سید مرتضی حسینی فیروزآبادی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
{{بخشی از یک کتاب}}
 +
 +
'''آیت الله سید مرتضى حسینی فیروزآبادى''' (۱۴۱۰-۱۳۲۹ ق)، [[فقیه]] مجاهد و عالم ربانی [[شیعه]] معاصر و از شاگردان [[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال الدین گلپایگانى]] بود. دو کتاب «[[عنایة الاصول (کتاب)|عنایة الاصول]]» و «[[فضائل الخمسه من الصحاح السته (کتاب)|فضائل الخمسة]]» از مهمترین آثار اوست.
 +
 
{{شناسنامه عالم
 
{{شناسنامه عالم
 
||نام کامل = سید مرتضی حسینی فیروزآبادی
 
||نام کامل = سید مرتضی حسینی فیروزآبادی
|تصویر=[[پرونده:Firuz Abadi.jpg|220px|center]]
+
|تصویر=[[پرونده:Firuz Abadi.jpg|۲۲۰px|center]]
||زادروز =  1290 شمسی
+
||زادروز =  ۱۲۹۰ شمسی
 
|زادگاه = [[نجف اشرف]]
 
|زادگاه = [[نجف اشرف]]
|وفات =  بیستم تیر 1369 شمسی
+
|وفات =  ۱۳۶۹ شمسی
 
|مدفن =  [[قم]]، باغ بهشت
 
|مدفن =  [[قم]]، باغ بهشت
|اساتید = على ايروانى، ابوالحسن مشكينى، سيدعلى قاضى، محمدكاظم شيرازى و سيد جمال الدين گلپايگانى
+
|اساتید = [[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال الدین گلپایگانى]]، [[میرزا علی ایروانی|میرزا على ایروانى]]، [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]]، [[محمدحسین غروی اصفهانی|شیخ محمدحسین اصفهانى]]
|شاگردان =  
+
|شاگردان = [[علامه امینی|علامه عبدالحسین امینى]]، سید هادی غضنفری خوانساری،...
|آثار = عناية الاصول فى شرح كفايةالاصول (در 6 جلد)، خلاصة الجواهر (شرح استدلالى بر منتخب المسائل)، فضائل الخمسة من الصحاح الستّة و غيرها من الكتب المعتبرة و ...
+
|آثار = [[عنایة الاصول (کتاب)|عنایة الاصول فى شرح کفایةالاصول]]، [[فضائل الخمسه من الصحاح السته (کتاب)|فضائل الخمسة من الصحاح الستة]]، منتخب  المسائل، خلاصة الجواهر، ...
 
}}
 
}}
  
{{بخشی از یک کتاب}}
+
== ولادت و خاندان ==
 
+
سید مرتضى حسینی فیروزآبادى در سال ۱۳۲۹ ه.ق (۱۲۹۰ ش) در [[نجف]] اشرف به دنیا آمد.<ref>عنایة الاصول فى شرح کفایةالاصول، تألیف السید مرتضى حسینى فیروزآبادى، ج ۳، ص ۱.</ref> او در خانواده اى پا به عرصه وجود گذاشت که سابقه علمى دیرینه داشت. پدر بزرگوارش آیت الله سید محمد فیروزآبادى یزدى<ref>فیروزآباد، یکى از بخش هاى میبد در ۵ کیلومترى اردکان و ۵۰ کیلومترى شهرستان یزد است.</ref>، عالم، عابد فاضل و مجتهدى بود که بعد از رحلت استاد خود، آیت الله [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید محمدکاظم طباطبائى یزدى]] (۱۳۳۷ ه.ق)، به مقام [[مرجعیت|مرجعیت]] رسید.<ref>)روزنامه جمهورى اسلامى، سه شنبه ۴ بهمن ۱۳۷۳، ش ۴۵۳۸، ص ۱۱.</ref> کتاب هاى «جامع  الکلم فى حکم اللباس  المشکوک»<ref>عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، سید مرتضى فیروزآبادى، ج ۳، ص ۱. در این کتاب «ازاحة الشکوک فى حکم اللباس المشکوک» آمده است.</ref> و «اصول  الفقه» و «مناسک الحج والعمرة» از آثار باقى مانده او است.<ref>الذریعة الى تصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ج ۲۰، ص ۶۱-۶۲ و ریحانة الادب، محمد على مدرس، ج ۴، ص ۳۶۴.</ref>  
 
 
سيد مرتضى فيروزآبادى در سال 1329 ه.ق، در [[نجف]] اشرف به دنيا آمد.<ref>عناية الاصول فى شرح كفايةالاصول، تأليف السيد مرتضى حسينى فيروزآبادى، ج ص 1.</ref> او در خانواده اى پا به عرصه وجود گذاشت كه سابقه علمى ديرينه داشت. پدر بزرگوارش آيت  الله سيد محمد فيروزآبادى يزدى<ref>فيروزآباد، يكى از بخش هاى ميبد در 5 كيلومترى اردكان و 50 كيلومترى شهرستان يزد است.</ref>، عالم، عابد فاضل و مجتهدى بود كه بعد از رحلت استاد خود، آيت  الله [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سيد محمدكاظم طباطبائى يزدى]] (1337 ه.ق)، به مقام [[مرجعیت|مرجعيت]] رسيد.<ref>)روزنامه جمهورى اسلامى، سه شنبه 4 بهمن 1373، ش 4538، ص 11.</ref> كتاب هاى «جامع  الكلم فى حكم اللباس  المشكوك»<ref>عناية الاصول فى شرح كفاية الاصول، سيد مرتضى فيروزآبادى، ج ص 1. در اين كتاب «ازاحة الشكوك فى حكم اللباس المشكوك» آمده است.</ref> و «اصول  الفقه» و «مناسك الحج والعمرة» از آثار باقى مانده او است.<ref>الذريعة الى تصانيف الشيعه، آقا بزرگ تهرانی، ج 20، ص 61-62 و ريحانة الادب، محمد على مدرس، ج 4، ص 364.</ref>
 
 
 
نسب شريف سيد مرتضى فيروزآبادى به [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد]] علیه السلام مى رسد.<ref>عناية الاصول فى شرح كفاية الاصول، ج 3، ص أ.</ref>
 
 
 
== تحصیل و استادان ==
 
سيد مرتضى فيروزآبادى از ابتداى نوجوانى به تحصيل [[علم]] و دانش علاقه زيادى داشت. با فراگيرى دانش هاى ابتدايى، براى فراگيرى [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]] به حوزه علميه [[نجف]] اشرف رفت و پس از تكميل علوم پايه، (رسائل، مكاسب و كفايه) از محضر آيات عظام: حاج [[میرزا علی ایروانی|ميرزا على ايروانى]] (متوفاى 1354 ه.ق)، ميرزا ابوالحسن مشكينى (متوفاى 1358 ه.ق)، حاج [[سید ابوالحسن اصفهانی|سيد ابوالحسن اصفهانى]] (متوفاى 1365 ه.ق) و حاج [[شیخ محمدکاظم شیرازی|شيخ محمدكاظم شيرازى]] بهره هاى فراوانى برد.<ref>عناية الاصول فى شرح كفاية الاصول، ج 3، ص ب.</ref> او در سال‌هاى اخير در مجلس استفتاى خصوصى مرحوم آيت  الله حاج شيخ محمدكاظم شيرازى نيز حاضر مى شد.
 
