکن آن جا گردید.
  • زنان این خاندان نیز پا به پاى مردان خویش قدم برداشته اند. علامه مجلسى چهار خواهر داشت که آنان نیز هر یک داراى تألیفات و تحقیقات ارزنده اى در علوم اسلامى مى باشند. از جمله تألیفات آنان مى توان به: شرح کافى، المشترکات فى الرجال، شرح شرایع الإسلام، شرح مطالع و شرح قصیده دعبل خزاعى اشاره نمود. همسران این زنان عالم و بزرگوار نیز از علماى بزرگ بودند. کسانى همچون ملا صالح مازندرانى، ملا میرزاى شیروانى، ملا على استرآبادى و میرزا محمد فسایى.
  • علامه مجلسى داراى ۵ پسر بود که همگى از محضر علم و معارف پدر بهره مند شدند و به مدارجى بالا دست یافتند.
  • دامادهاى علامه هم که ۵ نفر بودند از طلاب و فضلاى آن زمان بودند و علامه با عنایتى خاص نسبت به دامادها، دختران خویش را به ازدواج آنان درمى آورد. علاوه بر این ها خاندان هاى بزرگى از علماى آن عصر مرتبط با علامه مجلسى بودند، مانند وحید بهبهانى، بحرالعلوم، طباطبایى بروجردى، میرزا عبدالله افندى، شهرستانى و... .

تحصیلات و استادان

تحصیلات علامه مجلسی از همان کودکی، یعنی خیلی زودتر از همسالانش شاید در سنین سه و چهار سالگی در نزد پدرش مولی محمدتقی مجلسی شروع گردید که خود در شرح فقیه در باب نماز میت فرموده است: الحمدلله رب العالمین که بنده در چهار سالگی همه این ها را می دانستم، یعنی خدا و نماز و بهشت و دوزخ و نماز شب می کردم و در مسجد صفا و نماز صبح را به جماعت می کردم و اطفال را نصیحت می کردم و به آیت و حدیث به تعلیم پدرم رحمه الله.[۱]

وی تحت تربیت و تعلیم پدر دانشمند و در سایه توجه خاص آن بزرگوار، پرورش پیدا نمود و با هوش سرشار و استعداد خدادادى و پشتکار مخصوص به تحصیل علوم متداوله عصر در حوزه علمى اصفهان پرداخت. و با توجه به توانایى ذاتى در مدت کوتاهى مراحل مختلف علمى و تحصیلى را طى کرده و سپس به گرد آورى حدیث و آثار اهل بیت عصمت و طهارت دل بست و تحقیق و پژوهش عمیقانه در آن فن شریف مبذول داشت و تلاش خود را در این مورد متمرکز نموده تمام اوقاتش را صرف آن کرد تا اینکه منشأ تحولى بزرگ در روزگار خود گردید.[۲]

در ادامه نام برخی از اساتید و مشایخ ایشان ذکر می شود:

  1. قاضی ابواشرف اصفهانی.
  2. شیخ حسن بن شهید ثانی.
  3. میرزا رفیعا نائینی.
  4. شیخ علی بن محمد بن حسن بن شهید ثانی معروف به شیخ علی کبیر و سبط شهید.
  5. محمدمحسن بن شاه مرتضی کاشانی، معروف به ملامحسن فیض، عالم زاهد حکیم محدث مفسر، از بزرگان علما و مفاخر شیعه.
  6. مولی محمدمحسن بن محمد مؤمن استرآبادی.
  7. صدرالدین محمد بن ابراهیم قوامی شیرازی، معروف به ملاصدرا، فیلسوف عارف مفسر، از شاگردان میرداماد و شیخ بهایی.
  8. سید محمد بن شرف الدین علی بن نعمت الله بن حبیب الله بن نصرالله حسینی موسوی جزائری معروف به سید میرزا.
  9. امیر سید محمد مؤمن بن دوست محمد حسینی استرآبادی، شهید به سال ۱۰۸۸ در مکه معظمه، داماد محمد امین استرآبادی.

