عبدالله مجد فقیهی بروجردی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
سطر ۱: سطر ۱:
==تولد وخاندان بروجردی==
+
'''آیت الله عبدالله مجد فقیهی بروجردی''' (۱۳۷۹-۱۳۰۲ ش)، از فقها و علمای ربانی [[شیعه]] معاصر و از شاگردان [[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال الدین گلپایگانی]] بود. تأسیس «مؤسسه قرآن و عترت» در [[قم]] و احداث مساجد و حسینیه‌های متعدد، از جمله فعالیت‌های عمرانی و اجتماعی ایشان به منظور خدمت به مردم است.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = عبدالله مجد فقیهی بروجردی
 +
||تصویر= [[پرونده:فقیهی.jpg|۲۳۰px]]
 +
||زادروز =  ۱۳۰۲ شمسی
 +
|زادگاه = بروجرد
 +
|وفات =  ۱۳۷۹ شمسی
 +
|مدفن = [[قم]]، قبرستان نو
 +
|اساتید = [[آیت الله بروجردی|آیت الله بروجردی]]، [[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال الدین گلپایگانی]]، [[سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خوئی]]، [[سید محمد حسن بجنوردی|سید حسن بجنوردی]]،...
 +
|شاگردان = سید محسن خرازی، [[رضا استادی مقدم]]، محمدعلی فقیهی بروجردی،...
 +
|آثار = حاشیه بر کفایة الاصول، زهرة العلوم، رساله‌ای در علم رجال، کشاف مذاهب العالم، علم السند و الحدیث،...
 +
}}
 +
==ولادت و خاندان ==
  
حضرت آيت الله حاج شيخ عبدالله مجد فقيهي بروجردي در ارديبهشت سال 1302 ش. مطابق با [[صفر]] 1342 ق. در شهرستان عالم‌پرور بروجرد، ديده به جهان گشود. پدرش ميرزا عبدالرحمن پاشايي<ref> پاشايي، فاميل قبلي آيت الله فقيهي است كه خود ايشان تغيير دادند.</ref>، شاعر و مداح [[اهل بيت]] علیهم السلام، در ميان مردم بروجرد از اعتبار و احترام خاصي برخوردار بود. تهجد و قرائت مداوم زيارتنامه دوازده امام علیهم السلام از ويژگي‌هاي وي می‌‌باشد. مادرش كوكب خانم، زني عفيف و متدين بود كه به علم طب آشنايي داشت و گاهي طبابت می‌‌كرد.
+
عبدالله مجد فقیهی بروجردی در اردیبهشت سال ۱۳۰۲ شمسی (مطابق با [[صفر]] ۱۳۴۲ قدر شهرستان بروجرد دیده به جهان گشود. پدرش میرزا عبدالرحمن پاشایی (فامیل قبلی آیت الله فقیهی)، شاعر و مداح [[اهل بیت]] علیهم السلام، در میان مردم بروجرد از اعتبار و احترام خاصی برخوردار بود. تهجد و قرائت مداوم زیارتنامه دوازده امام علیهم السلام از ویژگی‌های وی می‌‌باشد. مادرش زنی عفیف و متدین بود که به علم طب آشنایی داشت و گاهی طبابت می‌‌کرد.
  
==تحصيلات عبدالله مجد==
+
==تحصیلات و اساتید==
  
عبدالله در سن هفت سالگي وارد دبستان شد و دوره ابتدايي را با موفقيت پشت سرگذاشت. پس از اتمام دوره ابتدايي، پدرش با توجه به علاقه وي به دروس حوزوي و استعداد ذاتي، تصميم گرفت وي را به مدرسه علميه بفرستد. عبدالله در سن دوازده سالگي وارد مدرسه حضرت ولي عصر علیه السلام بروجرد شد و در آن جا مقدمات حوزوي<ref> مقدمات حوزه شامل ادبيات عرب و معاني و بيان می‌‌باشد.</ref> را فراگرفت. از دوستان و همشاگردي‌هاي ايشان در اين مدرسه، می‌‌توان به آيت الله نيري بروجردي و دكتر سيد جعفر شهيدي اشاره كرد.
+
عبدالله مجد پس از اتمام دوره ابتدایی، در سن دوازده سالگی وارد مدرسه حضرت ولی عصر بروجرد شد و در آن جا مقدمات علوم حوزوی ([[ادبیات عرب|ادبیات عرب]] و [[علم معانی|معانی]] و [[علم بیان|بیان]]) را فراگرفت. از دوستان و هم‌شاگردی‌های ایشان در این مدرسه، می‌‌توان به آیت الله نیری بروجردی و دکتر سید جعفر شهیدی اشاره کرد.
  
عبدالله پس از چند سال تحصيل و تكميل مقدمات در بروجرد، به همراه طلبه‌اي ديگر به نام ميرزا عبدالله به [[قم]] هجرت كرد تا به تحصيل سطح عالي حوزه بپردازد. پس از ورود به قم، خدمت حضرت آيت الله بروجردي، مرجع جهان تشيع، می‌‌رسد و می‌‌گويد: «آقا! تصميم داريم براي ادامه تحصيل علوم حوزوي، در قم بمانيم. نظر شما چيست»؟ آيت الله بروجردي كه پدر عبدالله را می‌‌شناخت، نگاهي به وي انداخت و گفت: «تو بمان؛ ولي دوستت در اين جا نماند و برگردد».
+
وی پس از چند سال تحصیل و تکمیل مقدمات در بروجرد، به همراه طلبه‌ای دیگر به نام میرزا عبدالله به [[قم]] هجرت کرد تا به تحصیل سطح عالی حوزه بپردازد. پس از ورود به قم، خدمت [[آیت الله بروجردی|آیت الله بروجردی]]، مرجع جهان تشیع، می‌‌رسد و می‌‌گوید: «آقا! تصمیم داریم برای ادامه تحصیل علوم حوزوی، در قم بمانیم. نظر شما چیست»؟ آیت الله بروجردی که پدر عبدالله را می‌‌شناخت، نگاهی به وی انداخت و گفت: «تو بمان؛ ولی دوستت در این جا نماند و برگردد».
  
آيت الله فقيهي بعدها هنگام نقل خاطرات دوران تحصيل براي پسرش، می‌‌گفت: ميرزا عبدالله بعد از مدتي جزو عوامل ساواك شد. اين مطلب، تيزبيني زعيم [[حوزه علميه]] قم را می‌‌رساند كه با يك نگاه می‌‌فهمد ميرزا عبدالله به درد طلبگي نمی‌‌خورد. آيت الله فقيهي پس از استقرار در قم، كفاية الاصول مرحوم آخوند خراساني را نزد حضرت آيت الله گلپايگاني فراگرفت و پس از تكميل سطح حوزه، در درس خارج حضرت آيت الله بروجردي، آيت الله محمدتقي خوانساري و آيت الله عبدالنبي عراقي شركت كرد. همچنين در كنار تحصيل [[فقه]] و [[اصول]]، در درس [[حكمت]] و كلام مرحوم ميرزا مهدي مازندراني شركت جست.
+
آیت الله فقیهی بعدها هنگام نقل خاطرات دوران تحصیل برای پسرش، می‌‌گفت: میرزا عبدالله بعد از مدتی جزو عوامل [[ساواک]] شد. این مطلب، تیزبینی زعیم [[حوزه علمیه قم]] را می‌‌رساند که با یک نگاه می‌‌فهمد میرزا عبدالله به درد طلبگی نمی‌‌خورد.  
  
==هجرت شیخ عبدالله  به نجف==
+
آیت الله فقیهی پس از استقرار در قم، [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] مرحوم [[آخوند خراسانی|آخوند خراسانی]] را نزد [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی|آیت الله گلپایگانی]] فراگرفت و پس از تکمیل سطح حوزه، در درس خارج آیت الله بروجردی، آیت الله [[سید محمدتقی خوانساری|سید محمدتقی خوانساری]] و آیت الله [[شیخ عبدالنبی اراکی|عبدالنبی عراقی]] شرکت کرد. همچنین در کنار تحصیل [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، در درس [[حکمت]] و [[علم کلام|کلام]] مرحوم میرزا مهدی مازندرانی شرکت جست.
  
