جامعیت مقاله متوسط
شناسه ناقص است
عنوان بندی متوسط
کیفیت پژوهش متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

عبادت

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۱۲ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۳۹ توسط مهدی موسوی (بحث | مشارکت‌ها) (ویرایش)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«عبادت» در لغت به معنى ذلیل و رام شدن مى باشد، و در اصطلاح به معنی پرستش کردن، بندگى کردن و نهایت تعظیم براى خداى متعال است.

مفهوم عبادت

عبادت نوعى از سپاس و مرتبه والاى آن است، زیرا حقیقت عبادت خضوع است در حد اعلاى آن که با عالى ترین مراحل تعظیم توأم بوده و از این رو تنها کسى مستحق عبادت است که نعمت هاى اساسى و پایه اى مانند آفرینش و زندگى و قدرت از او باشد و جز خداوند متعال کسى بدین امور قادر نباشد. پس عبادت خاص ذات احدیت می باشد.[۱]

«عبادت خدا» دو نوع است: اطاعت از دستورات او در همه شئون زندگى که آن را عبادت عام گویند، و دیگر عبادت بمعنى تذلل توأم با تقدیس و نهایت خضوع، و آن را عبادت خاص نامند مانند نماز و امثال آن.

عبادت در آیات و روایات

آیات و روایات درباره عبادت بیش از حد و حصر است که در اینجا به برخى از آنها اشاره می شود:

  • «قُلْ إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللّهَ وَلا أُشْرِک بِهِ». (سوره رعد:۳۶)
  • «وَمَا لِی لاَ أَعْبُدُ الَّذِی فَطَرَنِی وَإِلَیهِ تُرْجَعُونَ». (سوره یس:۲۲)
  • «وَقَضَى رَبُّک أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیاهُ». (سوره اسراء:۲۳)
  • «تَعَالَوْاْ إِلَى کلَمَةٍ سَوَاء بَینَنَا وَبَینَکمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ». (سوره آل عمران:۶۴)

عبادت در منظر روایات:

  • رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «بهترین مردم کسى است که دلباخته عبادت بوده آن را به آغوش کشد و از عمق جان آن را دوست داشته به آن بچسبد و خود را در اختیار آن نهد و چنین کسى در غم دنیاى خویش نباشد که به خوشى و رفاه می گذراند، یا در سختى و شدت».
  • امیرالمؤمنین علیه السلام در بیانات شیوای خود در این زمینه می فرمایند: «لو عاینوا کنه ما خفى علیهم منک لحقّروا اعمالهم، و لزروا على انفسهم، ولعرفوا انهم لم یعبدوک حق عبادتک، ولم یطیعوک حق طاعتک».[۲] اگر مردم ببینند آنچه از ذات تو بر آنها مخفی است، اعمال خود را کوچک شمارند و خود را سرزنش کنند و خواهند دانست که حق طاعت و عبادت تو را به جا نیاورده اند.
  • امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «ولا عبادة کاداء الفرائض».[۳] هیچ عبادتی همچون عمل به واجبات نیست.
  • امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «و خادِع نفسَک فى العبادة وارفق بها ولا تقهرها وَ خُذْ عَفْوَهَا وَ نَشَاطَهَا إِلَّا مَا کانَ مَکتُوباً عَلَیک مِنَ الْفَرِیضَةِ فَإِنَّهُ لَا بُدَّ مِنْ قَضَائِهَا وَ تَعَاهُدِهَا عِنْدَ مَحَلِّهَا»[۴] نفس خود را در واداشتن به عبادت فریب ده و با آن مدارا کن و به زور و اکراه بر چیزى مجبورش نساز و در وقت فراغت و نشاط به کارش گیر، جز در آنچه که بر تو واجب است، و باید آن را در وقت خاص خودش به جا آورى.
  • امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: گروهى خدا را بدین هدف عبادت کنند که به منافع و لذات اخروى دست یابند و این عبادت، عبادت بازرگانان باشد و گروهى خدا را از ترس عبادت کنند و این عبادت بردگان است و گروه دیگر او را به جهت سپاس از نعمت هایش عبادت کنند و این عبادت آزادگان است.
  • و فرمودند: عبادت خالص آن است که آدمى جز از پروردگارش به کسى امید نداشته باشد و جز از گناهانش از چیزى نترسد.
  • از امام صادق علیه السلام روایت است که خداوند به آن بندگانش که در بندگى خالصند مى فرماید: اى بندگانم امروز در دنیا به (لذت) بندگیم کامروا باشید تا فردا به نعمت هائى که در نتیجه آن به شما خواهد رسید، متنعم گردید.
  • پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر عبادتى (در آغاز) شور و نشاطى دارد که رفته رفته به سردى مى گراید، پس هر آنکس که شور و نشاطش در عبادت طبق سنت بود (نه به سلیقه خودش) وى در راه هدایت مى باشد و هر که (در آن حال) برخلاف سنت من بود، گمراه است و عملش به زیان او خواهد بود؛ من هم نماز مى خوانم و هم مى خوابم، گاه روزه و گاه مفطرم، هم مى خندم و هم مى گریم؛ پس هر که از روش من روى گردان باشد، از من نیست.
  • امام صادق علیه السلام فرمود: شما را هشدار مى دهم آنچه را که به فراگیرى آن ناگزیرید فراگیرید و در شناخت آنچه که عذرتان در جهل به آنها پذیرفته نیست، سخت بکوشید زیرا دین خدا را ارکانى است که با جهل به آنها هیچ «عبادت» سود ندهد و چون کسى به آن ارکان (و معارف) آشنا و آگاه بود میانه روى در عبادت او را زیان نزند و جز به یارى خداوند دسترسى به آن معارف میسّر نباشد.
  • پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: این دین، دینى متین و استوار (و معتدل) مى باشد به مدارائى و متانت در آن درآئید و بندگى خدا را بر بندگانش تحمیل مکنید که در آن صورت به سوارى تندرو مى مانید که هنوز به منزل نرسیده مرکب سوارى خویش را از پا درآورد.[۵]
  • پیغمبر اکرم در باب ارزش معنوی عبادت فرمودند: اَفْضَلُ النّاسِ مَنْ عَشِقَ الْعِبادَةَ وَ عانَقَها وَ باشَرَها بِجَسَدِهِ وَ تَفَرَّغَ لَها. بهترین مردم آن کسی است که به پرستش و نیایش عشق بورزد و خودش را فارغ کند برای عبادت.
  • همچنین حضرت رسول می فرمایند: طوبی لِمَنْ عَشِقَ الْعِبادَةَ وَ اَحَبَّها بِقَلْبِهِ وَ باشَرَها بِجَسَدِهِ. خوشا به حال کسی که به عبادت عشق بورزد، و عبادت به صورت معشوقش در بیاید، و از صمیم قلب عبادت را دوست داشته باشد، و با بدنش به آن بچسبد.

مقصود از دو حدیث آخر این است که عبادت فقط یک ذکر قلبی به تنهایی نیست. خود عبادت عملی (رکوع کردن، سجود کردن، قنوت کردن) نوعی عشق ورزی عملی است. «وَ تَفَرَّغَ لَها»، یعنی خودش را خالی کند از همه چیز جز عبادت؛ یعنی آن وقتی که به عبادت می ایستد دیگر هیچ خیالی، هیچ خاطره ای، هیچ فکری در قلبش نیاید، فقط او باشد و خدا، قلبش خالی بشود برای خدا، و روح عبادت هم همین است.

پانویس

  1. مجمع البیان.
  2. نهج البلاغه، للصبحی صالح، ص ۱۵۸، خطبه ۱۰۹.
  3. همان، ص ۴۸۸، حکمت ۱۰۹.
  4. همان، ص ۴۶۱، نامه ۶۹.
  5. بحارالانوار.

منابع

پیوست