سید محمد تقی حکیم: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(رحلت)
(منابع)
 
(۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
'''آیت الله سید محمدتقى طباطبایى حکیم''' (۱۳۴۶ - ۱۴۲۳ ق)، از علما و مدرسین حوزه و دانشگاه در [[عراق]] و از شاگردان [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خویى]] بود. تأسیس، مدیریت و تدریس در «جمعیت منتدى النشر» و «دانشکده فقه» [[نجف]]، از جمله فعالیتهای آیت الله حکیم است. وی صاحب آثار مهمی چون «[[الأصول العامة للفقه المقارن]]» می باشد.
 
{{شناسنامه عالم
 
{{شناسنامه عالم
||نام کامل = سيد محمدتقى طباطبايى حكيم
+
||نام کامل = سید محمدتقى طباطبایى حکیم
 
||تصویر=[[پرونده:Hakeam.jpg|center]]
 
||تصویر=[[پرونده:Hakeam.jpg|center]]
||زادروز = 1301
+
||زادروز = ۱۳۴۶ قمری
|زادگاه = [[نجف اشرف]]
+
|زادگاه = [[نجف]]
|وفات= ۱۳۸۱ش
+
|وفات= ۱۴۲۳ قمری
 
|مدفن= نجف   
 
|مدفن= نجف   
|اساتید = سيد محسن حكيم، [[آيت الله خويى]]، حسن بجنوردی
+
|اساتید = [[شیخ محمدرضا مظفر|شیخ محمدرضا مظفر]]، [[سید محسن حکیم]]، [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خویی]]، [[سید محمد حسن بجنوردی|سید محمدحسن بجنوردى]]،...
 
|شاگردان =
 
|شاگردان =
|آثار = [[الأصول العامة للفقه المقارن]] ، الاشتراك والترادف‌، المعنى الحرفي في اللغة بين النحو والفلسفة والأصول‌، سنة أهل البيت‌ علیهم السلام
+
|آثار = [[الأصول العامة للفقه المقارن]]، الاشتراک والترادف‌، قصة التقریب بین المذاهب الإسلامیة‌، سنة أهل البیت‌ علیهم السلام،...
 
}}
 
}}
  
==ولادت و تحصيلات‌==
+
==تحصیلات‌ و استادان==
  
سيد محمدتقى طباطبايى حكيم در سال 1346 هـ.ق در [[نجف]] اشرف چشم به جهان گشود و از همان اوان نوجوانى در نجف اشرف، محضر علماى بزرگ را درك نمود. ابتدا ادبيات عرب و منطق را از برادر بزرگوارش سيد محمدحسين حكيم(قدس‌سره) و شيخ نورى جزايرى آموخت. علم معانى و بيان را از محضر سيد صادق بن سيد ياسين و شيخ على ثامر و فقه را از آيت الله سيد حسن حكيم و آيت الله سيد يوسف حكيم (متوفى 1411 هـ.ق) استفاده نموده و اصول فقه را از آيت الله سيد محمدعلى حكيم و فلسفه و تاريخ را از شيخ محمدرضا مظفر رحمةالله ‌عليهم آموخت.
+
سید محمدتقى طباطبایى حکیم در سال ۱۳۴۶ هـ.ق در [[نجف]] اشرف چشم به جهان گشود و از همان اوان نوجوانى در نجف اشرف، محضر علماى بزرگ را درک نمود. ابتدا [[ادبیات عرب|ادبیات عرب]] و [[منطق]] را از برادر بزرگوارش سید محمدحسین حکیم (قدس‌سره) و شیخ نورى جزایرى آموخت. [[علم معانی|علم معانى]] و [[علم بیان|بیان]] را از محضر سید صادق بن سید یاسین و شیخ على ثامر و [[فقه]] را از آیت الله سید حسن حکیم و آیت الله سید یوسف حکیم (متوفى ۱۴۱۱ هـ.ق) استفاده نموده و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول فقه]] را از آیت الله سید محمدعلى حکیم و [[فلسفه]] و [[تاریخ|تاریخ]] را از [[شیخ محمدرضا مظفر|شیخ محمدرضا مظفر]] (رحمةالله ‌علیهم) آموخت.
  