شيخ عبدالله در سال 1325 ش. به حوزه هزار ساله [[نجف]] اشرف هجرت كرد و به مدت پنج سال، از محضر بزرگان و علماي آن جا استفاده كرد و در درس خارج حضرت آيت الله عبدالهادي شيرازي، آيت الله ابوالقاسم خوئي، آيت الله سيد حسن بجنوردي، آيت الله حاج سيد يحيي مدرس يزدي، آيت الله سيد جمال الدين گلپايگاني و آيت الله علي محمد بروجردي حضور يافت. وي در ميان اساتيد [[فقه]] و اصولش، با آيت الله سيد جمال‌الدين گلپايگاني و آيت الله علي محمد بروجردي ارتباط نزديكتري داشت و از شاگردان خصوصي آن ها بشمار می‌‌آمد. همچنين اين دو از اساتيد اخلاق وي بوده‌اند. وي در مدتي كه در نجف به تحصيل مشغول بود، از تدريس هم غافل نبود و كتب مقدمات و سطح حوزه را تدريس می‌‌كرد.
+
شیخ عبدالله سپس در سال ۱۳۲۵ ش. به حوزه [[نجف]] اشرف هجرت کرد و به مدت پنج سال، از محضر بزرگان و علمای آنجا استفاده کرد و در درس خارج آیت الله [[سید عبدالهادی شیرازی|سید عبدالهادی شیرازی]]، آیت الله [[سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خوئی]]، آیت الله [[سید محمد حسن بجنوردی|سید حسن بجنوردی]]، آیت الله [[سید یحیی مدرسی‌زاده یزدی|سید یحیی مدرس یزدی]]، آیت الله [[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال الدین گلپایگانی]] و آیت الله علی محمد بروجردی حضور یافت. وی در میان اساتید فقه و اصولش، با آیت الله سید جمال‌الدین گلپایگانی و آیت الله علی محمد بروجردی ارتباط نزدیکتری داشت و از شاگردان خصوصی آنها بشمار می‌‌آمد. همچنین این دو از اساتید [[اخلاق]] وی بوده‌اند.  
  
==هجرت ایشان به مشهد مقدس==
+
آیت الله فقیهی در سال ۱۳۳۰ ش. از نجف اشرف به [[مشهد]] مقدس عزیمت کرد و به مدت یک سال در جوار مرقد منور [[امام رضا]] علیه السلام به تحصیل و تدریس علوم حوزوی اشتغال داشت. ایشان همان ابتدای سکونتش در مشهد، در [[حرم امام رضا علیه السلام|حرم مطهر امام رضا]] علیه السلام دو حاجت از امام می‌‌خواهد که هر دو برآورده شد. اولین حاجت این بود که درخواست نمود خداوند علم [[استخاره]] را به او تعلیم دهد. وی پس از مدتی، استخاره‌های عجیبی می‌‌کرد؛ به عنوان نمونه، در سال ۱۳۴۳ ش. که [[امام خمینی]] قدس سره از سوی رژیم پهلوی از [[ایران|ایران]] به خارج از کشور تبعید شد، ایشان در این باره تفأّلی به [[قرآن]] می‌‌زند و می‌‌گوید: امام خمینی برمی‌‌گردد و در ایران حکومت خواهد کرد. و در توضیح استخاره فرمود: آیه درباره [[حضرت یوسف]] علیه السلام است که اول به زندان افتاد؛ ولی سرانجام عزیز [[مصر]] شد. دومین حاجت ایشان این بود که زندگی اش از وجوه شرعی تأمین نشود، که این حاجت هم برآورده شد؛ به طوری که تا آخر عمر، از وجوهات استفاده نکرد و از همان مقدار ارث پدری که به وی رسیده بود، امرار معاش می‌‌کرد.
  
آيت الله فقيهي در سال 1330 ش. از نجف اشرف به مشهد مقدس عزيمت كرد و به مدت يك سال در جوار مرقد منور [[امام رضا]] علیه السلام به تحصيل و تدريس علوم حوزوي اشتغال داشت. ايشان همان ابتداي سكونتش در مشهد، در حرم مطهر امام رضا علیه السلام دو حاجت از امام می‌‌خواهد كه هر دو برآورده شد. اولين حاجت اين بود كه درخواست نمود خداوند علم [[استخاره]] را به او تعليم دهد. وي پس از مدتي، استخاره‌هاي عجيبي می‌‌كرد؛ به عنوان نمونه، در سال 1343 ش. كه حضرت [[امام خمينی]] قدس سره از سوي رژيم پهلوي از ايران به خارج از كشور تبعيد شد، ايشان در اين باره تفأّلي به [[قرآن]] می‌‌زند و می‌‌گويد: امام خميني برمی‌‌گردد و در ايران حكومت خواهد كرد. و در توضيح استخاره فرمود: آيه درباره [[حضرت يوسف]] علیه السلام است كه اول به زندان افتاد؛ ولي سرانجام عزيز مصر شد.
+
ایشان بعد از اقامت یک ساله در [[مشهد]]، تصمیم گرفت به شهر مقدس قم برگردد. پس از هجرت مجدد به قم، [[فلسفه]] و [[حکمت]] را از محضر [[علامه طباطبایی]]، صاحب [[تفسیر المیزان]]، فرامی‌‌گیرد و در درس [[عرفان]] مرحوم خندق‌آبادی نیز شرکت می‌‌جوید. همچنین در علوم غریبه مطالعات و تحقیقات فراوانی انجام می‌‌دهد؛ ولی هرگز از آن استفاده نمی‌‌کند.
  
دومين حاجت ايشان اين بود كه زندگي اش از وجوه شرعي تأمين نشود، كه اين حاجت هم برآورده شد؛ به طوري كه تا آخر عمر، از وجوهات استفاده نكرد و از همان مقدار ارث پدري كه به وي رسيده بود، امرار معاش می‌‌كرد.
+
فقیهی بروجردی، در حدود سی سالگی در [[نجف]] اشرف موفق به اخذ درجه [[اجتهاد]] مطلق گردید. از جمله علمایی که به ایشان اجازه اجتهاد در فقه و [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] روایت داده اند، عبارتند از:
  
ايشان بعد از اقامت يك ساله در [[مشهد]]، تصميم گرفت به شهر مقدس قم برگردد. وقتي آيت الله ميلاني از سفر وي باخبر می‌‌شود بسيار اصرار می‌‌ورزد كه او در مشهد بماند؛ ولي ايشان قبول نمی‌‌كند و به [[قم]] مراجعت می‌‌كند. پس از هجرت مجدد به قم، [[فلسفه]] و [[حكمت]] را از محضر [[علامه طباطبايی]]، صاحب [[تفسير الميزان]]، فرامی‌‌گيرد. در درس [[عرفان]] مرحوم خندق‌آبادي شركت می‌‌جويد. همچنين در علوم غريبه مطالعات و تحقيقات فراواني انجام می‌‌دهد؛ ولي هرگز از آن استفاده نمی‌‌كند.
+
*آیت الله [[سید محمد حسن بجنوردی|سید حسن موسوی بجنوردی]]: ایشان در اجازه‌نامه‌ای که برای آیت الله فقیهی صادر کرده، با ستایش از وی می‌‌نویسد: «جناب عامل، فاضل، کامل، محقق، مدقق، عمادالعلماء والاتقیاء ثقة الاسلام والمسلمین شیخ عبدالله بروجردی...».
  
در كنار تحصيل علوم مختلف، به تدريس دروس سطح و خارج [[فقه]] و [[اصول]] می‌‌پردازد. درس خارج ايشان در طبقه فوقاني درمانگاه [[قرآن]] و عترت برگزار می‌‌شد و حدود هفتاد نفر از طلاب و فضلاي حوزه علميه قم در درس وي شركت می‌‌كردند. تدريس خارج ايشان تا مدتي ادامه می‌‌يابد؛ تا اين كه به علت عارضه سكته قلبي و پرداختن به فعاليت‌هاي اجتماعي، از تدريس بازمی‌‌ماند و درس را تعطيل می‌‌كند.
+
*آیت الله [[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال‌الدین گلپایگانی]]: وی همیشه دستور می‌‌داد اجازه‌نامه‌ها را پسرش بنویسد و بعد خود آن را مهر می‌‌زد؛ ولی اجازه‌نامه اجتهاد آیت الله فقیهی را با خط خود می‌‌نویسد و به این نکته اشاره می‌‌کند: «تاکنون این چنین اجازه اجتهادی به کسی ندادم».
  
==علمایی که اجازه اجتهاد به شیخ عبدالله دادند==
+
*آیت الله [[سید هبة الدین شهرستانی|سید هبة‌الدین شهرستانی]] (اجازه روایت).
  
