جامعیت مقاله متوسط
مقاله بدون شناسه یا دارای شناسه ضعیف است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

عالم جبروت

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«عالم جبروت» یکی از عوالم چهارگانه در نظر فلاسفه و عرفاست. این عالم بالاتر از عالم ملکوت (عالم ما فوق طبیعت) و مادون عالم لاهوت است.[۱] عالم جبروت عالم عقول است و به این علت عالم عقول عالم جبروت نامیده شده است که عقول جبّاريّت و قهاريّت بر مادون دارند به آنكه نقص آنها را به كمال مبدّل نمايند.[۲]

برخی عالم جبروت را عالم قضا دانسته اند. عبدالرزاق کاشانی گفته است:

بدان كه حق- تعالى- پيش از همه روح كل آفريده است و بعد از آن عالم ارواح مجرّد كه خزاين غيب اوست، و آن عالم قضاست و هر چه بود و هست و خواهد بود در آن عالم در صورتى علمى ثابت است. و آن را «عالم جبروت» خوانند و «عالم ملائكه مقرّب» نيز خوانند و بعد از آن عالم نفس كل و عالم نفوسى كه مدبّران افلاكند و آن را «عالم ملكوت» خوانند.[۳]

نسبت عالم جبروت با عالم ملکوت

نسفی در کتاب انسان کامل در مورد رابطه عالم ملکوت و عالم جبروت گوید: عالم جبروت مبدأ عالم ملك و ملكوت است، و عالم ملك و ملكوت از عالم جبروت پيدا آمدند و موجود گشتند. و هر چيز كه در عالم جبروت پوشيده و مجمل بودند، جمله در عالم ملك و ملكوت ظاهر شدند، و مفصّل گشتند، و از عالم اجمال به عالم تفصيل آمدند، و از مرتبه ذات به مرتبه صفات رسيدند.[۴]

در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است: «ان اللّه عز و جل خلق ملكه على مثال ملكوته، و أسّس ملكوته على مثال جبروته ليستدل بملكه على ملكوته و بملكوته على جبروته».

علامه حسن زاده آملی در توضیح این حدیث می گوید: ملاحظه مى‌‏فرمائيد كه اين حديث شريف كه از غرر روايات است، عالم را بر سه مرتبه و هر مرتبه را آيت مرتبه ديگر و محاكى آن معرّفى فرموده است، كه عالم شهادت مطلقه و عالم مثال و عالم غيب مطلق است‏.[۵]

پانویس

  1. سجادی، فرهنگ معارف اسلامى، ج‏2، ص1225
  2. سبزواری، شرح گلشن راز، ص540
  3. مجموعه رسائل و مصنفات كاشانى، ص314
  4. نسفی، الانسان الکامل، ص196
  5. حسن زاده آملی، مجموعه مقالات، ص80

منابع

  • حسن زاده آملى‏، حسن، مجموعه مقالات، قم، دفتر تبليغات‏، ۱۳۷۶ش.
  • سبزوارى، محمد ابراهيم، شرح گلشن راز، تهران، نشر علم، چاپ اول، 1386ش.
  • سجادی، سید جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
  • عبد الرزاق كاشانى، مجموعه رسائل و مصنفات كاشانى، تهران، ميراث مكتوب، چاپ دوم، 1380ش.
  • نسفى، عزيز الدين، الإنسان الكامل، تهران، انتشارات طهورى، چاپ هشتم، 1386ش.