 
 
وى مدتى نیز به درس آيت الله حاج [[محمدحسین غروی اصفهانی|شيخ محمدحسين اصفهانى]] (متوفاى 1361 ه.ق) حاضر شد و در معقول و منقول كسب فيض كرد. و از محضر عالم ربّانى، عارف والامقام، حاج [[سید علی آقا قاضی|سيد على قاضى]] و آيت  الله  العظمى [[سید جمال الدین گلپایگانی|سيد جمال الدين گلپايگانى]]، مراحل [[اخلاق]] و [[عرفان]] را كسب كرد.<ref>فضائل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت، ترجمه فضائل الخمسه من الصحاح السّتة، تأليف سيد مرتضى فيروزآبادى و ترجمه شيخ محمدباقر ساعدى، ص و-مقدمه.</ref>
 
 
 
فرزند بزرگوارش مرحوم آيت  الله حاج سيد محمد فيروزآبادى مى گويد: «از منبع موثق شنيده شد كه بارها استاد ايشان مرحوم آيت  الله حاج ميرزا على ايروانى به فرزند ارشدش و ساير شاگردانش مى فرمود: جديت در تحصيل و پشتكار را از آقاى سيد مرتضى بياموزيد. اين در هنگامى بود كه [[کفایة الاصول (کتاب)|كفاية الاصول]] را نزد ايشان مى خواند و هر روز نوشته هاى خود را به ايشان عرضه مى داشت و استاد براى تشويق، آن ها را بررسى مى نمود و پس از مقدارى اصلاح، تحسين فراوان مى كرد».<ref>همان، ص د.</ref>
 
  
== تدريس ==
+
نسب شریف سید مرتضى فیروزآبادى به [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد]] علیه السلام مى رسد.<ref>عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، ج ۳، ص أ.</ref>
استعداد و نبوغى كه آيت  الله فيروزآبادى داشت، بزودى او را در رديف بهترين اساتيد حوزه [[نجف]] قرار داد. كتاب هاى سطح را چندين بار، از جمله [[کفایة الاصول (کتاب)|كفاية الاصول]] را بيش از شش مرتبه و خارج آن را يك مرتبه تدريس كرد. بيان زيبا و تعبير رسايش در تدريس، سبب شد طلاب و شاگردانش با عشق و شوق به محضر درسش، در مقبره مرحوم آيت الله حاج سيد محمدكاظم طباطبايى يزدى، حاضر شوند و از خرمن پرثمر علم و دانش او خوشه ها بچينند.
 
  
شيوه تدريس آيت  الله فيروزآبادى به گونه اى بود كه با مقدماتى مناسب و بيانى روان و ساده مطالب سنگين را به شاگردان منتقل مى كرد و كمتر كسى از درك مسائل مشكل فقهى يا اصولى بى بهره مى ماند. اگر شخصى سؤال مى كرد، يا نقض و ايرادى داشت، با برخوردى نيكو و رعايت انصاف به جوابگويى مى پرداخت، و چه بسا حق را به جانب وى مى داد.<ref>عناية الاصول فى شرح كفاية الاصول، ج ص ب.</ref> وى دوازده ساعت براى تدريس و تأليف وقت مى گذاشت و ايام تعطيل را به تأليف اثر گرانقدرش «فضائل الخمسه» و «السبقة من السلف» اختصاص داده بود.<ref>فضائل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت، ج 1، ص د.</ref>
+
==تحصیل و استادان==
 +
سید مرتضى فیروزآبادى از ابتداى نوجوانى به تحصیل [[علم]] و دانش علاقه زیادى داشت. با فراگیرى دانش هاى ابتدایى، براى فراگیرى [[علوم اسلامی|علوم اسلامى]] به حوزه علمیه [[نجف]] اشرف رفت و پس از تکمیل علوم پایه، از محضر آیات عظام: حاج [[میرزا علی ایروانی|میرزا على ایروانى]] (متوفاى ۱۳۵۴ ه.ق)، میرزا ابوالحسن مشکینى (متوفاى ۱۳۵۸ ه.ق)، حاج [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانى]] (متوفاى ۱۳۶۵ ه.ق) و حاج [[شیخ محمدکاظم شیرازی|شیخ محمدکاظم شیرازى]] بهره هاى فراوانى برد.<ref>عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، ج ۳، ص ب.</ref> او در سال‌هاى اخیر در مجلس استفتاى خصوصى مرحوم آیت  الله حاج شیخ محمدکاظم شیرازى نیز حاضر مى شد.
  
[[علامه امینی|علامه عبدالحسين امينى]] (صاحب [[الغدیر (کتاب)|الغدير]])، يكى از ده‌ها شاگرد او بود كه از محضر استاد بهره مى برد.
+
وى مدتى نیز به درس آیت الله حاج [[محمدحسین غروی اصفهانی|شیخ محمدحسین اصفهانى]] (متوفاى ۱۳۶۱ ه.ق) حاضر شد و در معقول و منقول کسب فیض کرد. و از محضر عالم ربّانى، عارف والامقام، حاج [[سید علی آقا قاضی|سید على قاضى]] و آیت  الله  العظمى [[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال الدین گلپایگانى]]، مراحل [[اخلاق]] و [[عرفان]] را کسب کرد.<ref>فضائل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت، ترجمه فضائل الخمسه من الصحاح السّتة، تألیف سید مرتضى فیروزآبادى و ترجمه شیخ محمدباقر ساعدى، ص و-مقدمه.</ref>
  
== ويژگي‌هاى اخلاقى ==
+
فرزند بزرگوارش مرحوم آیت  الله حاج سید محمد فیروزآبادى مى گوید: «از منبع موثقی شنیده شد که بارها استاد ایشان مرحوم آیت  الله حاج میرزا على ایروانى به فرزند ارشدش و سایر شاگردانش مى فرمود: جدیت در تحصیل و پشتکار را از آقاى سید مرتضى بیاموزید. این در هنگامى بود که [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] را نزد ایشان مى خواند و هر روز نوشته هاى خود را به ایشان عرضه مى داشت و استاد براى تشویق، آن ها را بررسى مى نمود و پس از مقدارى اصلاح، تحسین فراوان مى کرد».<ref>همان، ص د.</ref>
مرحوم فيروزآبادى در خانواده علم و [[تقوا]]، در جوار مرقد مطهر [[امام علی]] علیه السلام، پرورش يافت و فضائل و محاسن اخلاقى عالى كسب كرد. بيشتر روزها، براى [[زيارت]] و كسب معنويت، به حرم مطهر اميرمؤمنان علیه السلام، مشرف مى شد و از آن بارگاه ملكوتى و پرفيض بهره ها مى برد.<ref>گفتگو با آيت الله حاج سيد عباس خاتم يزدى.</ref>
 
  
با مردم با نيكويى و روى گشاده برخورد مى كرد. خوش مشرب و خوش برخورد بود. مجالس عمومى او، مجلس انس و صفا بود و بيشتر به موضوعات، علمى و نقل قضاياى تاريخى و شيرين سپرى مى شد، به گونه اى كه اهل مجلس، مشتاق شنيدن و ادامه آن بودند.
+
==تدریس و شاگردان==
 +
استعداد و نبوغى که آیت  الله فیروزآبادى داشت، بزودى او را در ردیف بهترین اساتید حوزه [[نجف]] قرار داد. کتاب هاى سطح را چندین بار، از جمله [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] را بیش از شش مرتبه و خارج آن را یک مرتبه تدریس کرد. بیان زیبا و تعبیر رسایش در تدریس، سبب شد طلاب و شاگردانش با عشق و شوق به محضر درسش حاضر شوند و از خرمن پرثمر علم و دانش او خوشه ها بچینند.
  