حضرت آيت الله فقيهي بروجردي، در حدود سي سالگي در [[نجف]] اشرف موفق به اخذ درجه اجتهاد مطلق گرديد. علمايي كه به ايشان اجازه اجتهاد در فقه و اجازه روايت داده اند، عبارتند از:
+
== تدریس و شاگردان ==
 +
آیت الله فقیهی بروجردی در مدتی که در [[نجف]] به تحصیل مشغول بود، از تدریس هم غافل نبود و کتب مقدمات و سطح حوزه را تدریس می‌‌کرد.
  
* 1- آيت الله سيد حسن موسوي بجنوردي: ايشان در اجازه‌نامه‌اي كه براي آيت الله فقيهي صادر كرده، با ستايش از وي می‌‌نويسد: «جناب عامل، فاضل، كامل، محقق، مدقق، عمادالعلما والاتقياء ثقة الاسلام والمسلمين شيخ عبدالله بروجردي...».
+
وی همچنین در [[قم]] در کنار تحصیل علوم مختلف، به تدریس دروس سطح و خارج [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] نیز می‌‌پردازد. درس خارج ایشان در طبقه فوقانی درمانگاه قرآن و عترت برگزار می‌‌شد و حدود هفتاد نفر از طلاب و فضلای [[حوزه علمیه قم]] در درس وی شرکت می‌‌کردند. تدریس خارج ایشان تا مدتی ادامه می‌‌یابد؛ تا این که به علت عارضه سکته قلبی و پرداختن به فعالیت‌های اجتماعی، از تدریس بازمی‌‌ماند و درس را تعطیل می‌‌کند. از جمله شاگردان وی عبارتند از:
  
* 2- آيت الله جمال‌الدين گلپايگاني: وي هميشه دستور می‌‌داد اجازه‌نامه‌ها را پسرش بنويسد و بعد خود آن را مهر می‌‌زد؛ ولي اجازه‌نامه اجتهاد آيت الله فقيهي را با خط خود می‌‌نويسد و به اين نكته اشاره می‌‌كند: «تاكنون اين چنين اجازه اجتهادي به كسي ندادم».
+
* آیت الله سید محسن خرازی: خود ایشان نقل می‌‌کرد: در زمان رضاخان، طلاب را به اجبار برای سربازی می‌‌بردند و ما از ترس، بیرون منزل نمی‌‌رفتیم. از این رو، آیت الله فقیهی به منزل ما آمده و [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایه]] را برای ما تدریس می‌‌کرد.
 +
* آیت الله [[رضا استادی مقدم|رضا استادی]]؛
 +
* حجةالاسلام محمدعلی بروجردی؛ (فرزند ایشان).
  
* 3- آيت الله عبدالنبي عراقي.
+
==آثار و تألیفات ==
  
* 4- آيت الله يحيي مدرس يزدي.
+
آیت الله فقیهی بروجردی، در کنار تحصیل، تدریس و رسیدگی به امور مردم، از امر نگارش غافل نبوده و تألیفاتی داشته است. آثار قلمی ‌‌ایشان عبارتند از:
  
* 5- آيت الله هبة‌الدين شهرستاني (فقط اجازه روايت).
+
*۱- شرح کتاب طهارت «[[وسیلة النجاة (کتاب)|وسیلة النجاة]]» آیت الله [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانی]]؛
  
* 6- آيت الله رفيعي قزويني.
+
*۲- حاشیه بر «[[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]]» مرحوم [[آخوند خراسانی|آخوند خراسانی]]؛
  
آيت الله فقيهي بروجردي در سفري كه به قزوين داشت، در درس آيت الله رفيعي شركت می‌‌كند. بعد از مباحثه علمی ‌‌بين آن ها، اجتهاد آيت الله فقيهي بر آيت الله رفيعي محرز می‌‌شود و اجازه‌نامه اجتهاد برايشان صادر می‌‌كند.
+
*۳- رساله‌ای در کلیات [[علم رجال]] که در [[مشهد]] تدریس کرده بودند.
  
==خصوصيات اخلاقي عبدالله مجد فقیهی بروجردی==
+
*۴- حاشیه بر توضیح المسائل؛
  
حضرت آيت الله فقيهي از جمله علمايي است كه در زندگي فردي و اجتماعي، خود را به اخلاق اسلامی ‌‌متخلق ساخت. به جلوه‌هايي از روحيات اخلاقي ايشان اشاره می‌‌كنيم:
+
*۵- رساله‌ای تحقیقی در ادیان و مذاهب؛
  
'''<I>1- تقيد به احكام اسلام:</I>'''
+
- زهرة العلوم (خلاصه‌ای از [[فقه]]، [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[منطق]]، [[فلسفه]] و [[کلام]])؛
  
وي شخصي بسيار مقيد بود. هيچ‌گاه ديده نشد حرامی ‌‌مرتكب شود يا واجبي را ترك كند؛ حتي از انجام مكروهات نيز دوري می‌‌گزيد و مستحبات را حتي المقدور انجام می‌‌داد. به عنوان نمونه مواردي از تقيد ايشان را نقل می‌‌كنيم: هيچ وقت لباس را در حال ايستاده نمی‌‌پوشيد؛ زيرا در [[فقه]] اسلامي، پوشيدن لباس در حالت ايستاده كراهت دارد. هميشه در روزهاي پنجشنبه و جمعه ناخن می‌‌گرفت و بعد از آن، ناخن ها را دفن می‌‌كرد. (هردو عمل، مستحب است). در خوردني‌ها و آشاميدني‌ها بسيار مقيد بود و در برابر شبهات توقف می‌‌كرد. اگر به مهماني دعوت می‌‌شد و شك داشت كه ميزبان [[خمس]] مالش را می‌‌دهد يا نه؟ پس از صرف غذا، خمس مقدار غذايي را كه خورده بود، پرداخت می‌‌كرد.
+
*۷- رساله در حرمت ریش تراشی؛
  
'''<I>2- تواضع:</I>'''
+
- رساله در حد کر و اوزان آن؛
  
يكي ديگر از خصوصيات ايشان، [[تواضع]] بسيار بود. هر وقت سيدي را می‌‌ديد بدون هيچ گونه غروري، دست وي را می‌‌بوسيد. در درس اخلاقِ شاگرد قديمی ‌‌خودش، شركت می‌‌كرد و هر وقت هنگام پياده‌روي خسته می‌‌شد، كنار خيابان می‌‌نشست و استراحت می‌‌كرد. طوري تواضع داشت كه هيچ كس باور نمی‌‌كرد وي داراي مراتب عالي علمی ‌‌است.
+
*۹- رساله در علوم غریبه؛
  
'''<I>3- علاقه به اهل بيت علیهم السلام:</I>'''
+
*۱۰- رساله در حقیقت عشق و محبت؛
  
هر روز [[زيارت عاشورا]]، [[زيارت آل ياسين]]، [[حديث شريف كساء]] و [[زيارت جامعه كبيره]] را قرائت می‌‌كرد. در بعضي از روزها چندين بار زيارت جامعه كبيره را می‌‌خواند. اين موضوع، علاقه وي به اهل بيت علیهم السلام را می‌‌رساند. همچنين مقيد بود هر روز به حرم [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها مشرف شود؛ حتي زماني كه مريض بود يا گرفتاري ديگري داشت، [[زيارت]] را ترك نمی‌‌كرد، مگر اين كه حال ايشان خيلي بد می‌‌شد. به قدري به اهل بيت علیهم السلام علاقه داشت كه نمی‌‌توانست در شهري كه حرم امام يا امامزاده‌اي درآن وجود ندارد، زندگي كند.
+
*۱۱- رساله در لغزها و معماها؛
  
به حضرت مهدي عجل الله تعالی فرجه شریف علاقه وافري داشت؛ به طوري كه وصيت كرده است تمام اموالش وقف آن حضرت شود. آيت الله خرازي درباره ايشان فرمود: وي عاشق [[امام زمان]] علیه السلام بود. پسر ايشان نقل می‌‌كرد كه ايشان تا آخرين لحظات عمر، روي تخت بيمارستان با حالت حسرت و اندوه می‌‌گفت: آقا تشريف نياوردند!
+
*۱۲- رساله در ولایت و علم [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام؛
  
'''<I>4- تهجد:</I>'''
+
*۱۳- رساله در تراجم عالمان و راویان؛
  
فرزند ايشان می‌‌گويد: [[نماز شب]] وي هيچ وقت ترك نمی‌‌شد. شبي نبود كه بيدار شوم و او خواب باشد.
+
*۱۴- اصول فقه؛
  