پس از اتمام مرحله ادبيات و دروس سطح، در حلقه درس خارج فقه و اصول آيات عظام سيد محسن حكيم (متوفى 1389 هـ.ق) و شيخ حسين حلى و سيد ابوالقاسم خويى (متوفى 1413 هـ.ق) و ميرزا حسن بجنوردى قرار گرفت و از اين بزرگان استفاده‌هاى وافرى برد.
+
پس از اتمام مرحله ادبیات و دروس سطح، در حلقه درس خارج فقه و اصول [[سید محسن حکیم|سید محسن حکیم]] (متوفى ۱۳۸۹ هـ.ق) و شیخ حسین حلى و [[آیت الله سید ابوالقاسم خویی|سید ابوالقاسم خویى]] (متوفى ۱۴۱۳ هـ.ق) و [[سید محمد حسن بجنوردی|میرزا حسن بجنوردى]] قرار گرفت و از این بزرگان استفاده‌هاى وافرى برد.
  
==تدريس‌==
+
==تدریس‌==
  
وى پس از شروع به تدريس دروس سطح مورد استقبال زياد طلاب جوان قرار گرفته و پس از گذشت چند سال، درس خارج فقه از متن مكاسب شيخ اعظم انصارى (متوفى 1281 هـ.ق) و درس خارج اصول از متن كفاية الأصول آخوند خراسانى (متوفى 1329 هـ.ق) را شروع مى‌كند و به علت طرح آراء مذاهب مختلف اسلامى، از ساير دروس خارج، ممتاز و مورد علاقه طلاب جوان قرار مى‌گيرد.
+
آیت الله حکیم پس از شروع به تدریس دروس سطح، مورد استقبال زیاد طلاب جوان قرار گرفته و پس از گذشت چند سال، درس خارج فقه از متن «[[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]» [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ اعظم انصارى]] (متوفى ۱۲۸۱ هـ.ق) و درس خارج اصول از متن «[[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الأصول]]» [[آخوند خراسانی|آخوند خراسانى]] (متوفى ۱۳۲۹ هـ.ق) را شروع مى‌کند و به علت طرح آراء مذاهب مختلف اسلامى، از سایر دروس خارج، ممتاز و مورد علاقه طلاب جوان قرار مى‌گیرد.
  
از ديگر ويژگيهاى تدريس او تلفيق بين روشهاى سنتى و روشهاى جديد در تدريس فقه و اصول بوده است. او تدريس در دانشكده «منتدى النشر» در [[نجف]] اشرف را در سال 1365 هـ.ق آغاز نموده و علم نحو و صرف و معانى بيان و اخلاق و تاريخ و فقه و اصول را آموزش مى‌داد و در همان وقت مشغول به تدريس علوم اصول فقه مقارن و قواعد فقهى مقارن و جامعه شناسى در دانشكده فقه نيز بوده است.
+
از دیگر ویژگیهاى تدریس او، تلفیق بین روشهاى سنتى و روشهاى جدید در تدریس [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] بوده است. او تدریس در دانشکده «منتدى النشر» در [[نجف]] اشرف را در سال ۱۳۶۵ هـ.ق آغاز نموده و [[علم نحو]] و [[صرف]] و معانى و بیان و [[اخلاق]] و تاریخ و فقه و اصول را آموزش مى‌داد و در همان وقت مشغول به تدریس علوم اصول فقه مقارن و [[قواعد فقهی|قواعد فقهى]] مقارن و جامعه شناسى در دانشکده فقه نیز بوده است.
  
همچنين از سال 1386 هـ.ق، اصول فقه مقارن را در «معهد الدراسات الإسلامية العليا» در دانشگاه [[بغداد]] چندين سال تدريس نموده است.
+
همچنین از سال ۱۳۸۶ هـ.ق، اصول فقه مقارن را در «معهد الدراسات الإسلامیة العلیا» در دانشگاه [[بغداد]] چندین سال تدریس نموده است.
 