در امور زندگى قانع و عفيف بود. هر روز صبح با لحنى شيوا و صدايى رسا [[قرآن]] تلاوت مى كرد. شب‌هاى چهارشنبه و در سال‌هاى آخر شب‌هاى پنج شنبه كه خلوت بود، پياده به [[مسجد سهله]] در [[كوفه]] مى رفت. على دوانى، يكى از همراهان وى در اين مراسم مى گويد: «در حجره آيت  الله فيروزآبادى در مسجد سهله، يك حصير و بالشى از سبوس گندم و آفتابه اى بيشتر موجود نبود».
+
شیوه تدریس آیت  الله فیروزآبادى به گونه اى بود که با مقدماتى مناسب و بیانى روان و ساده مطالب سنگین را به شاگردان منتقل مى کرد و کمتر کسى از درک مسائل مشکل فقهى یا اصولى بى بهره مى ماند. اگر شخصى سؤال مى کرد، یا نقض و ایرادى داشت، با برخوردى نیکو و رعایت انصاف به جوابگویى مى پرداخت، و چه بسا حق را به جانب وى مى داد.<ref>عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، ج ۳، ص ب-د.</ref> وى دوازده ساعت براى تدریس و تألیف وقت مى گذاشت و ایام تعطیل را به تألیف اثر گرانقدرش «فضائل الخمسه» و «السبقة من السلف» اختصاص داده بود.<ref>فضائل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت، ج ۱، ص د.</ref>
  
ايشان همچنین به «مقام [[حضرت ابراهیم]] علیه السلام» در [[مسجد كوفه]] علاقه زيادى داشتند، تا آن جا كه مى فرمودند، دوست دارم پس از مرگم مرا دور مقام ابراهيم چند مرتبه طواف دهند.<ref>فضائل پنج تن... ج 1، مقدمه ص ز.</ref>
+
[[علامه امینی|علامه عبدالحسین امینى]] (صاحب [[الغدیر (کتاب)|الغدیر]]) و سید هادی غضنفری خوانساری از جمله شاگردان او ذکر شده اند.
  
'''هجرت '''
+
== آثار و تألیفات ==
 +
آیت  الله فیروزآبادى، آثارى پرمایه و گرانبها از خود به یادگار گذاشت. انتخاب موضوع و ترتیب زیباى بحث و بررسى همه  جانبه آن، گویاى ذوق، تسلط و تحقیق عمیق وى بود، به گونه اى که آن تألیفات نزد علماى بزرگوار مورد قبول قرار گرفت و بیشتر آن ها در ردیف مصادر مهم درسى [[حوزه علمیه|حوزه هاى علمیه]] درآمد.
  
آيت  الله فيروزآبادى در سال 1391 ه.ق به خاطر فشار حزب بعث عراق به همراه هزاران تن از ايرانيان شرافتمندِ مقيم [[عراق]] و صدها عالم و دانشمند، به ايران كوچ داده شد. وى به شهر مقدس [[قم]]، مهد علم و دانش و حرم امن آل محمد صلی الله علیه و آله، وارد شد و تا آخر عمر شريف به تدريس [[فقه]] و اصول مشغول بود و شب ها در حرم مطهر [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها در رواق پايين پا، [[نماز]] را جماعت اقامه مى كرد.<ref>گنجينه دانشمندان، شريف رازى، ج 2، ص 224.</ref>
+
تألیفات وى عبارتند از:
  
'''همگام با انقلاب '''
+
'''<I>۱- [[عنایة الاصول (کتاب)|عنایة الاصول فى شرح کفایةالاصول]] (در ۶ جلد):</I>'''
  
آيت  الله حاج سيد مرتضى فيروزآبادى، با اين كه بيشتر وقت خود را صرف تحقيق و تدريس و تأليف مى كرد، اما هيچ گاه انقلاب اسلامى را از نظر دور نداشت و در مواقع حساس وظيفه خود را به خوبى انجام مى داد. او مورد احترام بيانگذار جمهورى اسلامى ايران حضرت [[امام خمینی]] بود. حجت  الاسلام حاج شيخ محمدجواد طبسى در اين رابطه چنين مى گويد: «روزى كه رژيم ستمشاهى پهلوى، تشكيل كابينه را به بختيار واگذار كرد، او براى انحراف اذهان مردم و انقلابيون. اعلام كرد 0/9 علما مرا تأييد مى كنند. به خاطر دارم كه در همان ايام برخى از دوستان بيانيه اى را تنظيم نموده و خواستار نظرات بزرگانى چون؛ مرحوم آيت  الله فيروزآبادى شدند. بنده به محضر ايشان رفته، ابتدا عرض كردم، شاپور بختيار چنين ادعا كرده كه 0/9 علما موافق من هستند، شما چه مى گوئيد؟ فرمودند: بيخود گفته، [[دروغ]] است. عرض كردم: پس شما نظرش را مردود مى دانيد؟ فرمود: بله. آنگاه اطلاعيه را خدمتشان تقديم كرده تا آن را امضا و مهر كنند. ايشان بلافاصله ورقه را از دستم گرفته و پاى آن را مهر كردند».
+
این کتاب شامل تحقیقاتى پیرامون کتاب‌هاى «تقریرات [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصارى]]»، «[[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]»، «فصول»، «بدایع»، «[[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]]»، «[[قوانین الاصول (کتاب)|قوانین]]»، «[[هدایة المسترشدین (کتاب)|هدایة المسترشدین]]» و سایر کتاب‌هاى مهم در [[اصول فقه‌‌‌‌|علم اصول]] است. این شرح با این که بدون متن چاپ شده، ولى از سایر شرح ها و حواشى که متن [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] را دارند، مشهورتر و از جهت تیراژ چاپ بر همه تقدم دارد. بعضى چنین عقیده دارند که کتاب در حقیقت ایراد بر بسیارى از مضامین کتاب کفایة الاصول است. یکى از مراجع بزرگ [[نجف]] اشرف که خود شرحى بر کفایه نوشته است، وقتى «عنایة الاصول» را ملاحظه کرد گفت: اگر مى دانستم «عنایة الاصول» چاپ مى شود، به نوشتن شرح خود اقدام نمى کردم.
  