'''<I>5- انفاق:</I>'''
+
*۱۵- شناسائی مرد و زن از نظر روانی و فیزیولوژی؛
  
بسيار سخاوتمند بود و اگر پولي بدست می‌‌آورد، [[انفاق]] می‌‌كرد. نمونه‌اي از انفاق ايشان به فقرا و محرومان ذكر می‌‌شود: سالي براي تبليغ به جايي رفت و پاكت پولي به وي دادند؛ اما وي آن را بدون اين كه باز كند، به سيد فقيري می‌‌دهد.
+
*۱۶- کشاف مذاهب العالم (۲ جلد)؛
  
'''<I>6- نيكي به پدر و مادر:</I>'''
+
*۱۷- الفقه علی المذاهب الخمسه (کتاب طهارت)؛
  
خود ايشان براي پسرش نقل می‌‌كرد: وقتي نوجوان بودم، در تابستان، كارگري می‌‌كردم. اولين پول كارگري را كه به من دادند، خربزه‌اي خنك و شيريني خريدم و براي پدرم بردم. از توجه من به خودش بسيار خوشحال شد و برايم [[دعا]] كرد. از همان دعاي پدرم به اين جا رسيدم.
+
*۱۸- تفسیر استعاذه؛
  
==تأليفات حاج شیخ عبدالله مجد فقیهی بروجردی==
+
*۱۹- تفسیر [[سوره حمد]] و [[سوره بقره]]؛
  
آيت الله فقيهي بروجردي، در كنار تحصيل، تدريس و رسيدگي به امور مردم، از امر نگارش غافل نبوده و تأليفاتي داشته است. آثار قلمی ‌‌ايشان عبارتند از:
+
*۲۰- علم السند والحدیث؛
  
* 1- شرح كتاب طهارت وسيلة النجاة مرحوم آيت الله العظمی ‌‌حاج سيد ابوالحسن اصفهاني؛
+
*۲۱- اجوبة المسائل الدینیه؛
  
* 2- حاشيه بر كفاية الاصول مرحوم آخوند خراساني؛
+
*۲۲- الفوائد المختاره.
  
* 3- رساله‌اي در كليات علم رجال كه در [[مشهد]] تدريس كرده بودند.
+
==خدمات فرهنگی و عمرانی ==
  
* 4- حاشيه بر توضيح المسائل؛
+
آیت الله فقیهی عاشق خدمتگزاری به مردم بود؛ از این رو، برای رفاه حال مردم از فعالیت‌های عمرانی، اجتماعی و فرهنگی غافل نبود که به برخی از آن ها اشاره می‌‌شود:
  
* 5- رساله‌اي تحقيقي در اديان و مذاهب؛
+
'''<I>۱- تأسیس مؤسسه قرآن و عترت در شهرستان قم:</I>'''
  
* 6- زهرة العلوم (خلاصه‌اي از [[فقه]]، [[اصول]]، [[منطق]]، [[فلسفه]] و [[كلام]])؛
+
این مؤسسه شامل دو بخش می‌‌باشد:
  
* 7- رساله در حرمت ريش تراشي؛
+
<I>الف) درمانگاه قرآن و عترت:</I>
  
* 8- رساله در حد كر و اوزان آن؛
+
هنگامی ‌‌که ایشان مشغول تحصیل علوم دینی بود، روزی مریض می‌‌شود و به دکتر مراجعه می‌‌کند؛ ولی به علت فقر نمی‌‌تواند ویزیت دکتر را به طور کامل بپردازد. این امر موجب می‌‌شود که دکتر او را معاینه نکند. وی از این برخورد به شدت ناراحت می‌‌شود و همان لحظه عهد می‌‌کند که درمانگاهی برای رفع مشکلات درمانی طلاب علوم دینی و خانواده‌های آن ها، تأسیس کند. سرانجام با همیاری جمعی از نیکوکاران، در سال ۱۳۴۶ ش. (عید سعید غدیر سال ۱۳۸۷ ق) آرزوی ایشان برآورده شد و درمانگاه قرآن و عترت علیهم السلام تأسیس گردید. مدتی که خود ایشان مدیریت درمانگاه را بر عهده داشت، از بیماران مبلغی دریافت نمی‌‌شد و ویزیت و دارو رایگان بود.
  
* 9- رساله در علوم غريبه؛
+
<I>ب) کتابخانه قرآن و عترت:</I>
  
* 10- رساله در حقيقت عشق و محبت؛
+
هدف دیگر آیت الله فقیهی از تأسیس این مؤسسه، افزایش سطح فرهنگی جامعه بود. به همین منظور، طبقه دوم ساختمان درمانگاه به «کتابخانه قرآن و عترت» با سه هزار جلد کتاب اختصاص یافت. مهمترین فعالیت‌های کتابخانه که در واقع بخش فرهنگی مؤسسه محسوب می‌‌شود، عبارتند از:
  
* 11- رساله در لغزها و معماها؛
+
*فراهم ساختن مکانی مناسب جهت مطالعه طلاب، دانش آموزان و دانشجویان؛
  
* 12- رساله در ولايت و علم ائمه علیهم السلام؛
+
*چاپ هزاران جلد کتاب، ([[قرآن]]، [[صحیفه سجادیه]]، [[نهج البلاغه]] و...) و ارسال آن ها به خارج از کشور؛
  
* 13- رساله در تراجم عالمان و راويان؛
+
*تدوین و تهیه بیش از ۲۰ هزار جلد کتاب به زبان‌های عربی، انگلیسی، اردو و فارسی درباره فرهنگ [[شیعه|تشیع]] و چاپ و انتشار آن ها در سطح وسیع در داخل و خارج از کشور؛
  
* 14- حاشيه بر كفاية الاصول؛
+
*اعزام مبلّغ به مناطق دوردست [[ایران|ایران]] و خارج از کشور با هدف ترویج فرهنگ اسلامی ‌‌مخصوصاً مذهب تشیع؛
  
* 15- شناسائي مرد و زن از نظر رواني و فيزيولوژي؛
+
*چاپ نشریه‌ای با عنوان «نشریه درمانگاه قرآن و عترت» برای اطلاع رسانی فعالیت‌های انجام شده به مردم.
  
* 16- كشاف مذاهب العالم (2 جلد)؛
+
'''<I>۲- احداث مساجد و حسینیه‌های متعدد:</I>'''
  
* 17- الفقه علي المذاهب الخمسه (كتاب طهارت)؛
+
ایشان در مدت عمر بابرکتش توفیق یافت [[مسجد|مساجد]] گوناگونی را تأسیس کند. از جمله مسجدی به نام «صاحب الزمان» در سربند شمیران و نیز [[حسینیه|حسینیه‌ای]] در جنب آن. این مسجد و حسینیه که با همکاری مردم بنا نهاده شد، در سفر تبلیغی ایشان به این منطقه تأسیس گردید. ایشان علاوه بر این، مسجد دیگری را در منطقه پس قلعه، از مناطق شمالی شهر [[تهران]]، بنا نهاد. همچنین ده‌ها مسجد و حسینیه در [[قم]] تأسیس کرد که معروفترین آن ها، مسجد چهارده معصوم علیهم السلام؛ مسجد حضرت ابوالفضل علیه السلام (که در منطقه نیروگاه قم واقع است) و مسجد حضرت معصومه سلام الله علیها است.
  
* 18- تفسير استعاذه؛
+
'''<I>۳- تأسیس حوزه علمیه خواهران به نام «مکتب الزهرا»:</I>'''
  
* 19- تفسير [[سوره حمد]] و [[سوره بقره]]؛
+
ایشان این مرکز را با هدف تحصیل خواهران در رشته علوم دینی در شهر اراک تأسیس کرد.
  
* 20- علم السند والحديث؛
+
'''<I>۴- تأسیس دارالأیتام با هدف رسیدگی به محرومان در شهرستان اراک:</I>'''
  
* 21- اجوبة المسائل الدينيه؛
+
این مرکز و مکتب الزهرا در حال حاضر زیر نظر [[ناصر مکارم شیرازی|آیت الله مکارم شیرازی]] اداره می‌‌شود و به فعالیت خود ادامه می‌‌دهد.
  