   
 
   
==فعاليت هاى علمى-فرهنگى‌==
+
==آثار و تألیفات ==
 +
الف. آثار چاپ شده:
  
فعاليت هاى مؤلف صرفاً به فعاليت هاى علمى منحصر نشده بلكه در فعاليت هاى اجتماعى نيز شركت مى‌كرده است او با تعدادى ديگر از بزرگان، «جمعيت منتدى النشر» را در نجف اشرف تأسيس نموده و بيش از ربع قرن در مديريت آن مركز علمى نقش داشته است و در دانشكده‌هاى آن تدريس مى‌نموده است.
+
#[[الأصول العامة للفقه المقارن]]، دار الاندلس، بیروت، سال ۱۳۸۵ هـ.ق: این کتاب حاصل سال‌ها تدریس ایشان در دانشکده فقه و دانشکده [[بغداد]] است و سعى نموده تا مباحث [[اصول فقه‌‌‌‌|علم اصول]] را بدون [[تعصب|تعصبات]] بى‌‏منطق و با بیان روش اصولى مذاهب مختلف اسلامى طرح و بررسى کند و با دلایل منطقى نظریات صحیح را انتخاب نماید.
 +
#شاعر العقیدة، بغداد، سال ۱۳۹۰ هـ.ق
 +
#مالک اشتر، نجف اشرف، سال ۱۳۶۸ هـ.ق
 +
#الزواج المؤقت و دوره فی حل مشکلات الجنس‌
 +
#الوضع، تحدیده، تقسیماته، مصادر العلم به‌
 +
#الاشتراک والترادف‌
 +
#المعنى الحرفی فی اللغة بین النحو والفلسفة والأصول‌
 +
#سنة أهل البیت‌
 +
#مناهج البحث فی التاریخ‌
 +
#قصة التقریب بین المذاهب الإسلامیة.
  
همينطور با تعدادى از متفكران و دانشمندان، مجمع الثقافي لمنتدى النشر را در سال 1346 تأسيس نموده و در فعاليت هاى فرهنگى مختلف آن شركت داشته است.
+
ب. تألیفات خطى‌:
 +
[[پرونده:Shaer.jpg|thumb|left|شاعر العقیدة - یکی از آثار آیت الله حکیم]]
  
به همراه تعدادى از دانشمندان اسلامى دانشكده فقه را در سال 1379 هـ.ق تأسيس نموده و در آنجا در كنار تدريس دروس اسلامى به عنوان مسئول دانشكده فقه در سال 1386 هـ.ق انتخاب شده و تا سال 1391 هـ.ق اين مسئوليت را به عهده داشته است.
+
#حبر الأمة عبداللّه بن عباس‌
 +
#القواعد العامة فی الفقه المقارن‌
 +
#تاریخ التشریع الإسلامی‌
 +
#زرارة بن أعین‌
 +
#القیمة و فائضها و موقف الفقه الإسلامی منها
 +
#الإمام علی علیه‌السلام بین حقوق الإنسان و واجباته‌
 +
#مشکلة الأدب النجفی‌
 +
#الاشتقاق من أسماء الأعیان‌
 +
#من تجارب الأصولیین فی المجالات اللغویة
 +
#التشیع فی ندوات القاهرة
  
مراكز دانشگاهى و مجامع علمى كه او را براى مسئوليت ها و تحقيقات علمى مهم برگزيده‌اند عبارتند از: در دانشكده بغداد در سال 1386 هـ.ق به او درجه استادى اعطا نموده‌اند زيرا بسيارى از پايان نامه‌هاى دكترا و سطوح علمى عالى را بررسى نموده و اشكالات آنها را مطرح نموده است.
+
==فعالیت‌هاى علمى-فرهنگى‌==
  