آقاى طبسى مى گويد: «روزى كه حضرت امام امت به [[قم]] تشريف آوردند، روز دوم يا سوم ورود ايشان به قم بود كه جهت ديدار با ايشان در سالن كتابخانه [[مدرسه فيضيه]] همراه عده زيادى از علما و روحانيون حضور داشتم. از دور چشمم به مرحوم آيت الله فيروزآبادى افتاد كه ايشان نيز جهت ملاقات با امام امت به سالن كتابخانه آمده بودند. شنيدم كه مرحوم امام، پس از اتمام ملاقات و سخنرانى كسى را خدمت ايشان فرستادند و از آن مرحوم تشكر كردند».
+
'''<I>۲-</I>''' '''<I>منتخب  المسائل:</I>'''
  
== آثار و تأليفات ==
+
مجموعه اى از مسائل فقهى و [[فتوا|فتوائى]] به روش کتاب «[[منهاج الصالحین (کتاب)|منهاج الصالحین]]» و «[[وسیلة النجاة (کتاب)|وسیلة النجاة]]» است و [[احکام]] [[نماز جمعه]] و احکام [[مسجد|مساجد]] و ریش تراشى را نیز شامل شده است. این کتاب در حقیقت کتابى فقهى بوده است نه رساله عملیه.
آيت الله فيروزآبادى، آثارى پرمايه و گرانبها از خود به يادگار گذاشت. انتخاب موضوع و ترتيب زيباى بحث و بررسى همه  جانبه آن، گوياى ذوق، تسلط و تحقيق عميق وى بود، به گونه اى كه آن تأليفات نزد علماى بزرگوار مورد قبول قرار گرفت و بيشتر آن ها در رديف مصادر مهم درسى [[حوزه علميه|حوزه هاى علميه]] درآمد.
 
  
تأليفات وى عبارتند از:
+
'''<I>۳- خلاصة الجواهر (شرح استدلالى بر منتخب  المسائل):</I>'''
  
'''<I>1- [[عنایة الاصول (کتاب)|عناية الاصول فى شرح كفايةالاصول]] (در 6 جلد):</I>'''
+
تنها سه جلد خلاصة الجواهر از کتاب طهارت، به چاپ رسیده است. صلاة، صوم، [[زکات]]، [[خمس]] و [[حج]] آن نیز به خط مؤلف موجود است که هنوز به زیور طبع آراسته نشده است. هر چند از نام کتاب به نظر مى رسد خلاصه اى از کتاب «[[جواهر الکلام (کتاب)|جواهر الکلام]]» باشد ولى در تفصیل مطالب از آن کمتر نیست و به روش کتاب هاى [[آقا رضا همدانی|حاج  آقا رضا همدانى]] در دقت و حسن تعبیر تألیف شده است.
  
اين كتاب شامل تحقيقاتى پيرامون كتاب‌هاى «تقريرات [[شیخ مرتضی انصاری|شيخ انصارى]]»، «[[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]»، «فصول»، «بدايع»، «[[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم]]»، «[[قوانین الاصول (کتاب)|قوانين]]»، «[[هدایة المسترشدین (کتاب)|هداية المسترشدين]]» و ساير كتاب‌هاى مهم در [[اصول فقه‌‌‌‌|علم اصول]] است. اين شرح با اين كه بدون متن چاپ شده ولى از ساير شرح ها و حواشى كه متن [[کفایة الاصول (کتاب)|كفاية الاصول]] را دارند، مشهورتر و از جهت تيراژ چاپ بر همه تقدم دارد. بعضى چنين عقيده دارند كه كتاب در حقيقت ايراد بر بسيارى از مضامين كتاب كفاية الاصول است. يكى از مراجع بزرگ [[نجف]] اشرف كه خود شرحى بر كفايه نوشته است، وقتى «عناية الاصول» را ملاحظه كرد گفت: اگر مى دانستم «عناية الاصول» چاپ مى شود، به نوشتن شرح خود اقدام نمى كردم.
+
'''<I>۴-</I>''' '''<I>الفروع  المهمة فى احکام  الائمة (۳ جلد، در طهارت استدلالى):</I>'''
  
'''<I>2- الفروع  المهمة فى احكام  الائمة (3 جلد، در طهارت استدلالى):</I>'''
+
یکى از علماى نامى [[قم]] هنگام عیادت از این فقید سعید، پس از ملاحظه این کتاب گفت: این اثر به مراتب در دقت نظر و حسن اسلوب از «خلاصة الجواهر» بهتر است.
  
يكى از علماى نامى [[قم]] هنگام عيادت از این فقيد سعيد، پس از ملاحظه اين كتاب گفت: اين اثر به مراتب در دقت نظر و حسن اسلوب از «خلاصة الجواهر» بهتر است.
+
'''<I>۵- [[فضائل الخمسه من الصحاح السته (کتاب)|فضائل  الخمسة من  الصحاح  الستّة و غیرها من  الکتب  المعتبرة]]:</I>'''
  
'''<I>3- خلاصة الجواهر (شرح استدلالى بر منتخب  المسائل):</I>'''
+
این کتاب که شامل [[احادیث]] و روایت هاى مربوط به فضائل و مناقب پنج تن آل عبا، [[پیامبر اسلام]] و [[حضرت فاطمه]] سلام الله علیها و [[امیرالمومنین]] و [[امام حسن]] و [[امام حسین]] علیهم السلام مى شود، از مهمترین کتاب‌هاى [[اهل سنت]] مى باشد. گذشته از رواج آن در همه شهرها خصوصاً بلاد اسلامى، مدرکى ارزنده براى مؤلفین در این موضوع است.
  
تنها سه جلد خلاصة الجواهر از كتاب طهارت، به چاپ رسيده است. صلاة، صوم، [[زكات]]، [[خمس]] و [[حج]] آن نيز به خط مؤلف موجود است كه هنوز به زيور طبع آراسته نشده است. هر چند از نام كتاب به نظر مى رسد خلاصه اى از كتاب «[[جواهر الکلام (کتاب)|جواهر الكلام]]» باشد ولى در تفصيل مطالب از آن كمتر نيست و به روش كتاب هاى [[آقا رضا همدانی|حاج آقا رضا همدانى]] در دقت و حسن تعبير تأليف شده است.
+
[[علامه امینى]] اعلى  الله مقامه (از شاگردان آیت  الله فیروزآبادى) بارها کتاب فضائل الخمسه را خریده و به شهرهاى مختلف اسلامى مى فرستاد. هرگاه آیت  الله فیروزآبادى به ایشان مى گفت: جا دارد به فرستادن کتاب «[[الغدیر (کتاب)|الغدیر]]» اکتفا کنید، پاسخ مى داد: «الغدیر» در موضوع [[ولایت]] جاى خود دارد؛ ولى «فضائل  الخمسه» در دسته بندى روایت هاى ولایتى متقن و مانند «[[وسائل الشیعه]]» داراى ترتیبى آسان است و با سرعت مى توان روایت مورد نیاز را از آن استخراج کرد.  
  
'''<I>4- منتخب  المسائل :</I>'''
+
گفتنى است در شهرهاى اسلامى گروه‌هایى از اهل سنت با خواندن این کتاب به مذهب [[تشیع]] گرویده اند، از جمله مؤلف کتاب «ثم اهتدیت» بارها از ایشان یاد مى کند و معلوم مى شود به خدمت استاد رسیده و از محضرش استفاده کرده است. این کتاب توسط حجة الاسلام محمدباقر ساعدى به فارسى ترجمه و در چهار جلد به چاپ رسیده است.
  