* 22- الفوائد المختاره؛
+
==خصوصیات اخلاقی==
  
* 23- اصول فقه.<ref> آينه پژوهش، ش 67.</ref>
+
حضرت آیت الله فقیهی از جمله علمایی است که در زندگی فردی و اجتماعی، خود را به [[اخلاق]] اسلامی ‌‌متخلق ساخت. به جلوه‌هایی از روحیات اخلاقی ایشان اشاره می‌‌شود:
  
==شاگردان وی==
+
'''<I>۱- تقید به احکام اسلام:</I>'''
  
حضرت آيت الله فقيهي بروجردي، در كنار تأليف كتاب و رسيدگي به امور مردم، تدريس نيز داشته و شاگردان زيادي را تربيت كرده است. بارزترين شاگردان وي عبارتند از:
+
وی شخصی بسیار مقید بود. هیچ‌گاه دیده نشد [[حرام|حرامی]] ‌‌مرتکب شود یا [[واجب|واجبی]] را ترک کند؛ حتی از انجام [[مکروه|مکروهات]] نیز دوری می‌‌گزید و [[مستحب|مستحبات]] را حتی المقدور انجام می‌‌داد. در خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها بسیار مقید بود و در برابر شبهات توقف می‌‌کرد.  
  
'''<I>1- آيت الله سيد محسن خرازي:</I>'''
+
'''<I>۲- تواضع:</I>'''
  
خود ايشان نقل می‌‌كرد: در زمان رضاخان، طلاب را به اجبار براي سربازي می‌‌بردند و ما از ترس، بيرون منزل نمی‌‌رفتيم. از اين رو، آيت الله فقيهي به منزل ما آمده و كفايه را براي ما تدريس می‌‌كرد.<ref> مصاحبه مؤلف با آيت الله خرازي.</ref>
+
یکی دیگر از خصوصیات ایشان، [[تواضع]] بسیار بود. هر وقت [[سادات|سیدی]] را می‌‌دید بدون هیچ گونه غروری، دست وی را می‌‌بوسید. در درس اخلاق شاگرد قدیمی ‌‌خودش، شرکت می‌‌کرد و هر وقت هنگام پیاده‌روی خسته می‌‌شد، کنار خیابان می‌‌نشست و استراحت می‌‌کرد. طوری تواضع داشت که هیچ کس باور نمی‌‌کرد وی دارای مراتب عالی علمی ‌‌است.
  
'''<I>2- آيت الله رضا استادي؛</I>'''
+
'''<I>۳- علاقه به اهل بیت علیهم السلام:</I>'''
  
'''<I>3- حجةالاسلام والمسلمين محمدعلي بروجردي؛ (فرزند ايشان).</I>'''
+
ایشان هر روز [[زیارت عاشورا]]، [[زیارت آل یاس|زیارت آل یاسین]]، [[حدیث کساء|حدیث کساء]] و [[زیارت جامعه کبیره]] را قرائت می‌‌کرد. به [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت مهدی]] عجل الله تعالی فرجه علاقه وافری داشت؛ به طوری که وصیت کرده بود تمام اموالش [[وقف]] آن حضرت شود. همچنین مقید بود هر روز به [[زیارت]] حرم [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها مشرف شود.  
  
==كرامت شیخ بروجردی==
+
'''<I>۴- تهجد:</I>'''
  
صفاي روح و پاكي باطن و سير و سلوك عرفاني آيت الله فقيهي، كه تحت تأثير استادش مرحوم جمال‌الدين گلپايگاني بود، باعث شد كه كراماتي به ايشان عنايت شود. خود ايشان بارها می‌‌فرمود: «خدا چيزهايي به من داده كه نمی‌‌توانم به كسي بگويم و با خود به خاك می‌‌برم».
+
فرزند ایشان می‌‌گوید: [[نماز شب]] وی هیچ وقت ترک نمی‌‌شد. شبی نبود که بیدار شوم و او خواب باشد.
  
'''<I>1- استجابت دعا:</I>'''
+
'''<I>۵- انفاق:</I>'''
  
الف) هنگامی ‌‌كه ساختمان «درمانگاه [[قرآن]] و عترت» تكميل شد، استادكار براي نصب شوفاژهاي درمانگاه، مبلغ 250 هزار تومان (هزينه نصف كار) را طلب كرد؛ اما ايشان چنين پولي نداشت. لذا به حرم مطهر [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها مشرف می‌‌شود و خطاب به آن حضرت می‌‌گويد: «بي‌بي جان! من جاروكش شما هستم، پول برسان». بعد از درخواست حاجت، از حرم به طرف درمانگاه بازمی‌‌گردد. خانمی ‌‌نزد ايشان می‌‌آيد و در حالي كه دسته چك خود را از كيفش درمی‌‌آورد، می‌‌گويد: «من براي اين درمانگاه نذري دارم كه می‌‌خواهم ادا كنم» و چكي به مبلغ 250 هزار تومان، به همراه دستگاهي پزشكي، تحويل ايشان می‌‌دهد.
+
بسیار [[سخاوت|سخاوتمند]] بود و اگر پولی بدست می‌‌آورد، [[انفاق]] می‌‌کرد. نمونه‌ای از انفاق ایشان به فقرا و محرومان ذکر می‌‌شود: سالی برای تبلیغ به جایی رفت و پاکت پولی به وی دادند؛ اما وی آن را بدون این که باز کند، به سید فقیری می‌‌دهد.
  
ب) روزي وارد منزل شد؛ همسر ايشان با ناراحتي خطاب به وي گفت: حال دخترمان خوب نيست و از مريضي رنج می‌‌برد! ايشان بلافاصله به حرم كريمه اهل بيت علیهم السلام می‌‌رود و براي شفاي دخترش [[دعا]] می‌‌كند و برمی‌‌گردد. وقتي وارد منزل می‌‌شود، می‌‌بيند دخترش خوب شده است.
+
'''<I>۶- نیکی به پدر و مادر:</I>'''
  
'''<I>2- پروانه حرم:</I>'''
+
خود ایشان برای پسرش نقل می‌‌کرد: وقتی نوجوان بودم، در تابستان، کارگری می‌‌کردم. اولین پول کارگری را که به من دادند، خربزه‌ای خریدم و برای پدرم بردم. از توجه من به خودش بسیار خوشحال شد و برایم [[دعا]] کرد. از همان دعای پدرم به این جا رسیدم.
  
حجة الاسلام والمسلمين محمدعلي فقيهي، فرزند ايشان، نقل می‌‌كند: حاج آقا به خاطر عارضه سكته مغزي در منزل بستري بود و نمی‌‌توانست براي مدت زيادي راه برود. روزي اصرار كرد كه مرا به حرم ببر. اول قبول نكردم؛ ولي با اصرار زياد پدرم همراه ايشان به طرف حرم [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها حركت كردم. سيدي روحاني پيش آمد و بعد از سلام و احوالپرسي، خطاب به پدرم گفت: من اهل [[نجف]] هستم و شما را مكرر در نجف می‌‌بينم. اين جا چه می‌‌كنيد؟! من از اين سخن تعجب كردم؛ زيرا پدرم حتي از رفتن به حرم فاطمه معصومه سلام الله علیها عاجز بود، چه رسد به نجف. چندين روز از اين قضيه متحير بودم؛ تا اين كه روزي همسايه ما به من گفت: «من هر روز حاج آقا را مشاهده می‌‌كنم كه به حرم می‌‌رود!» اين در حالي بود كه ايشان به خاطر مريضي، نمی‌‌توانست به حرم مشرف شود.
+
==وفات ==
  
'''<I>3- يادآوري عالم ذر:</I>'''
+
مرحوم آیت الله مجد فقیهی بروجردی، پس از ۷۷ سال کوشش بی‌وقفه همراه با خدمات ارزنده به دین و مردم، سرانجام در ۶ بهمن ۱۳۷۹ ش. (۱۴۲۱ ق) رخت از جهان فانی بربست. پیکر پاک این عالم وارسته در [[قم]] تشییع گردید و در قبرستان نو، کنار قبر پدرش میرزا عبدالرحمن پاشائی، به خاک سپرده شد.
  