مجمع علمى [[عراق]] در سال 1385 هـ.ق و مجمع لغت عربى در قاهره در سال 1388 هـ.ق و مجمع لغت عربى در [[دمشق]] در سال 1394 هـ.ق و مجمع تمدن اسلامى در اردن در سال 1401 هـ.ق او را به عنوان عضو برگزيده‌اند.
+
فعالیت هاى آیت الله حکیم صرفاً به مباحث علمى منحصر نشد، بلکه در فعالیت هاى اجتماعى نیز شرکت مى‌کرده است. او با تعدادى دیگر از بزرگان، «جمعیت منتدى النشر» را در [[نجف]] اشرف تأسیس نموده و بیش از ربع قرن در مدیریت آن مرکز علمى نقش داشته است و در دانشکده‌هاى آن تدریس مى‌نموده است. همینطور با تعدادى از متفکران و دانشمندان، «مجمع الثقافی لمنتدى النشر» را در سال ۱۳۴۶ تأسیس نموده و در فعالیت هاى فرهنگى مختلف آن شرکت داشته است.
  
كنفرانسها و مراكز علمى كه او را دعوت نموده‌اند عبارتند از:
+
آیت الله سید محمدعلى حکیم به همراه تعدادى از دانشمندان اسلامى دانشکده فقه را در سال ۱۳۷۹ هـ.ق تأسیس نموده و در آنجا در کنار تدریس دروس اسلامى به عنوان مسئول دانشکده فقه در سال ۱۳۸۶ هـ.ق انتخاب شده و تا سال ۱۳۹۱ هـ.ق این مسئولیت را به عهده داشته است.
  
* كنفرانس مجمع بحوث الإسلامية در [[قاهره]] در سال 1385 هـ.ق
+
مراکز دانشگاهى و مجامع علمى که او را براى مسئولیت ها و تحقیقات علمى مهم برگزیده‌اند عبارتند از: در دانشکده [[بغداد]] در سال ۱۳۸۶ هـ.ق به او درجه استادى اعطا نموده‌اند زیرا بسیارى از پایان نامه‌هاى دکترا و سطوح علمى عالى را بررسى نموده و اشکالات آنها را مطرح نموده است. مجمع علمى [[عراق]] در سال ۱۳۸۵ هـ.ق و مجمع لغت عربى در قاهره در سال ۱۳۸۸ هـ.ق و مجمع لغت عربى در [[دمشق]] در سال ۱۳۹۴ هـ.ق و مجمع تمدن اسلامى در [[اردن]] در سال ۱۴۰۱ هـ.ق، او را به عنوان عضو برگزیده‌اند.
* كنفرانس مشترك بين مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در [[عراق]] در [[بغداد]] در سال 1386 هـ.ق
 
* كنفرانس مشترك بين مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در [[مصر]] در سال 1388 هـ.ق
 
* كنفرانس آموزشى چاپ حروف عربى در قاهره در سال 1392 هـ.ق
 
* شوراى اصطلاحات قانونى كه به دعوت مجامع عربى در [[دمشق]] در سال 1393 تشكيل شده است.
 
* كنفرانس تأسيسى جمعيت دانشگاههاى اسلامى در شهر فاس مغرب در سال 1395 هـ.ق
 
* شوراى چاره جويى براى آسان كردن علم نحو در الجزائر در سال 1396 هـ.ق
 
  
==تأليفات چاپ شده‌==
+
کنفرانسها و مراکز علمى که او را دعوت نموده‌اند عبارتند از:
  
# مالك اشتر - نجف اشرف - سال 1368 هـ.ق
+
*کنفرانس مجمع بحوث الإسلامیة در قاهره در سال ۱۳۸۵ هـ.ق
# شاعر العقيدة - بغداد - سال 1390 هـ.ق
+
*کنفرانس مشترک بین مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در بغداد در سال ۱۳۸۶ هـ.ق
# [[الأصول العامة للفقه المقارن]] - دارالاندلس - بيروت - سال 1385 هـ.ق
+
*کنفرانس مشترک بین مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در [[مصر]] در سال ۱۳۸۸ هـ.ق
# الزواج المؤقت و دوره في حل مشكلات الجنس‌
+
*کنفرانس آموزشى چاپ حروف عربى در قاهره در سال ۱۳۹۲ هـ.ق
# الوضع، تحديده، تقسيماته، مصادر العلم به‌
+
*شوراى اصطلاحات قانونى که به دعوت مجامع عربى در [[دمشق]] در سال ۱۳۹۳ تشکیل شده است.
# الاشتراك والترادف‌
+
*کنفرانس تأسیسى جمعیت دانشگاههاى اسلامى در شهر فاس [[مراکش|مغرب]] در سال ۱۳۹۵ هـ.ق
# المعنى الحرفي في اللغة بين النحو والفلسفة، والأصول‌
+
*شوراى چاره جویى براى آسان کردن [[علم نحو]] در [[الجزایر|الجزائر]] در سال ۱۳۹۶ هـ.ق
# سنة أهل البيت‌
 