مجموعه اى از مسائل فقهى و فتوائى به روش كتاب «[[منهاج الصالحین (کتاب)|منهاج الصالحين]]» و «[[وسیلة النجاة (کتاب)|وسيلة النجاة]]» است و [[احكام]] [[نماز جمعه]] و احكام [[مسجد|مساجد]] و ريش تراشى را نيز شامل شده است. اين كتاب در حقيقت كتابى فقهى بوده است نه رساله عمليه.
+
'''<I>۶- السبعة من  السلف من  الصحاح  الستة و غیرها من الکتب  المعتبره عند اهل  السنة والجماعة:</I>'''
  
'''<I>5- [[فضائل الخمسه من الصحاح السته (کتاب)|فضائل الخمسة من  الصحاح  الستّة و غيرها من  الكتب  المعتبرة]]:</I>'''
+
این کتاب گزارشى از گفتار و کردار هفت تن از مخالفین [[امام على]] علیه السلام در صدر [[اسلام]] است و به چهل کتاب از مهمترین کتاب هاى حدیثى و تاریخى اهل سنت مستند است پرده از رفتار نادرست آنان برمى دارد. دو کتاب «فضائل الخمسه» و «السبعة من  السلف» از کتب مدرکى در جهان اسلام محسوب مى شود و مورد توجه دانشمندان و محققین مى باشد.
  
اين كتاب كه شامل [[احاديث]] و روايت هاى مربوط به فضائل و مناقب پنج تن آل عبا، [[پيامبر اسلام]] و [[حضرت فاطمه]] سلام الله علیها و [[امیرالمومنین]] و [[امام حسن]] و [[امام حسين]] علیهم السلام مى شود، از مهمترين كتاب‌هاى [[اهل سنت]] مى باشد. گذشته از رواج آن در همه شهرها خصوصاً بلاد اسلامى، مدركى ارزنده براى مؤلفين در اين موضوع است.
+
شیوه تألیفى ایشان چنین بود که سرتاسر کتاب هاى [[تفسیر]] و [[رجال]] و [[حدیث]] را با دقت کامل مطالعه و ملاحظه مى کرد تا اگر در موردى غیر از «ابواب فضائل و مطاعن» روایتى قابل استفاده وجود دارد، بر وى مخفى نماند. علامه امینى صاحب  الغدیر با کثرت تتبع و پشتکارى که داشت، گاه براى مدرک بعضى روایات به ایشان مراجعه مى کرد.
  
[[علامه امينى]] اعلى الله مقامه (از شاگردان آيت  الله فيروزآبادى) بارها كتاب فضائل الخمسه را خريده و به شهرهاى مختلف اسلامى مى فرستاد. هرگاه آيت  الله فيروزآبادى به ايشان مى گفت: جا دارد به فرستادن كتاب «[[الغدیر (کتاب)|الغدير]]» اكتفا كنيد، پاسخ مى داد: «الغدير» در موضوع [[ولايت]] جاى خود دارد؛ ولى «فضائل  الخمسه» در دسته بندى روايت هاى ولايتى متقن و مانند «[[وسائل  الشيعه]]» داراى ترتيبى آسان است و با سرعت مى توان روايت مورد نياز را از آن استخراج كرد.  
+
آیت الله فیروزآبادى در مقدمه «السبعة من  السلف» مى فرماید: «مقدارى از کتاب را به رشته تحریر درآورده بودم، براى این که بدانم آیا نوشتن این مطالب مورد رضایت خداوند متعال مى باشد، به [[قرآن کریم]] تفأل زدم: این [[آیه|آیه]] شریفه باعث دلگرمى بیشتر من گردید: «و نُنَزّلُ مِنَ  الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمؤْمِنینَ وَلا یزیدُ الضّالِمینَ اِلاّ خَسارا»؛<ref>[[سوره اسراء]] ، آیه ۸۲.</ref> و ما آن چه از قرآن نازل کردیم، شفاى دل و رحمت الهى براى اهل [[ایمان]] است و بر کافران به جز زیان چیزى نخواهد افزود.<ref> السبعة من السلف، ص ۸.</ref>
  
گفتنى است در شهرهاى اسلامى گروه‌هايى از اهل سنت با خواندن اين كتاب به مذهب [[تشيع]] گرويده اند، از جمله مؤلف كتاب «ثم اهتديت» بارها از ايشان ياد مى كند و معلوم مى شود به خدمت استاد رسيده و از محضرش استفاده كرده است.
+
آثار چاپ نشده آیت  الله فیروزآبادى عبارتند از:
  
آيت الله  العظمى حاج ميرزا حسن بجنوردى بارها نقل مى كرد: «هيچ گاه از كتاب هاى اصولى يا فقهى آقا سيد مرتضى غبطه نمى خورم. زيرا چنين كتاب هايى به حد وافى در دسترس است؛ به چيزى كه غبطه مى خورم، همانا كتاب «فضائل  الخمسه» است كه در [[روز رستاخيز]] نجات  دهنده مؤلفش است». اين كتاب توسط حجة الاسلام محمدباقر ساعدى به فارسى ترجمه و در چهار جلد به چاپ رسيده است.
+
۷- حاشیه بر [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]؛
  
'''<I>6- السبعة من  السلف من  الصحاج  الستة و غيرها من  الكتب  المعتبره عند اهل  السنة والجماعة:</I>'''
+
۸- حاشیه بر [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]؛
  
این كتاب گزارشى از گفتار و كردار هفت تن از مخالفين [[امام على]] علیه السلام در صدر [[اسلام]] است و به چهل كتاب از مهمترين كتاب هاى حديثى و تاريخى اهل سنت مستند است پرده از رفتار نادرست آنان برمى دارد. دو كتاب «فضائل  الخمسه» و «السبعة من  السلف» از كتب مدركى در جهان اسلام محسوب مى شود و مورد توجه دانشمندان و محققين مى باشد.
+
۹- رساله عملیه فارسى؛
  
شيوه تأليفى ايشان چنين بود كه سرتاسر كتاب هاى [[تفسير]] و [[رجال]] و [[حديث]] را با دقت كامل مطالعه و ملاحظه مى كرد تا اگر در موردى غير از «ابواب فضائل و مطاعن» روايتى قابل استفاده وجود دارد، بر وى مخفى نماند. علامه امينى صاحب  الغدير با كثرت تتبع و پشتكارى كه داشت، گاه براى مدرك بعضى روايات به ايشان مراجعه مى كرد.
+
۱۰- جزوه اى در ادعیه و مناجات و زیارات که متأسفانه در دست نیست.<ref>عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، ص د. و فضائل پنج تن، ج ۱، ص مقدمه یب - ى.</ref>
  
آيت الله فيروزآبادى در مقدمه «السبعة من  السلف» مى فرمايد: «مقدارى از كتاب را به رشته تحرير درآورده بودم، براى اين كه بدانم آيا نوشتن اين مطالب مورد رضايت خداوند متعال مى باشد، به [[قرآن کریم]] تفأل زدم: اين [[آیه|آيه]] شريفه باعث دلگرمى بيشتر من گرديد: «و نُنَزّلُ مِنَ  الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمؤْمِنينَ وَلا يَزيدُ الضّالِمينَ اِلاّ خَسارا»؛<ref>[[سوره اسراء]] ، آيه 82.</ref> و ما آن چه از قرآن نازل كرديم، شفاى دل و رحمت الهى براى اهل [[ايمان]] است و بر كافران به جز زيان چيزى نخواهد افزود.<ref> السبعة من السلف، ص 8.</ref>
+
==فعالیتهای اجتماعی و سیاسی==
 +
آیت الله فیروزآبادى در سال ۱۳۹۱ ه.ق به خاطر فشار حزب بعث [[عراق]] به همراه هزاران تن از ایرانیان شرافتمند مقیم [[عراق]] و صدها عالم و دانشمند، به [[ایران|ایران]] کوچ داده شد. وى به شهر مقدس [[قم]]، مهد علم و دانش و حرم امن آل محمد صلی الله علیه و آله، وارد شد و تا آخر عمر شریف به تدریس [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] مشغول بود و شب ها در حرم مطهر [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها در رواق پایین پا، [[نماز]] را جماعت اقامه مى کرد.<ref>گنجینه دانشمندان، شریف رازى، ج ۲، ص ۲۲۴.</ref>
  