شاگردان

بیش از یک هزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پرفیض علامه مجلسى استفاده نموده اند. علامه اجازه هاى فراوانى نیز به شاگردان خویش داده است. از جمله شاگردان علامه این افرادند:

  1. سید نعمت الله جزائرى.
  2. جعفر بن عبدالله کمره اى اصفهانى.
  3. زین العابدین بن شیخ حر عاملى.
  4. سلیمان بن عبدالله ماحوزى بحرانى.
  5. شیخ عبدالرزاق گیلانى.
  6. عبدالرضا کاشانى.
  7. محمدباقر بیابانکى.
  8. میرزا عبدالله افندى اصفهانى مؤلف محترم ریاض العلماء.
  9. سید علیخان مدنى مؤلف گرانقدر ریاض السالکین (شرح صحیفه سجادیه امام سجاد علیه السلام).
  10. شیخ حر عاملى.
  11. ملا سیما، محمد بن اسماعیل فسایى شیرازى.
  12. فاضل هندى؛ و ... .

آثار و تألیفات

  1. بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار: این کتاب که باید آن را دائرة المعارف شیعه نامید، مشتمل است بر مجموعه اخبار و احادیث و قصص و تواریخ که از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام به وسیله بزرگان محدثان نقل شده و علمای گذشته در کتب خود آن ها را نقل کرده اند، به غیر از کتب اربعه که از غایت شهرت، احتیاج به نقل مجدد نداشته است. صاحب بحار تمام اخبار شیعه را از کتب نایاب خطی که در معرض نابودی بودند، جمع آوری کرده و معروف است که او دویست اصل از اصول چهارصدگانه روات را پیدا کرده و اخبار معتبر آن‌ها را وارد نموده است و بیانات و توضیحات ارزشمندی نیز در بسیاری از موارد افزوده است و بعلاوه در اکثر مواضع اخبار عامه را نیز وارد کرده و تفسیر نموده است. مذاهب حکما را در هر باب به مقتضای مقام نقل و در همه جا جرح و تعدیل نموده، این است که می‌توان گفت: نسبت به اخبار و آثار اهل بیت علیهم السلام کتابی بدین احاطه و جامعیت تألیف نیافته و کسی از سلف و خلف موفق به همچو خدمتی نشده است.[۳]
  2. آداب تجهیز الاموات، فارسی، شامل پنج فصل: آداب احتضار، غسل، کفن، نماز، دفن.
  3. آداب الحج، رساله فارسی.
  4. آداب الصلاة، رساله عملیه، فارسی در طهارت و نماز است.
  5. آداب صلاة اللیل.
  6. اعتقادات، که آن را رساله در سیر و سلوک نیز گویند، به عربی. این کتاب از تالیفات بسیار معروف علامه مجلسی است.
  7. بداء (رساله ای در بداء).
  8. ترجمه توحید مفضل، حدیثی از آن حضرت در توحید حضرت حق جل و علا نقل می کند که در آن امام ششم از خلقت آسمان و زمین و ستارگان و عناصر و انسان و حیوان و جمادات، یگانگی خداوند متعال را ثابت فرموده و نظام عالم کبیر و صغیر را دلیل بر وحدانیت و قدرت او شمرده است و به دلایل واضح، بطلان عقاید باطله فرموده است. این حدیث را علامه مجلسی ترجمه نموده و در برخی از مواضع که محتاج به شرح و بیان بوده، فی الجمله به شرح آن پرداخته است. بیش از پانزده مرتبه (و شاید بیشتر) در ایران و هند و عراق به چاپ رسیده و به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده است.
  9. ترجمه قصه یوذاسف و بلوهر: علامه مجلسی این داستان را در مجلد هفدهم بحارالانوار نقل فرموده و سپس ترجمه آن را در عین الحیاة بیان داشته است.
  10. جلاء العیون: فارسی، در تاریخ حضرات معصومین چهارده گانه علیهم السلام و مصائب آنان در بیست و دو هزار بیت، در یک مقدمه و چهارده باب، تاریخ ختم تالیف ۶ محرم ۱۰۸۹، کتاب در ایران و عراق و هند مکرر به چاپ رسیده و متداول است.
  11. حاشیه بر اصول کافی: کتاب شریف کافی از اصول معتمده نزد شیعه و از کتب اربعه حدیث است که در سه قسمت تالیف شده: ۱. اصول ۲. فروع ۳. روضه.
  12. حق الیقین: در اصول دین به فارسی درسی و یک هزار بیت، تاریخ تالیف آخر شعبان ۱۱۰۹ به نام شاه سلطان حسین صفوی و این آخرین تالیف معروف علامه مجلسی است که کلیه مباحث اصول دین را دربر می گیرد و به ویژه در بحث امامت، در نهایت بسط و توضیح در دو جلد.
  13. حلیة المتقین: در آداب و سنن به فارسی در ۱۴ باب و خاتمه.
  14. حواشی بر کتب اربعه: (کافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب و استبصار).
  15. عین الحیاة: در شرح وصیت رسول اکرم صلی الله علیه و آله به ابی ذرغفاری رضی الله عنه، به فارسی.
  16. فقه المجلسی: رساله فتوایی است به زبان فارسی در تمام ابواب فقه از طهارت تا دیات، منسوب به علامه مولی محمدباقر مجلسی.
  17. مرآت العقول فی شرح اخبار آل الرسول علیهم السلام: که عبارت است از شرح اصول و فروع کافی و از این کتاب مقام علمی و احاطه و تتبع علامه مجلسی معلوم می شود. مؤلف الذریعه درباره این کتاب می نویسد: «شرح لطیف مفیدی است، بلکه بهترین شروح کافی است».
  18. مشکات الانوار: در فضیلت و آداب قرائت قرآن، به نام شاه سلیمان تالیف شده است.
  19. مشکات الانوار، مختصر عین الحیوة.
  20. ملاذ الاخیار: در شرح تهذیب الاحکام به عربی در سه مجلد در پنجاه هزار بیت و از بهترین و مهمترین شروح کتاب تهذیب است که تا آخر کتاب نکاح شرح گردیده است.[۴]
  21. حیوة القلوب: کتابی در قصص و احوالات پیغمبران عظام و اوصیاء ایشان می باشد و جز کتب اخبار محسوب می گردد.
  22. الوجیزة فى علم الرجال
  23. الأربعون حدیثا علامه مجلسی: که موضوعات اصول دین، فروع دین، خطب و مواعظ با شرح و بیانی کافی به عربی آن را به نگارش در آورده است. وی همچنین اربعین دیگری در امامت به فارسی دارد که هر دوکتاب، بارها به چاپ رسیده است.