# مناهج البحث في التاريخ‌
 
# قصة التقريب بين المذاهب الإسلامية
 
# سنة أهل البيت و موضوعات أخرى‌
 
  
===«الاصول العامه للفقه المقارن» و پیگیری واقعیت فقه اسلامی===
+
==وفات==
وی تألیفات متعددی در زمینه فقه و معارف اسلامی دارد اما وی توانسته است با توجه به کارکرد و راه‌کارهای مناسب در حوزه «فقه مقارن» بصورت تطبیقی، آثار حائز اهمیتی را ارائه دهد، در این میان ایشان با تألیف کتاب ارزشمند "الاصول العامه للفقه المقارن" که حاصل سال‌ها تدریس ایشان در دانشکده فقه و دانشکده بغداد است سعى نموده تا مباحث علم اصول را بدون تعصبات بى‌‏منطق و با بیان روش اصولى مذاهب مختلف اسلامى طرح و بررسى نموده است و با دلایل منطقى نظریات صحیح را انتخاب نماید. این کتاب در نوع خود، طرح جدید و سبک تازه‏‌اى در بررسى مسائل اصولى است، می‌توان در این مسیر به تلاش فکرى ایشان براى نزدیک شدن مذاهب اسلامى اشاره کرد؛ و اگر چه امید بود که بزرگان دیگرى به گسترش این مباحث بپردازند ولى این چنین نشده است. نگاه‌ علمی به‌ مسئله‌ تقریب‌، بر اساس‌ آن‌چه‌ که‌ در کتاب‌ اصول‌ فقه‌ مقارن‌ آقای حکیم‌ آمده‌، دریچه‌ای است‌ که‌ این‌ طلایه‌دار تقریب‌ آن را گشوده‌ است‌.
 
از جمله اهداف نوشتن این کتاب تلاش براى رسیدن به واقعیت فقه اسلامى و پیشرفت دروس فقهى و اصولى و آزاد شدن از بررسى عاطفى مطالب علمى می‌باشد تا اشاعه روح تحمل نظریات مخالف و کمتر شدن فاصله بین مسلمانان صورت گیرد که از مهمترین آثار آن جلوگیری از تفرقه بین دانشمندان بعضى از مذاهب به دلیل جهل از اصول و مبانى سایر فرق اسلامى است.
 
  
==«فقه مقارن» در نگاه آیت الله حکیم==
+
آیت الله سید محمدتقى حکیم در [[صفر]] ۱۴۲۳ (مطابق با اردیبهشت ۱۳۸۱ ش) بعد از طی دوران بیماری، در [[نجف]] درگذشت. در پی‌ درگذشت‌ ایشان، [[سید علی حسینی خامنه ای|مقام معظم رهبری]] در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۸۱ پیام‌ تسلیتی‌ صادر فرمودند.
 
 
تعریف آیت‌الله حکیم را از فقه مقارن در کتاب "[[الاصول العامه للفقه المقارن]]" باهم می‌خوانیم.
 
اصول فقه مقارن (مقایسه‌اى) یا اصول فقه تطبیقى، علمى است که به جمع آورى آرا و مبانى اصولى عالمان مذهب یا مذاهب مختلف اسلامى، به منظور سنجش، ارزش‌گذارى و گزینش نظر برتر، مى‌پردازد. علم جمع آورى، بررسى و مقایسه دیدگاه‌هاى فقهى و یا اصولى، از قدیم با عنوان "علم الخلاف" میان فقها و اصولیون مطرح بوده است.
 