آثار چاپ نشده آيت الله فيروزآبادى عبارتند از:
+
آیت الله حاج سید مرتضى فیروزآبادى، با این که بیشتر وقت خود را صرف تحقیق و تدریس و تألیف مى کرد، اما هیچ گاه انقلاب اسلامى را از نظر دور نداشت و در مواقع حساس وظیفه خود را به خوبى انجام مى داد. او مورد احترام بیانگذار جمهورى اسلامى ایران حضرت [[امام خمینی]] بود.
  
*7- حاشيه بر [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]؛
+
==ویژگی‌هاى اخلاقى==
 +
مرحوم فیروزآبادى در جوار مرقد مطهر [[امام علی]] علیه السلام، پرورش یافت و فضائل و محاسن اخلاقى عالى کسب کرد. بیشتر روزها، براى [[زیارت]] و کسب معنویت، به [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم مطهر امیرمؤمنان]] علیه السلام، مشرف مى شد و از آن بارگاه ملکوتى و پرفیض بهره ها مى برد.<ref>گفتگو با آیت الله حاج سید عباس خاتم یزدى.</ref>
  
*8- حاشيه بر [[مکاسب (کتاب)|مكاسب]]؛
+
با مردم با نیکویى و روى گشاده برخورد مى کرد. خوش مشرب و خوش برخورد بود. مجالس عمومى او، مجلس انس و صفا بود و بیشتر به موضوعات، علمى و نقل قضایاى تاریخى و شیرین سپرى مى شد، به گونه اى که اهل مجلس، مشتاق شنیدن و ادامه آن بودند.
  
*9- رساله عمليه فارسى؛
+
در امور زندگى قانع و عفیف بود. هر روز صبح با لحنى شیوا و صدایى رسا [[قرآن]] تلاوت مى کرد. شب‌هاى چهارشنبه و در سال‌هاى آخر شب‌هاى پنج شنبه که خلوت بود، پیاده به [[مسجد سهله]] در [[کوفه]] مى رفت. على دوانى، یکى از همراهان وى در این مراسم مى گوید: «در حجره آیت  الله فیروزآبادى در مسجد سهله، یک حصیر و بالشى از سبوس گندم و آفتابه اى بیشتر موجود نبود».
  
*10- جزوه اى در ادعيه و مناجات و زيارات كه متأسفانه در دست نيست.<ref>عناية الاصول فى شرح كفاية الاصول، ص د. و فضائل پنج تن، ج ص مقدمه یب - ى.</ref>
+
ایشان همچنین به «مقام [[حضرت ابراهیم]] علیه السلام» در [[مسجد کوفه]] علاقه زیادى داشتند، تا آن جا که مى فرمودند، دوست دارم پس از مرگم مرا دور مقام ابراهیم چند مرتبه طواف دهند.<ref>فضائل پنج تن... ج ۱، مقدمه ص ز.</ref>
  
== وفات ==
+
==وفات==
مرحوم آيت الله فيروزآبادى پس از سال‌ها تلاش براى احياى [[فقه]] و معارف [[اهل بيت]] علیهم السلام، در هفدهم [[ذی الحجه]] الحرام 1410 ه.ق دار فانی را وداع گفت. بر حسب وصيت، آن فقيد سعيد را در [[قم]] مقدسه در صحن دوم مزار باغ  بهشت، مقابل مزار شهدا، به خاك سپردند.<ref>همان.</ref>
+
مرحوم آیت الله فیروزآبادى پس از سال‌ها تلاش براى احیاى [[فقه]] و معارف [[اهل بیت]] علیهم السلام، در هفدهم [[ذی الحجه]] الحرام ۱۴۱۰ ه.ق (۱۳۶۹ ش) دار فانی را وداع گفت. بر حسب وصیت، آن فقید سعید را در [[قم]] مقدسه در صحن دوم مزار باغ  بهشت، مقابل مزار شهدا، به خاک سپردند.<ref>همان.</ref>
 
==منابع==
 
==منابع==
 
+
*احمد محیطى اردکانى، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد ۵.
* احمد محيطى اردكانى، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد 5.
 
 
 
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}

نسخهٔ ‏۱۰ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۱۲

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon book.jpg

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


آیت الله سید مرتضى حسینی فیروزآبادى (۱۴۱۰-۱۳۲۹ ق)، فقیه مجاهد و عالم ربانی شیعه معاصر و از شاگردان سید جمال الدین گلپایگانى بود. دو کتاب «عنایة الاصول» و «فضائل الخمسة» از مهمترین آثار اوست.

۲۲۰px
نام کامل سید مرتضی حسینی فیروزآبادی
زادروز ۱۲۹۰ شمسی
زادگاه نجف اشرف
وفات ۱۳۶۹ شمسی
مدفن قم، باغ بهشت

Line.png

اساتید

سید جمال الدین گلپایگانى، میرزا على ایروانى، سید ابوالحسن اصفهانى، شیخ محمدحسین اصفهانى

شاگردان

علامه عبدالحسین امینى، سید هادی غضنفری خوانساری،...

آثار

عنایة الاصول فى شرح کفایةالاصول، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، منتخب المسائل، خلاصة الجواهر، ...


ولادت و خاندان

سید مرتضى حسینی فیروزآبادى در سال ۱۳۲۹ ه.ق (۱۲۹۰ ش) در نجف اشرف به دنیا آمد.[۱] او در خانواده اى پا به عرصه وجود گذاشت که سابقه علمى دیرینه داشت. پدر بزرگوارش آیت الله سید محمد فیروزآبادى یزدى[۲]، عالم، عابد فاضل و مجتهدى بود که بعد از رحلت استاد خود، آیت الله سید محمدکاظم طباطبائى یزدى (۱۳۳۷ ه.ق)، به مقام مرجعیت رسید.[۳] کتاب هاى «جامع الکلم فى حکم اللباس المشکوک»[۴] و «اصول الفقه» و «مناسک الحج والعمرة» از آثار باقى مانده او است.[۵]

نسب شریف سید مرتضى فیروزآبادى به امام سجاد علیه السلام مى رسد.[۶]

تحصیل و استادان

سید مرتضى فیروزآبادى از ابتداى نوجوانى به تحصیل علم و دانش علاقه زیادى داشت. با فراگیرى دانش هاى ابتدایى، براى فراگیرى علوم اسلامى به حوزه علمیه نجف اشرف رفت و پس از تکمیل علوم پایه، از محضر آیات عظام: حاج میرزا على ایروانى (متوفاى ۱۳۵۴ ه.ق)، میرزا ابوالحسن مشکینى (متوفاى ۱۳۵۸ ه.ق)، حاج سید ابوالحسن اصفهانى (متوفاى ۱۳۶۵ ه.ق) و حاج شیخ محمدکاظم شیرازى بهره هاى فراوانى برد.[۷] او در سال‌هاى اخیر در مجلس استفتاى خصوصى مرحوم آیت الله حاج شیخ محمدکاظم شیرازى نیز حاضر مى شد.

وى مدتى نیز به درس آیت الله حاج شیخ محمدحسین اصفهانى (متوفاى ۱۳۶۱ ه.ق) حاضر شد و در معقول و منقول کسب فیض کرد. و از محضر عالم ربّانى، عارف والامقام، حاج سید على قاضى و آیت الله العظمى سید جمال الدین گلپایگانى، مراحل اخلاق و عرفان را کسب کرد.[۸]

فرزند بزرگوارش مرحوم آیت الله حاج سید محمد فیروزآبادى مى گوید: «از منبع موثقی شنیده شد که بارها استاد ایشان مرحوم آیت الله حاج میرزا على ایروانى به فرزند ارشدش و سایر شاگردانش مى فرمود: جدیت در تحصیل و پشتکار را از آقاى سید مرتضى بیاموزید. این در هنگامى بود که کفایة الاصول را نزد ایشان مى خواند و هر روز نوشته هاى خود را به ایشان عرضه مى داشت و استاد براى تشویق، آن ها را بررسى مى نمود و پس از مقدارى اصلاح، تحسین فراوان مى کرد».[۹]

تدریس و شاگردان

استعداد و نبوغى که آیت الله فیروزآبادى داشت، بزودى او را در ردیف بهترین اساتید حوزه نجف قرار داد. کتاب هاى سطح را چندین بار، از جمله کفایة الاصول را بیش از شش مرتبه و خارج آن را یک مرتبه تدریس کرد. بیان زیبا و تعبیر رسایش در تدریس، سبب شد طلاب و شاگردانش با عشق و شوق به محضر درسش حاضر شوند و از خرمن پرثمر علم و دانش او خوشه ها بچینند.

شیوه تدریس آیت الله فیروزآبادى به گونه اى بود که با مقدماتى مناسب و بیانى روان و ساده مطالب سنگین را به شاگردان منتقل مى کرد و کمتر کسى از درک مسائل مشکل فقهى یا اصولى بى بهره مى ماند. اگر شخصى سؤال مى کرد، یا نقض و ایرادى داشت، با برخوردى نیکو و رعایت انصاف به جوابگویى مى پرداخت، و چه بسا حق را به جانب وى مى داد.[۱۰] وى دوازده ساعت براى تدریس و تألیف وقت مى گذاشت و ایام تعطیل را به تألیف اثر گرانقدرش «فضائل الخمسه» و «السبقة من السلف» اختصاص داده بود.[۱۱]

علامه عبدالحسین امینى (صاحب الغدیر) و سید هادی غضنفری خوانساری از جمله شاگردان او ذکر شده اند.

آثار و تألیفات

آیت الله فیروزآبادى، آثارى پرمایه و گرانبها از خود به یادگار گذاشت. انتخاب موضوع و ترتیب زیباى بحث و بررسى همه جانبه آن، گویاى ذوق، تسلط و تحقیق عمیق وى بود، به گونه اى که آن تألیفات نزد علماى بزرگوار مورد قبول قرار گرفت و بیشتر آن ها در ردیف مصادر مهم درسى حوزه هاى علمیه درآمد.

تألیفات وى عبارتند از:

۱- عنایة الاصول فى شرح کفایةالاصول (در ۶ جلد):

این کتاب شامل تحقیقاتى پیرامون کتاب‌هاى «تقریرات شیخ انصارى»، «رسائل»، «فصول»، «بدایع»، «معالم»، «قوانین»، «هدایة المسترشدین» و سایر کتاب‌هاى مهم در علم اصول است. این شرح با این که بدون متن چاپ شده، ولى از سایر شرح ها و حواشى که متن کفایة الاصول را دارند، مشهورتر و از جهت تیراژ چاپ بر همه تقدم دارد. بعضى چنین عقیده دارند که کتاب در حقیقت ایراد بر بسیارى از مضامین کتاب کفایة الاصول است. یکى از مراجع بزرگ نجف اشرف که خود شرحى بر کفایه نوشته است، وقتى «عنایة الاصول» را ملاحظه کرد گفت: اگر مى دانستم «عنایة الاصول» چاپ مى شود، به نوشتن شرح خود اقدام نمى کردم.

۲- منتخب المسائل:

مجموعه اى از مسائل فقهى و فتوائى به روش کتاب «منهاج الصالحین» و «وسیلة النجاة» است و احکام نماز جمعه و احکام مساجد و ریش تراشى را نیز شامل شده است. این کتاب در حقیقت کتابى فقهى بوده است نه رساله عملیه.

۳- خلاصة الجواهر (شرح استدلالى بر منتخب المسائل):

تنها سه جلد خلاصة الجواهر از کتاب طهارت، به چاپ رسیده است. صلاة، صوم، زکات، خمس و حج آن نیز به خط مؤلف موجود است که هنوز به زیور طبع آراسته نشده است. هر چند از نام کتاب به نظر مى رسد خلاصه اى از کتاب «جواهر الکلام» باشد ولى در تفصیل مطالب از آن کمتر نیست و به روش کتاب هاى حاج آقا رضا همدانى در دقت و حسن تعبیر تألیف شده است.

۴- الفروع المهمة فى احکام الائمة (۳ جلد، در طهارت استدلالى):

یکى از علماى نامى قم هنگام عیادت از این فقید سعید، پس از ملاحظه این کتاب گفت: این اثر به مراتب در دقت نظر و حسن اسلوب از «خلاصة الجواهر» بهتر است.

۵- فضائل الخمسة من الصحاح الستّة و غیرها من الکتب المعتبرة:

این کتاب که شامل احادیث و روایت هاى مربوط به فضائل و مناقب پنج تن آل عبا، پیامبر اسلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها و امیرالمومنین و امام حسن و امام حسین علیهم السلام مى شود، از مهمترین کتاب‌هاى اهل سنت مى باشد. گذشته از رواج آن در همه شهرها خصوصاً بلاد اسلامى، مدرکى ارزنده براى مؤلفین در این موضوع است.

علامه امینى اعلى الله مقامه (از شاگردان آیت الله فیروزآبادى) بارها کتاب فضائل الخمسه را خریده و به شهرهاى مختلف اسلامى مى فرستاد. هرگاه آیت الله فیروزآبادى به ایشان مى گفت: جا دارد به فرستادن کتاب «الغدیر» اکتفا کنید، پاسخ مى داد: «الغدیر» در موضوع ولایت جاى خود دارد؛ ولى «فضائل الخمسه» در دسته بندى روایت هاى ولایتى متقن و مانند «وسائل الشیعه» داراى ترتیبى آسان است و با سرعت مى توان روایت مورد نیاز را از آن استخراج کرد.

گفتنى است در شهرهاى اسلامى گروه‌هایى از اهل سنت با خواندن این کتاب به مذهب تشیع گرویده اند، از جمله مؤلف کتاب «ثم اهتدیت» بارها از ایشان یاد مى کند و معلوم مى شود به خدمت استاد رسیده و از محضرش استفاده کرده است. این کتاب توسط حجة الاسلام محمدباقر ساعدى به فارسى ترجمه و در چهار جلد به چاپ رسیده است.