آيت الله خرازي گفت: آيت الله فقيهي به من فرمود: من عالم ذر را به ياد دارم و يادم هست كه در آن جا در جواب خداوند كه فرمود: «اَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ»؛<ref> [[سوره اعراف]]/ 172.</ref> آيا من پروردگارتان نيستم؟! گفتم: بَلي!
+
==منابع==
 
 
==خدمات فرهنگي و عمراني شیخ عبدالله بروجردی==
 
 
 
آيت الله فقيهي عاشق خدمتگزاري به مردم بود؛ از اين رو، براي رفاه حال مردم از فعاليت‌هاي عمراني، اجتماعي و فرهنگي غافل نبود كه به برخي از آن ها اشاره می‌‌شود:
 
 
 
'''<I>1- تأسيس مؤسسه [[قرآن]] و عترت در شهرستان قم:</I>'''
 
 
 
اين مؤسسه شامل دو بخش می‌‌باشد:
 
 
 
* <I>الف) درمانگاه قرآن و عترت:</I>
 
 
 
هنگامی ‌‌كه ايشان مشغول تحصيل علوم ديني بود، روزي مريض می‌‌شود و به دكتر مراجعه می‌‌كند؛ ولي به علت فقر نمی‌‌تواند ويزيت دكتر را به طور كامل بپردازد. اين امر موجب می‌‌شود كه دكتر او را معاينه نكند. وي از اين برخورد به شدت ناراحت می‌‌شود و همان لحظه عهد می‌‌كند كه درمانگاهي براي رفع مشكلات درماني طلاب علوم ديني و خانواده‌هاي آن ها، تأسيس كند. سرانجام با همياري جمعي از نيكوكاران، در سال 1346 ش. (عيد سعيد غدير سال 1387 ق) آرزوي ايشان برآورده شد و درمانگاه قرآن و عترت علیهم السلام تأسيس گرديد. مدتي كه خود ايشان مديريت درمانگاه را بر عهده داشت، از بيماران مبلغي دريافت نمی‌‌شد و ويزيت و دارو رايگان بود. هم اكنون نيز اين درمانگاه پذيراي محرومان است و حق ويزيت كمتري نسبت به بيمارستان‌هاي ديگر دريافت می‌‌كند.
 
 
 
'''<I>ب) كتابخانه قرآن و عترت:</I>'''
 
 
 
هدف ديگر آيت الله فقيهي از تأسيس اين مؤسسه، افزايش سطح فرهنگي جامعه بود. به همين منظور، طبقه دوم ساختمان درمانگاه به كتابخانه [[قرآن]] و عترت با سه هزار جلد كتاب اختصاص يافت. مهمترين فعاليت‌هاي كتابخانه كه در واقع بخش فرهنگي مؤسسه محسوب می‌‌شود، عبارتند از:
 
 
 
* 1- فراهم ساختن مكاني مناسب جهت مطالعه طلاب، دانش آموزان و دانشجويان؛
 
 
 
* 2- چاپ هزاران جلد كتاب، ([[قرآن]]، [[صحيفه سجاديه]]، [[نهج البلاغه]] و...) و ارسال آن ها به خارج از كشور؛
 
 
 
* 3- تدوين و تهيه بيش از 20 هزار جلد كتاب به زبان‌هاي عربي، انگليسي، اردو و فارسي درباره فرهنگ تشيع و چاپ و انتشار آن ها در سطح وسيع در داخل و خارج از كشور؛
 
 
 
* 4- اعزام مبلغ به مناطق دوردست ايران و خارج از كشور با هدف ترويج فرهنگ اسلامی ‌‌مخصوصاً مذهب تشيع؛
 
 
 
* 5- چاپ نشريه‌اي با عنوان «نشريه درمانگاه [[قرآن]] و عترت» براي اطلاع رساني فعاليت‌هاي انجام شده به مردم.
 
 
 
اين اقدامات سبب شد كه عده‌اي در اقصي نقاط جهان با فرهنگ تشيع آشنا شوند و بعضي از آن ها به مذهب تشيع مشرف شوند؛ از جمله: جواني از كشور فيليپين، طي نامه‌اي به آيت الله فقيهي اعلام داشت كه بعد از آشنايي با مطالعه كتب و نشريات ارسالي مؤسسه [[قرآن]] و عترت، مذهب «تشيع» را به عنوان دين خود انتخاب كرده است. همچنين 800 نفر از نزديكان و دوستانش نيز شيعه شده‌اند. متأسفانه سكته مغزي و كسالت ايشان، فعاليت‌هاي فرهنگي مؤسسه را به تعطيلي كشاند و تاكنون فقط درمانگاه به كار خود ادامه داده است. جا دارد مسئولان و هيئت امناي محترم اين مؤسسه با توجه به ضرورت معرفي [[دين]] مبين اسلام و تهاجم فرهنگي دشمن، بخش فرهنگي مؤسسه را احيا كنند.
 
 
 
'''<I>2- تأسيس مساجد و حسينيه‌هاي متعدد:</I>'''
 
  
ايشان در مدت عمر بابركتش توفيق يافت مساجد گوناگوني را تأسيس كند. از جمله مسجدي به نام «صاحب الزمان» در سربند شميران و نيز حسينيه‌اي در جنب آن. اين مسجد و حسينيه كه با همكاري مردم بنا نهاده شد، در سفر تبليغي ايشان به اين منطقه تأسيس گرديد. ايشان علاوه بر اين، مسجد ديگري را در منطقه پس قلعه، از مناطق شمالي شهر تهران، بنا نهاد. همچنين ده‌ها مسجد و حسينيه در [[قم]] تأسيس كرد كه معروفترين آن ها، مسجد چهارده معصوم علیهم السلام؛ مسجد [[حضرت ابوالفضل]] علیه السلام (كه در منطقه نيروگاه قم واقع است) و مسجد [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها است.
+
* علی احمدی، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد ۱۴، صفحه ۸۷-۱۰۰.
 
 
'''<I>3- تأسيس حوزه علميه خواهران به نام «مكتب الزهرا»:</I>'''
 
 
 
ايشان اين مركز را با هدف تحصيل خواهران در رشته علوم ديني در شهر اراك تأسيس كرد.
 
 
 
'''<I>4- تأسيس دارالأيتام با هدف رسيدگي به محرومان در شهرستان اراك:</I>'''
 
 
 
اين مركز و مكتب الزهرا در حال حاضر زير نظر حضرت آيت الله مكارم شيرازي اداره می‌‌شود و به فعاليت خود ادامه می‌‌دهد.
 
 
 
==فرزندان ایشان==
 
 
 
حضرت آيت الله فقيهي بروجردي با همشيره حضرت آيت الله نيري بروجردي [[ازدواج]] كرد. ثمره اين ازدواج، سه دختر و دو پسر می‌‌باشد. دو فرزند پسر وي، يكي حجة الاسلام محمدعلي مجد فقيهي بروجردي است كه به تحصيل درس خارج [[فقه]] و [[اصول]] و تدريس علوم حوزوي اشتغال دارد؛ و ديگري مهندس حميد حسين مجد فقيهي كه در تهران، در «مؤسسه هوا-فضا» مشغول فعاليت است.
 
 
 
==وفات حاج شیخ عبدالله مجد فقیهی بروجردی==
 
 
 
حضرت آيت الله مجد فقيهي بروجردي، فقيه و عارف گمنام، پس از 77 سال كوشش بي‌وقفه همراه با خدمات ارزنده به دين و مردم، سرانجام پنجشنبه، ششم بهمن 1379 ش. (سي [[شوال]] 1421 ق) به علت بيماري، رخت از جهان بربست و دوستان و آشنايان را به ماتم نشاند. پيكر پاك اين عالم وارسته با شركت علما و فضلا و مردم، در [[قم]] تشييع شد. سپس حضرت آيت الله سيد جمال‌الدين دين پرور بر او [[نماز]] خواند. آنگاه در قبرستان نو قم، كنار قبر پدرش ميرزا عبدالرحمن پاشائي، به خاك سپرده شد.<ref> اين مقاله با همكاري فرزند معظم‌له، حجة الاسلام محمدعلي مجد فقيهي بروجردي دام تأييده كه تمام عمر همراه پدر بوده است و در واقع از شاگردان پدرش بشمار می‌‌رود، به رشته تحرير درآمد.</ref>
 
 
 
==پانویس ==
 
<references />
 
==منابع==
 
  
علي احمدي, ستارگان حرم، جلد 14، صفحه 87-100
 
 
[[رده:علمای معاصر|مجد فقیهی بروجردی،عبدالله]]
 
[[رده:علمای معاصر|مجد فقیهی بروجردی،عبدالله]]

نسخهٔ ‏۲۰ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۱۳

آیت الله عبدالله مجد فقیهی بروجردی (۱۳۷۹-۱۳۰۲ ش)، از فقها و علمای ربانی شیعه معاصر و از شاگردان سید جمال الدین گلپایگانی بود. تأسیس «مؤسسه قرآن و عترت» در قم و احداث مساجد و حسینیه‌های متعدد، از جمله فعالیت‌های عمرانی و اجتماعی ایشان به منظور خدمت به مردم است.

۲۳۰px
نام کامل عبدالله مجد فقیهی بروجردی
زادروز ۱۳۰۲ شمسی
زادگاه بروجرد
وفات ۱۳۷۹ شمسی
مدفن قم، قبرستان نو

Line.png

اساتید

آیت الله بروجردی، سید جمال الدین گلپایگانی، سید ابوالقاسم خوئی، سید حسن بجنوردی،...