شخصیت علمی و معنوى

مقام علمى علامه مجلسى آن چنان شهرتى در علوم مختلف اسلامى دارد که محتاج هیچ بیان و توضیحى نیست. نام علامه مجلسى چون آفتابى بر آسمان فقاهت و اجتهاد مى درخشد. علامه مجلسى از جمله بزرگانى است که از جامعیت خاصى برخوردار بود. او در علوم اسلامى مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه سرآمد عصر بود. نگاهى اجمالى به مجموعه عظیم بحارالأنوار این نکته را بخوبى آشکار مى سازد. این علوم در کنار علوم عقلى همچون فلسفه، منطق، ریاضیات، ادبیات، لغت، جغرافیا، طب، نجوم و علوم غریبه از او شخصیتى ممتاز و بى نظیر ساخته است.

برخى علامه مجلسى را در طول تاریخ اسلامى از حیث جامعیت در علوم و فنون گوناگون بى نظیر دانسته اند. علامه ریزبینى و نکته سنجى هاى بسیار زیبایى پیرامون روایات مشکل دارد. بیان هاى علامه در ذیل روایات و آیات قرآن بسیار دقیق و زیبا است و کمتر مى توان در آن ها خطا و اشتباهى یافت. علامه مجلسى، علاوه بر علومى چون روایات اهل بیت علیهم السلام در فقه نیز تبحرى بالا داشته، گرچه اکثر مجلدات فقهى بحار مجال پاکنویس شدن نیافته است.[۲]

محمدباقر مجلسى لقب پرافتخار «علامه» را از بزرگانى همچون وحید بهبهانى، علامه بحرالعلوم و شیخ اعظم انصارى اخذ کرده است. این بزرگان که هر یک دریایى متلاطم از علوم و معارف اسلامى هستند با دیدن مقام و منزلت علامه مجلسى این لقب را در مورد او بکار بردند و به حق، او علامه عصر خویش بود.[۲]