البته برخى معتقدند "علم المقارنه" و "علم الخلاف" با یک دیگر تفاوت دارند؛ در ذیل، به سه نظریه در این باره اشاره مى‌شود:
 
# "علم الخلاف " تنها به گردآورى آراى عالمان مى‌پردازد، ولى "علم المقارنه" افزون بر آن، به سنجش، ارزش گذارى و انتخاب نظر برتر مى‌پردازد.
 
# در "علم الخلاف" تنها به اختلاف میان عالمان پرداخته مى‌شود، ولى "علم المقارنه" هم به نظریات اختلافی و هم به موارد اتفاق مى پردازد.
 
# در "علم الخلاف" با این پیش فرض به سنجش دیدگاه‌ها پرداخته می‌شود که نظریات مخالف، رد و از نظریه‌هاى موافق دفاع می‌گردد، اما در "علم المقارنه" چنین پیش فرضى وجود ندارد و شخص تنها به دنبال کشف حقیقت و نظر برتر است. به نظر مى‌رسد "علم الخلاف" و "علم المقارنة " یک علم است و این دیدگاه‌ها در حقیقت، مربوط به سیر تحول آن می‌باشد.<ref>الاصول العامه للفقه المقارن: ص 14.</ref>
 
 
 
==تأليفات خطى‌==
 
 
 
# حبر الأمة عبداللّه بن عباس‌
 
# القواعد العامة في الفقه المقارن‌
 
# تاريخ التشريع الإسلامي‌
 
# زرارة بن أعين‌
 
# القيمة و فائضها و موقف الفقه الإسلامي منها
 
# الإمام علي عليه‌السلام بين حقوق الإنسان و واجباته‌
 
# مشكلة الأدب النجفي‌
 
# الاشتقاق من أسماء الأعيان‌
 
# من تجارب الأصوليين في المجالات اللغوية
 
# التشيع في ندوات القاهرة
 
 
 
==رحلت==
 
 
 
حضرت استاد حکیم در [[صفر]] ۱۴۲۳ مصادف با اردیبهشت ۱۳۸۱ش بعد از طی دوران بیماری، در [[نجف]] درگذشت. در پی‌ درگذشت‌ ایشان، [[سید علی حسینی خامنه ای|مقام معظم رهبری]] در تاریخ 26 خرداد 1381 پیام‌ تسلیتی‌ صادر فرمودند.<ref>خامنه ای دات آی آر : پست شماره 12437.</ref>
 
  
 
==منابع==
 
==منابع==
* نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
 
* دانشنامه اسلامی ذیل عنوان "الاصول العامه للفقه المقارن"
 
 
==آرشیو عکس و تصویر==
 
<gallery mode=packed heights=170px>
 
پرونده:حکیم0.jpg|سید محمد تقی طباطبایی حکیم
 
  
</gallery>
+
*نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
 +
*[[دانشنامه اسلامی]]، ذیل عنوان "الاصول العامه للفقه المقارن".
  
[[رده:علمای معاصر|طباطبایی حكيم، سيد محمدتقى]]
+
[[رده:علمای معاصر|حکیم،سید محمدتقى]]
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:اصولیون]]
 
[[رده:اصولیون]]
 +
[[رده:مدفونین در نجف]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۴۹

آیت الله سید محمدتقى طباطبایى حکیم (۱۳۴۶ - ۱۴۲۳ ق)، از علما و مدرسین حوزه و دانشگاه در عراق و از شاگردان سید ابوالقاسم خویى بود. تأسیس، مدیریت و تدریس در «جمعیت منتدى النشر» و «دانشکده فقه» نجف، از جمله فعالیتهای آیت الله حکیم است. وی صاحب آثار مهمی چون «الأصول العامة للفقه المقارن» می باشد.

Hakeam.jpg
نام کامل سید محمدتقى طباطبایى حکیم
زادروز ۱۳۴۶ قمری
زادگاه نجف
وفات ۱۴۲۳ قمری
مدفن نجف

Line.png

اساتید

شیخ محمدرضا مظفر، سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، سید محمدحسن بجنوردى،...


آثار

الأصول العامة للفقه المقارن، الاشتراک والترادف‌، قصة التقریب بین المذاهب الإسلامیة‌، سنة أهل البیت‌ علیهم السلام،...


تحصیلات‌ و استادان

سید محمدتقى طباطبایى حکیم در سال ۱۳۴۶ هـ.ق در نجف اشرف چشم به جهان گشود و از همان اوان نوجوانى در نجف اشرف، محضر علماى بزرگ را درک نمود. ابتدا ادبیات عرب و منطق را از برادر بزرگوارش سید محمدحسین حکیم (قدس‌سره) و شیخ نورى جزایرى آموخت. علم معانى و بیان را از محضر سید صادق بن سید یاسین و شیخ على ثامر و فقه را از آیت الله سید حسن حکیم و آیت الله سید یوسف حکیم (متوفى ۱۴۱۱ هـ.ق) استفاده نموده و اصول فقه را از آیت الله سید محمدعلى حکیم و فلسفه و تاریخ را از شیخ محمدرضا مظفر (رحمةالله ‌علیهم) آموخت.

پس از اتمام مرحله ادبیات و دروس سطح، در حلقه درس خارج فقه و اصول سید محسن حکیم (متوفى ۱۳۸۹ هـ.ق) و شیخ حسین حلى و سید ابوالقاسم خویى (متوفى ۱۴۱۳ هـ.ق) و میرزا حسن بجنوردى قرار گرفت و از این بزرگان استفاده‌هاى وافرى برد.

تدریس‌

آیت الله حکیم پس از شروع به تدریس دروس سطح، مورد استقبال زیاد طلاب جوان قرار گرفته و پس از گذشت چند سال، درس خارج فقه از متن «مکاسب» شیخ اعظم انصارى (متوفى ۱۲۸۱ هـ.ق) و درس خارج اصول از متن «کفایة الأصول» آخوند خراسانى (متوفى ۱۳۲۹ هـ.ق) را شروع مى‌کند و به علت طرح آراء مذاهب مختلف اسلامى، از سایر دروس خارج، ممتاز و مورد علاقه طلاب جوان قرار مى‌گیرد.

از دیگر ویژگیهاى تدریس او، تلفیق بین روشهاى سنتى و روشهاى جدید در تدریس فقه و اصول بوده است. او تدریس در دانشکده «منتدى النشر» در نجف اشرف را در سال ۱۳۶۵ هـ.ق آغاز نموده و علم نحو و صرف و معانى و بیان و اخلاق و تاریخ و فقه و اصول را آموزش مى‌داد و در همان وقت مشغول به تدریس علوم اصول فقه مقارن و قواعد فقهى مقارن و جامعه شناسى در دانشکده فقه نیز بوده است.

همچنین از سال ۱۳۸۶ هـ.ق، اصول فقه مقارن را در «معهد الدراسات الإسلامیة العلیا» در دانشگاه بغداد چندین سال تدریس نموده است.

آثار و تألیفات

الف. آثار چاپ شده:

  1. الأصول العامة للفقه المقارن، دار الاندلس، بیروت، سال ۱۳۸۵ هـ.ق: این کتاب حاصل سال‌ها تدریس ایشان در دانشکده فقه و دانشکده بغداد است و سعى نموده تا مباحث علم اصول را بدون تعصبات بى‌‏منطق و با بیان روش اصولى مذاهب مختلف اسلامى طرح و بررسى کند و با دلایل منطقى نظریات صحیح را انتخاب نماید.
  2. شاعر العقیدة، بغداد، سال ۱۳۹۰ هـ.ق
  3. مالک اشتر، نجف اشرف، سال ۱۳۶۸ هـ.ق
  4. الزواج المؤقت و دوره فی حل مشکلات الجنس‌
  5. الوضع، تحدیده، تقسیماته، مصادر العلم به‌
  6. الاشتراک والترادف‌
  7. المعنى الحرفی فی اللغة بین النحو والفلسفة والأصول‌
  8. سنة أهل البیت‌
  9. مناهج البحث فی التاریخ‌
  10. قصة التقریب بین المذاهب الإسلامیة.

ب. تألیفات خطى‌:

شاعر العقیدة - یکی از آثار آیت الله حکیم
  1. حبر الأمة عبداللّه بن عباس‌
  2. القواعد العامة فی الفقه المقارن‌
  3. تاریخ التشریع الإسلامی‌
  4. زرارة بن أعین‌
  5. القیمة و فائضها و موقف الفقه الإسلامی منها
  6. الإمام علی علیه‌السلام بین حقوق الإنسان و واجباته‌
  7. مشکلة الأدب النجفی‌
  8. الاشتقاق من أسماء الأعیان‌
  9. من تجارب الأصولیین فی المجالات اللغویة
  10. التشیع فی ندوات القاهرة

فعالیت‌هاى علمى-فرهنگى‌

فعالیت هاى آیت الله حکیم صرفاً به مباحث علمى منحصر نشد، بلکه در فعالیت هاى اجتماعى نیز شرکت مى‌کرده است. او با تعدادى دیگر از بزرگان، «جمعیت منتدى النشر» را در نجف اشرف تأسیس نموده و بیش از ربع قرن در مدیریت آن مرکز علمى نقش داشته است و در دانشکده‌هاى آن تدریس مى‌نموده است. همینطور با تعدادى از متفکران و دانشمندان، «مجمع الثقافی لمنتدى النشر» را در سال ۱۳۴۶ تأسیس نموده و در فعالیت هاى فرهنگى مختلف آن شرکت داشته است.

آیت الله سید محمدعلى حکیم به همراه تعدادى از دانشمندان اسلامى دانشکده فقه را در سال ۱۳۷۹ هـ.ق تأسیس نموده و در آنجا در کنار تدریس دروس اسلامى به عنوان مسئول دانشکده فقه در سال ۱۳۸۶ هـ.ق انتخاب شده و تا سال ۱۳۹۱ هـ.ق این مسئولیت را به عهده داشته است.

مراکز دانشگاهى و مجامع علمى که او را براى مسئولیت ها و تحقیقات علمى مهم برگزیده‌اند عبارتند از: در دانشکده بغداد در سال ۱۳۸۶ هـ.ق به او درجه استادى اعطا نموده‌اند زیرا بسیارى از پایان نامه‌هاى دکترا و سطوح علمى عالى را بررسى نموده و اشکالات آنها را مطرح نموده است. مجمع علمى عراق در سال ۱۳۸۵ هـ.ق و مجمع لغت عربى در قاهره در سال ۱۳۸۸ هـ.ق و مجمع لغت عربى در دمشق در سال ۱۳۹۴ هـ.ق و مجمع تمدن اسلامى در اردن در سال ۱۴۰۱ هـ.ق، او را به عنوان عضو برگزیده‌اند.

کنفرانسها و مراکز علمى که او را دعوت نموده‌اند عبارتند از:

  • کنفرانس مجمع بحوث الإسلامیة در قاهره در سال ۱۳۸۵ هـ.ق
  • کنفرانس مشترک بین مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در بغداد در سال ۱۳۸۶ هـ.ق
  • کنفرانس مشترک بین مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در مصر در سال ۱۳۸۸ هـ.ق
  • کنفرانس آموزشى چاپ حروف عربى در قاهره در سال ۱۳۹۲ هـ.ق
  • شوراى اصطلاحات قانونى که به دعوت مجامع عربى در دمشق در سال ۱۳۹۳ تشکیل شده است.
  • کنفرانس تأسیسى جمعیت دانشگاههاى اسلامى در شهر فاس مغرب در سال ۱۳۹۵ هـ.ق
  • شوراى چاره جویى براى آسان کردن علم نحو در الجزائر در سال ۱۳۹۶ هـ.ق

وفات

آیت الله سید محمدتقى حکیم در صفر ۱۴۲۳ (مطابق با اردیبهشت ۱۳۸۱ ش) بعد از طی دوران بیماری، در نجف درگذشت. در پی‌ درگذشت‌ ایشان، مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۸۱ پیام‌ تسلیتی‌ صادر فرمودند.

منابع

  • نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
  • دانشنامه اسلامی، ذیل عنوان "الاصول العامه للفقه المقارن".