۶- السبعة من السلف من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبره عند اهل السنة والجماعة:

این کتاب گزارشى از گفتار و کردار هفت تن از مخالفین امام على علیه السلام در صدر اسلام است و به چهل کتاب از مهمترین کتاب هاى حدیثى و تاریخى اهل سنت مستند است پرده از رفتار نادرست آنان برمى دارد. دو کتاب «فضائل الخمسه» و «السبعة من السلف» از کتب مدرکى در جهان اسلام محسوب مى شود و مورد توجه دانشمندان و محققین مى باشد.

شیوه تألیفى ایشان چنین بود که سرتاسر کتاب هاى تفسیر و رجال و حدیث را با دقت کامل مطالعه و ملاحظه مى کرد تا اگر در موردى غیر از «ابواب فضائل و مطاعن» روایتى قابل استفاده وجود دارد، بر وى مخفى نماند. علامه امینى صاحب الغدیر با کثرت تتبع و پشتکارى که داشت، گاه براى مدرک بعضى روایات به ایشان مراجعه مى کرد.

آیت الله فیروزآبادى در مقدمه «السبعة من السلف» مى فرماید: «مقدارى از کتاب را به رشته تحریر درآورده بودم، براى این که بدانم آیا نوشتن این مطالب مورد رضایت خداوند متعال مى باشد، به قرآن کریم تفأل زدم: این آیه شریفه باعث دلگرمى بیشتر من گردید: «و نُنَزّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمؤْمِنینَ وَلا یزیدُ الضّالِمینَ اِلاّ خَسارا»؛[۱۲] و ما آن چه از قرآن نازل کردیم، شفاى دل و رحمت الهى براى اهل ایمان است و بر کافران به جز زیان چیزى نخواهد افزود.[۱۳]

آثار چاپ نشده آیت الله فیروزآبادى عبارتند از:

۷- حاشیه بر رسائل؛

۸- حاشیه بر مکاسب؛

۹- رساله عملیه فارسى؛

۱۰- جزوه اى در ادعیه و مناجات و زیارات که متأسفانه در دست نیست.[۱۴]

فعالیتهای اجتماعی و سیاسی

آیت الله فیروزآبادى در سال ۱۳۹۱ ه.ق به خاطر فشار حزب بعث عراق به همراه هزاران تن از ایرانیان شرافتمند مقیم عراق و صدها عالم و دانشمند، به ایران کوچ داده شد. وى به شهر مقدس قم، مهد علم و دانش و حرم امن آل محمد صلی الله علیه و آله، وارد شد و تا آخر عمر شریف به تدریس فقه و اصول مشغول بود و شب ها در حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها در رواق پایین پا، نماز را جماعت اقامه مى کرد.[۱۵]

آیت الله حاج سید مرتضى فیروزآبادى، با این که بیشتر وقت خود را صرف تحقیق و تدریس و تألیف مى کرد، اما هیچ گاه انقلاب اسلامى را از نظر دور نداشت و در مواقع حساس وظیفه خود را به خوبى انجام مى داد. او مورد احترام بیانگذار جمهورى اسلامى ایران حضرت امام خمینی بود.

ویژگی‌هاى اخلاقى

مرحوم فیروزآبادى در جوار مرقد مطهر امام علی علیه السلام، پرورش یافت و فضائل و محاسن اخلاقى عالى کسب کرد. بیشتر روزها، براى زیارت و کسب معنویت، به حرم مطهر امیرمؤمنان علیه السلام، مشرف مى شد و از آن بارگاه ملکوتى و پرفیض بهره ها مى برد.[۱۶]

با مردم با نیکویى و روى گشاده برخورد مى کرد. خوش مشرب و خوش برخورد بود. مجالس عمومى او، مجلس انس و صفا بود و بیشتر به موضوعات، علمى و نقل قضایاى تاریخى و شیرین سپرى مى شد، به گونه اى که اهل مجلس، مشتاق شنیدن و ادامه آن بودند.

در امور زندگى قانع و عفیف بود. هر روز صبح با لحنى شیوا و صدایى رسا قرآن تلاوت مى کرد. شب‌هاى چهارشنبه و در سال‌هاى آخر شب‌هاى پنج شنبه که خلوت بود، پیاده به مسجد سهله در کوفه مى رفت. على دوانى، یکى از همراهان وى در این مراسم مى گوید: «در حجره آیت الله فیروزآبادى در مسجد سهله، یک حصیر و بالشى از سبوس گندم و آفتابه اى بیشتر موجود نبود».

ایشان همچنین به «مقام حضرت ابراهیم علیه السلام» در مسجد کوفه علاقه زیادى داشتند، تا آن جا که مى فرمودند، دوست دارم پس از مرگم مرا دور مقام ابراهیم چند مرتبه طواف دهند.[۱۷]

وفات

مرحوم آیت الله فیروزآبادى پس از سال‌ها تلاش براى احیاى فقه و معارف اهل بیت علیهم السلام، در هفدهم ذی الحجه الحرام ۱۴۱۰ ه.ق (۱۳۶۹ ش) دار فانی را وداع گفت. بر حسب وصیت، آن فقید سعید را در قم مقدسه در صحن دوم مزار باغ بهشت، مقابل مزار شهدا، به خاک سپردند.[۱۸]

منابع

پانویس

  1. عنایة الاصول فى شرح کفایةالاصول، تألیف السید مرتضى حسینى فیروزآبادى، ج ۳، ص ۱.
  2. فیروزآباد، یکى از بخش هاى میبد در ۵ کیلومترى اردکان و ۵۰ کیلومترى شهرستان یزد است.
  3. )روزنامه جمهورى اسلامى، سه شنبه ۴ بهمن ۱۳۷۳، ش ۴۵۳۸، ص ۱۱.
  4. عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، سید مرتضى فیروزآبادى، ج ۳، ص ۱. در این کتاب «ازاحة الشکوک فى حکم اللباس المشکوک» آمده است.
  5. الذریعة الى تصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، ج ۲۰، ص ۶۱-۶۲ و ریحانة الادب، محمد على مدرس، ج ۴، ص ۳۶۴.
  6. عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، ج ۳، ص أ.
  7. عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، ج ۳، ص ب.
  8. فضائل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت، ترجمه فضائل الخمسه من الصحاح السّتة، تألیف سید مرتضى فیروزآبادى و ترجمه شیخ محمدباقر ساعدى، ص و-مقدمه.
  9. همان، ص د.
  10. عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، ج ۳، ص ب-د.
  11. فضائل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت، ج ۱، ص د.
  12. سوره اسراء ، آیه ۸۲.
  13. السبعة من السلف، ص ۸.
  14. عنایة الاصول فى شرح کفایة الاصول، ص د. و فضائل پنج تن، ج ۱، ص مقدمه یب - ى.
  15. گنجینه دانشمندان، شریف رازى، ج ۲، ص ۲۲۴.
  16. گفتگو با آیت الله حاج سید عباس خاتم یزدى.
  17. فضائل پنج تن... ج ۱، مقدمه ص ز.
  18. همان.


آرشیو عکس و تصویر