شاگردان

سید محسن خرازی، رضا استادی مقدم، محمدعلی فقیهی بروجردی،...

آثار

حاشیه بر کفایة الاصول، زهرة العلوم، رساله‌ای در علم رجال، کشاف مذاهب العالم، علم السند و الحدیث،...

ولادت و خاندان

عبدالله مجد فقیهی بروجردی در اردیبهشت سال ۱۳۰۲ شمسی (مطابق با صفر ۱۳۴۲ ق)، در شهرستان بروجرد دیده به جهان گشود. پدرش میرزا عبدالرحمن پاشایی (فامیل قبلی آیت الله فقیهی)، شاعر و مداح اهل بیت علیهم السلام، در میان مردم بروجرد از اعتبار و احترام خاصی برخوردار بود. تهجد و قرائت مداوم زیارتنامه دوازده امام علیهم السلام از ویژگی‌های وی می‌‌باشد. مادرش زنی عفیف و متدین بود که به علم طب آشنایی داشت و گاهی طبابت می‌‌کرد.

تحصیلات و اساتید

عبدالله مجد پس از اتمام دوره ابتدایی، در سن دوازده سالگی وارد مدرسه حضرت ولی عصر بروجرد شد و در آن جا مقدمات علوم حوزوی (ادبیات عرب و معانی و بیان) را فراگرفت. از دوستان و هم‌شاگردی‌های ایشان در این مدرسه، می‌‌توان به آیت الله نیری بروجردی و دکتر سید جعفر شهیدی اشاره کرد.

وی پس از چند سال تحصیل و تکمیل مقدمات در بروجرد، به همراه طلبه‌ای دیگر به نام میرزا عبدالله به قم هجرت کرد تا به تحصیل سطح عالی حوزه بپردازد. پس از ورود به قم، خدمت آیت الله بروجردی، مرجع جهان تشیع، می‌‌رسد و می‌‌گوید: «آقا! تصمیم داریم برای ادامه تحصیل علوم حوزوی، در قم بمانیم. نظر شما چیست»؟ آیت الله بروجردی که پدر عبدالله را می‌‌شناخت، نگاهی به وی انداخت و گفت: «تو بمان؛ ولی دوستت در این جا نماند و برگردد».

آیت الله فقیهی بعدها هنگام نقل خاطرات دوران تحصیل برای پسرش، می‌‌گفت: میرزا عبدالله بعد از مدتی جزو عوامل ساواک شد. این مطلب، تیزبینی زعیم حوزه علمیه قم را می‌‌رساند که با یک نگاه می‌‌فهمد میرزا عبدالله به درد طلبگی نمی‌‌خورد.

آیت الله فقیهی پس از استقرار در قم، کفایة الاصول مرحوم آخوند خراسانی را نزد آیت الله گلپایگانی فراگرفت و پس از تکمیل سطح حوزه، در درس خارج آیت الله بروجردی، آیت الله سید محمدتقی خوانساری و آیت الله عبدالنبی عراقی شرکت کرد. همچنین در کنار تحصیل فقه و اصول، در درس حکمت و کلام مرحوم میرزا مهدی مازندرانی شرکت جست.

شیخ عبدالله سپس در سال ۱۳۲۵ ش. به حوزه نجف اشرف هجرت کرد و به مدت پنج سال، از محضر بزرگان و علمای آنجا استفاده کرد و در درس خارج آیت الله سید عبدالهادی شیرازی، آیت الله سید ابوالقاسم خوئی، آیت الله سید حسن بجنوردی، آیت الله سید یحیی مدرس یزدی، آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی و آیت الله علی محمد بروجردی حضور یافت. وی در میان اساتید فقه و اصولش، با آیت الله سید جمال‌الدین گلپایگانی و آیت الله علی محمد بروجردی ارتباط نزدیکتری داشت و از شاگردان خصوصی آنها بشمار می‌‌آمد. همچنین این دو از اساتید اخلاق وی بوده‌اند.

آیت الله فقیهی در سال ۱۳۳۰ ش. از نجف اشرف به مشهد مقدس عزیمت کرد و به مدت یک سال در جوار مرقد منور امام رضا علیه السلام به تحصیل و تدریس علوم حوزوی اشتغال داشت. ایشان همان ابتدای سکونتش در مشهد، در حرم مطهر امام رضا علیه السلام دو حاجت از امام می‌‌خواهد که هر دو برآورده شد. اولین حاجت این بود که درخواست نمود خداوند علم استخاره را به او تعلیم دهد. وی پس از مدتی، استخاره‌های عجیبی می‌‌کرد؛ به عنوان نمونه، در سال ۱۳۴۳ ش. که امام خمینی قدس سره از سوی رژیم پهلوی از ایران به خارج از کشور تبعید شد، ایشان در این باره تفأّلی به قرآن می‌‌زند و می‌‌گوید: امام خمینی برمی‌‌گردد و در ایران حکومت خواهد کرد. و در توضیح استخاره فرمود: آیه درباره حضرت یوسف علیه السلام است که اول به زندان افتاد؛ ولی سرانجام عزیز مصر شد. دومین حاجت ایشان این بود که زندگی اش از وجوه شرعی تأمین نشود، که این حاجت هم برآورده شد؛ به طوری که تا آخر عمر، از وجوهات استفاده نکرد و از همان مقدار ارث پدری که به وی رسیده بود، امرار معاش می‌‌کرد.

ایشان بعد از اقامت یک ساله در مشهد، تصمیم گرفت به شهر مقدس قم برگردد. پس از هجرت مجدد به قم، فلسفه و حکمت را از محضر علامه طباطبایی، صاحب تفسیر المیزان، فرامی‌‌گیرد و در درس عرفان مرحوم خندق‌آبادی نیز شرکت می‌‌جوید. همچنین در علوم غریبه مطالعات و تحقیقات فراوانی انجام می‌‌دهد؛ ولی هرگز از آن استفاده نمی‌‌کند.

فقیهی بروجردی، در حدود سی سالگی در نجف اشرف موفق به اخذ درجه اجتهاد مطلق گردید. از جمله علمایی که به ایشان اجازه اجتهاد در فقه و اجازه روایت داده اند، عبارتند از:

  • آیت الله سید حسن موسوی بجنوردی: ایشان در اجازه‌نامه‌ای که برای آیت الله فقیهی صادر کرده، با ستایش از وی می‌‌نویسد: «جناب عامل، فاضل، کامل، محقق، مدقق، عمادالعلماء والاتقیاء ثقة الاسلام والمسلمین شیخ عبدالله بروجردی...».
  • آیت الله سید جمال‌الدین گلپایگانی: وی همیشه دستور می‌‌داد اجازه‌نامه‌ها را پسرش بنویسد و بعد خود آن را مهر می‌‌زد؛ ولی اجازه‌نامه اجتهاد آیت الله فقیهی را با خط خود می‌‌نویسد و به این نکته اشاره می‌‌کند: «تاکنون این چنین اجازه اجتهادی به کسی ندادم».

تدریس و شاگردان

آیت الله فقیهی بروجردی در مدتی که در نجف به تحصیل مشغول بود، از تدریس هم غافل نبود و کتب مقدمات و سطح حوزه را تدریس می‌‌کرد.

وی همچنین در قم در کنار تحصیل علوم مختلف، به تدریس دروس سطح و خارج فقه و اصول نیز می‌‌پردازد. درس خارج ایشان در طبقه فوقانی درمانگاه قرآن و عترت برگزار می‌‌شد و حدود هفتاد نفر از طلاب و فضلای حوزه علمیه قم در درس وی شرکت می‌‌کردند. تدریس خارج ایشان تا مدتی ادامه می‌‌یابد؛ تا این که به علت عارضه سکته قلبی و پرداختن به فعالیت‌های اجتماعی، از تدریس بازمی‌‌ماند و درس را تعطیل می‌‌کند. از جمله شاگردان وی عبارتند از:

  • آیت الله سید محسن خرازی: خود ایشان نقل می‌‌کرد: در زمان رضاخان، طلاب را به اجبار برای سربازی می‌‌بردند و ما از ترس، بیرون منزل نمی‌‌رفتیم. از این رو، آیت الله فقیهی به منزل ما آمده و کفایه را برای ما تدریس می‌‌کرد.
  • آیت الله رضا استادی؛
  • حجةالاسلام محمدعلی بروجردی؛ (فرزند ایشان).

آثار و تألیفات

آیت الله فقیهی بروجردی، در کنار تحصیل، تدریس و رسیدگی به امور مردم، از امر نگارش غافل نبوده و تألیفاتی داشته است. آثار قلمی ‌‌ایشان عبارتند از:

  • ۴- حاشیه بر توضیح المسائل؛
  • ۵- رساله‌ای تحقیقی در ادیان و مذاهب؛
  • ۷- رساله در حرمت ریش تراشی؛
  • ۸- رساله در حد کر و اوزان آن؛
  • ۹- رساله در علوم غریبه؛
  • ۱۰- رساله در حقیقت عشق و محبت؛
  • ۱۱- رساله در لغزها و معماها؛
  • ۱۲- رساله در ولایت و علم ائمه علیهم السلام؛
  • ۱۳- رساله در تراجم عالمان و راویان؛
  • ۱۴- اصول فقه؛
  • ۱۵- شناسائی مرد و زن از نظر روانی و فیزیولوژی؛
  • ۱۶- کشاف مذاهب العالم (۲ جلد)؛
  • ۱۷- الفقه علی المذاهب الخمسه (کتاب طهارت)؛
  • ۱۸- تفسیر استعاذه؛
  • ۲۰- علم السند والحدیث؛
  • ۲۱- اجوبة المسائل الدینیه؛
  • ۲۲- الفوائد المختاره.

خدمات فرهنگی و عمرانی

آیت الله فقیهی عاشق خدمتگزاری به مردم بود؛ از این رو، برای رفاه حال مردم از فعالیت‌های عمرانی، اجتماعی و فرهنگی غافل نبود که به برخی از آن ها اشاره می‌‌شود:

۱- تأسیس مؤسسه قرآن و عترت در شهرستان قم:

این مؤسسه شامل دو بخش می‌‌باشد:

الف) درمانگاه قرآن و عترت:

هنگامی ‌‌که ایشان مشغول تحصیل علوم دینی بود، روزی مریض می‌‌شود و به دکتر مراجعه می‌‌کند؛ ولی به علت فقر نمی‌‌تواند ویزیت دکتر را به طور کامل بپردازد. این امر موجب می‌‌شود که دکتر او را معاینه نکند. وی از این برخورد به شدت ناراحت می‌‌شود و همان لحظه عهد می‌‌کند که درمانگاهی برای رفع مشکلات درمانی طلاب علوم دینی و خانواده‌های آن ها، تأسیس کند. سرانجام با همیاری جمعی از نیکوکاران، در سال ۱۳۴۶ ش. (عید سعید غدیر سال ۱۳۸۷ ق) آرزوی ایشان برآورده شد و درمانگاه قرآن و عترت علیهم السلام تأسیس گردید. مدتی که خود ایشان مدیریت درمانگاه را بر عهده داشت، از بیماران مبلغی دریافت نمی‌‌شد و ویزیت و دارو رایگان بود.

ب) کتابخانه قرآن و عترت:

هدف دیگر آیت الله فقیهی از تأسیس این مؤسسه، افزایش سطح فرهنگی جامعه بود. به همین منظور، طبقه دوم ساختمان درمانگاه به «کتابخانه قرآن و عترت» با سه هزار جلد کتاب اختصاص یافت. مهمترین فعالیت‌های کتابخانه که در واقع بخش فرهنگی مؤسسه محسوب می‌‌شود، عبارتند از:

  • فراهم ساختن مکانی مناسب جهت مطالعه طلاب، دانش آموزان و دانشجویان؛
  • تدوین و تهیه بیش از ۲۰ هزار جلد کتاب به زبان‌های عربی، انگلیسی، اردو و فارسی درباره فرهنگ تشیع و چاپ و انتشار آن ها در سطح وسیع در داخل و خارج از کشور؛
  • اعزام مبلّغ به مناطق دوردست ایران و خارج از کشور با هدف ترویج فرهنگ اسلامی ‌‌مخصوصاً مذهب تشیع؛
  • چاپ نشریه‌ای با عنوان «نشریه درمانگاه قرآن و عترت» برای اطلاع رسانی فعالیت‌های انجام شده به مردم.

۲- احداث مساجد و حسینیه‌های متعدد:

ایشان در مدت عمر بابرکتش توفیق یافت مساجد گوناگونی را تأسیس کند. از جمله مسجدی به نام «صاحب الزمان» در سربند شمیران و نیز حسینیه‌ای در جنب آن. این مسجد و حسینیه که با همکاری مردم بنا نهاده شد، در سفر تبلیغی ایشان به این منطقه تأسیس گردید. ایشان علاوه بر این، مسجد دیگری را در منطقه پس قلعه، از مناطق شمالی شهر تهران، بنا نهاد. همچنین ده‌ها مسجد و حسینیه در قم تأسیس کرد که معروفترین آن ها، مسجد چهارده معصوم علیهم السلام؛ مسجد حضرت ابوالفضل علیه السلام (که در منطقه نیروگاه قم واقع است) و مسجد حضرت معصومه سلام الله علیها است.

۳- تأسیس حوزه علمیه خواهران به نام «مکتب الزهرا»:

ایشان این مرکز را با هدف تحصیل خواهران در رشته علوم دینی در شهر اراک تأسیس کرد.

۴- تأسیس دارالأیتام با هدف رسیدگی به محرومان در شهرستان اراک:

این مرکز و مکتب الزهرا در حال حاضر زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی اداره می‌‌شود و به فعالیت خود ادامه می‌‌دهد.

خصوصیات اخلاقی

حضرت آیت الله فقیهی از جمله علمایی است که در زندگی فردی و اجتماعی، خود را به اخلاق اسلامی ‌‌متخلق ساخت. به جلوه‌هایی از روحیات اخلاقی ایشان اشاره می‌‌شود:

۱- تقید به احکام اسلام:

وی شخصی بسیار مقید بود. هیچ‌گاه دیده نشد حرامی ‌‌مرتکب شود یا واجبی را ترک کند؛ حتی از انجام مکروهات نیز دوری می‌‌گزید و مستحبات را حتی المقدور انجام می‌‌داد. در خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها بسیار مقید بود و در برابر شبهات توقف می‌‌کرد.

۲- تواضع:

یکی دیگر از خصوصیات ایشان، تواضع بسیار بود. هر وقت سیدی را می‌‌دید بدون هیچ گونه غروری، دست وی را می‌‌بوسید. در درس اخلاق شاگرد قدیمی ‌‌خودش، شرکت می‌‌کرد و هر وقت هنگام پیاده‌روی خسته می‌‌شد، کنار خیابان می‌‌نشست و استراحت می‌‌کرد. طوری تواضع داشت که هیچ کس باور نمی‌‌کرد وی دارای مراتب عالی علمی ‌‌است.

۳- علاقه به اهل بیت علیهم السلام:

ایشان هر روز زیارت عاشورا، زیارت آل یاسین، حدیث کساء و زیارت جامعه کبیره را قرائت می‌‌کرد. به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه علاقه وافری داشت؛ به طوری که وصیت کرده بود تمام اموالش وقف آن حضرت شود. همچنین مقید بود هر روز به زیارت حرم حضرت معصومه سلام الله علیها مشرف شود.

۴- تهجد:

فرزند ایشان می‌‌گوید: نماز شب وی هیچ وقت ترک نمی‌‌شد. شبی نبود که بیدار شوم و او خواب باشد.

۵- انفاق:

بسیار سخاوتمند بود و اگر پولی بدست می‌‌آورد، انفاق می‌‌کرد. نمونه‌ای از انفاق ایشان به فقرا و محرومان ذکر می‌‌شود: سالی برای تبلیغ به جایی رفت و پاکت پولی به وی دادند؛ اما وی آن را بدون این که باز کند، به سید فقیری می‌‌دهد.

۶- نیکی به پدر و مادر:

خود ایشان برای پسرش نقل می‌‌کرد: وقتی نوجوان بودم، در تابستان، کارگری می‌‌کردم. اولین پول کارگری را که به من دادند، خربزه‌ای خریدم و برای پدرم بردم. از توجه من به خودش بسیار خوشحال شد و برایم دعا کرد. از همان دعای پدرم به این جا رسیدم.

وفات

مرحوم آیت الله مجد فقیهی بروجردی، پس از ۷۷ سال کوشش بی‌وقفه همراه با خدمات ارزنده به دین و مردم، سرانجام در ۶ بهمن ۱۳۷۹ ش. (۱۴۲۱ ق) رخت از جهان فانی بربست. پیکر پاک این عالم وارسته در قم تشییع گردید و در قبرستان نو، کنار قبر پدرش میرزا عبدالرحمن پاشائی، به خاک سپرده شد.

منابع