علامه مجلسى همزمان با طى مدارج علمى، سریعتر از آن مدارج معنوى و کمالات روحى را پیمود تا آن جا که مصداق واقعى «عالم ربانى» گشت. این ادعا با مرورى بر سجایاى اخلاقى ایشان کاملا روشن مى شود. از جمله خصائص بارز اخلاقى علامه مى توان به این موارد اشاره نمود:

۱- یاد خداوند:

شاگرد گرانقدر او «سید نعمت الله جزائرى» در مورد استاد خود گفته است: علامه هیچ گاه از یاد خدا غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد قربت انجام مى داد.

۲- زیارت:

علامه به «زیارت» ائمه هدى علیهم السلام اهمیت فراوان مى داد و با وجود مشکلات آن زمان و امکانات بسیار ابتدایى براى مسافرت، چندین بار به زیارت ائمه عراق، بقیع و مشهد مقدس نائل شد و هر بار مدتى طولانى در جوار آن بزرگواران سکنى گزید. او چند بار نیز به حج خانه خدا مشرف شد.

۳- توسل:

توجه خاص به توسل به معصومین علیهم السلام باعث گردید علامه مجلسى پیرامون ادعیه و زیارات مطالب فراوانى در بحارالانوار بیاورد و به جز آن، چند کتاب مستقل نیز در موضوع ادعیه و زیارت تألیف نماید از جمله: «زاد المعاد» که مرجعى مهم در کتب ادعیه متأخر است و «تحفة الزائر» و ترجمه هایى از زیارت جامعه کبیره و دعاى سمات و...

۴- زهد و پارسایى:

یک ویژگى بسیار مهم در زندگى این بزرگمرد، زهد و پارسایى و ساده زیستى اوست. علامه در عهد صفوى مى زیست و شیخ الاسلام حکومت صفوى بود و در یک کلام، تمام امکانات دولت در اختیار او بود، اما با همه این ها زندگى شخصى علامه در نهایت زهد و سادگى سپرى مى شد.

۵- تواضع:

تواضع علامه مجلسى از دیگر خصائص اوست. علامه هیچ گاه به مقام اجتماعى و بالا و پایین بودن موقعیت یا سن افراد نگاه نمى کرد. او از سید علیخان مدنى، شارح گرانقدر صحیفه سجادیه مطالب فراوانى در بحار آورده است و مى دانیم که سید على خان ۱۵ سال کوچکتر از علامه بوده و از حیث مقام و منزلت اجتماعى هم به او نمى رسید.

خلاصه این که جمع شدن همه این خصائص روحى و کمالات معنوى با علم و دانش گسترده علامه، از او شخصیتى ممتاز ساخته بود که در تاریخ مثل و مانندى براى او دشوار پیدا مى شود.[۲]

وفات

علامه محمد باقر مجلسى آن محقق پرکار و عالم نامدار، پس از عمرى پر برکت که سراسر وقف خدمتگزارى به علم و دین و دانش و فرهنگ در جهان اسلام گردید، عاقبت در سن ۷۳ سالگى و در آخرین روزهاى ماه مبارک رمضان سال ۱۱۱۱ ه.ق در شهر دانش پرور اصفهان، چشم از جهان فرو بست و به سراى باقى شتافت و آقا جمال خوانساری بر وی نماز گذارد. بعضی وفات او را در ۲۷ ماه رمضان سال ۱۱۱۰ می نویسند. قبر شریفش در مسجد جامع اصفهان کنار پدر بزرگوارش زیارتگاه مردم است.[۲]

پانویس

  1. زندگینامه علامه مجلسی مهدوی، مصلح الدین.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ پایگاه اطلاع رسانی علامه محمد باقر مجلسی
  3. درس هایی از مکتب اسلام، شماره ۳۹۵، بهمن ۱۳۷۲.
  4. زندگینامه علامه مجلسی مهدوی، مصلح الدین.

منابع برای مطالعه بیشتر

پیوندها: