سید محمدباقر درچه ای: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(اضافه کردن رده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{بخشی از یک کتاب}}
+
{{نیازمند ویرایش فنی}}
 +
{{شناسنامه شخصیت ها
 +
|نام=سید محمد باقر در چه ای
 +
|نام پدر=سید مرتضی سید احمد میرلوحی درچه ای اصفهانی
 +
|ولادت=1264 ه .ق
 +
|محل ولادت=درچه در نزدیکی اصفهان
 +
|وفات=1342 ه .ق – درچه
 +
|مدفن=تخت فولاد اصفهان – تکیه کازرونی
 +
}}  
  
 +
__Toc__
 +
آقا سید محمد باقر در چه ای بن سید مرتضی بن سید احمد میر لوحی درچه ای اصفهانی ، از اکابر علماء و مجتهدین و اعاظم فقها و مدرسین در سال 1264 ه . ق در روستای "درچه " در نزدیکی اصفهان متولد شد .(1)
  
 +
وجه شهرت او به میرلوحی این که ، وی دختر زاده ملا لوحی ، شاعر اصفهانی که مردی مداح ، درویش و در "تذکره نصر آبادی" عنوانی دارد بوده ، و مادرش او را به نام پدر خود می خوانده و بدان مشهور شده است .(2)
  
 +
علامه در چه ای با 31 واسطه به موسی بن جعفر (ع) می رسد ؛ و از اولاد " مرسی الثانی " "معروف به ابی سیحه " محسوب می شود و بدین سبب او را " موسی" لقب داده اند . علامه درچه ای پنجمین فرزند از خانواده پرجمعیت آیه ا... سید مرتضی است . پدر او دارای 9 فرزند پسر و یک دختر بود .
  
'''منبع:''' تلخيص از كتاب گلشن ابرار، جلد 3، صفحه 228
+
که همه ء آنها در رشته ء علوم دینی تحصیل کرده اند و گل سرسبد آنها مرجع جهان تشیع علامه فقیه ، سید محمد باقر درچه ای است ، که چهره مشهوری در حوزه های علمیه کشورهای اسلامی مخصوصا حوزه های علمیه ایران و عراق است و بعد از او برادر دیگرش آیه ا... سید محمد مهدوی و سید محمد حسین درچه ای است .
  
'''نویسنده:''' سيد عباس رفيعي پورعلوي
 
  
'''ولادت'''
+
== دوران کودکی ==
 +
  
در سال 1264 هـ.ق، مطابق با سال 1227 هـ.ش علامه سید محمدباقر درچه‌ای در یكی از شهرهای نزدیك اصفهان كه از توابع لِنْجان محسوب می‌شود و به دُرچه معروف است، ‌دیده به جهان گشود.
+
اجداد و پدر این کودک ، همه از مبلغان دین بودند و در بین مردم به زهد و دانش شهرت داشتند .سید محمد باقر در چنین خانواده ای متدین و باتقوا رشد یافته بود . مادرش نیز بانویی با ایمان و اهل فضیلت به شمار می رفت . پس از سپری شدن دوران کودکی ، باتوجه به استعداد ، شوق و هوش ذاتی ، توانست مراحلی از فقه و اصول را در محضر پدرش در 13 سالگی به تحصیل در حوزه علمیه اصفهان روی آورد و باموفقیت مدارج علمی را طی کند و از محضر دانشوران نامی اصفهان در رشته های فقه و اصول خوشه چین خرمن پر فیض و برکت آن باشد.(3)
  
'''خاندان'''
 
  
وی فرزند سید مرتضی (متوفای 1288 هـ.ق)، فرزند سید احمد، فرزند سید مرتضی و از نوادگان میرلوحی سبزواری عصر صفوی اصفهانی است.<ref> مكارم الآثار، ج 5، ص 766؛ نقباء البشر، ج 1، ص 224.</ref>
+
== استادان ==
  
علامه درچه‌ای با 31 واسطه به موسی بن جعفر علیه السلام می‌رسد و از اولاد «موسی الثانی» (معروف به ابی سبحه) محسوب می‌شود. و بدین سبب او را «موسوی» لقب دادند. علامه دُرچه‌ای پنجمین فرزند از خانواده پرجمعیت آیت الله سید مرتضی است. پدر علامه دارای 9 فرزند پسر و یك دختر بود. که تمامی پسران در رشته علوم دینی تحصیل كرده‌اند و گل سرسبد آن ها مرجع جهان تشیع علامه فقیه سید محمدباقر درچه‌ای است كه چهره مشهوری در حوزه‌های علمیه كشورهای اسلامی مخصوصاً حوزه‌های علمیه ایران و عراق است و بعد از او دو برادر دیگرش آیت الله سید محمدمهدی و آیت الله سید محمدحسین درچه‌ای است.<ref> از مكتوبات حجت الاسلام حاج سید تقی درچه‌ای (نوه معظم له).</ref> اجداد و پدر او نیز همه از مبلغان [[دین]] بودند و در بین مردم به [[زهد]] و دانش شهرت داشتند.
 
  
'''تحصیلات'''
+
عمده ء تحصیلات در اصفهان نزد : میرزا محمد باقر چهار سوقی ، محمد حسن نجفی ، ابوالمعالی کرباسی بود (4)
  
سید محمدباقر درچه ای پس از گذراندن مراحلی از [[فقه]] و [[اصول]] در محضر پدرش در 13 سالگی به تحصیل در حوزه علمیه اصفهان روی آورد و با موفقیت مدارج علمی را طی كند و از محضر دانشوران نامی اصفهان در رشته‌های فقه و اصول، خوشه چین خرمن پرفیض و بركت آنان باشد.<ref> شرح حال رجال ایران، ج 5، ص 218.</ref>
+
سپس در سال 1291 ه . ق برای ادامه تحصیل راهی نجف اشرف شد و 14 سال در درس استادان برجسته آن حوزه شرکت کرد .(5) و از درس آیات عظام : میرزا محمد حسن شیرازی ، حبیب ا... رشتی و سید حسین کوه کمری بهره مند شد .(6)
  
وی همچنین توانست در علوم رایج آن زمان مثل: منطق، معانی، بیان، حساب و هندسه، هیئت و نجوم، طب، فلسفه و عرفان، محققانه به پیش برود و شاگردان لایقی در رشته‌های مختلف علوم بپروراند.<ref> از مكتوبات حجت الاسلام سید تقی درچه‌ای.</ref>
+
علامه سید محمد باقر درچه ای در سال 1303 ه.ق به اصفهان بازگشت و در مدرسه ء«نیم آور» به تدریس آموخته های خود پرداخت ، حضور استادان باسواد و باتقوای وی سبب شد تا مردم فرزندان خود را برای تحصیل در این حوزه تشویق کنند . ایشان به اتفاق مرحوم ،آخوند عبدالکریم گزی در این مدرسه فقه و اصول تدریس وشووحرارت ویژه ای در بین طلاب ایجاد کرده بودند . از اطراف و اکتاب ، شهرها و روستاهای دور و نزدیک دانشجویان علوم دینی به محضرشان شتافته و از خرمن اندیشه شان خوشه می چیدند.(7)
  
'''اساتید'''
 
  
* 1. مولی محمد معروف به میرزا ابوالمعالی (1247ـ1315 هـ.ق) فرزند آیت الله حاج محمدابراهیم كرباسی: او از استادان حوزه علمیه اصفهان بود كه علامه درچه‌ای از دریای پرگهر او دُرهای گرانبهایی به دست آورد.
+
== شاگردان ==
  
* 2. میرزا محمدحسن نجفی اصفهانی (1237ـ1317 هـ.ق).
 
  
* 3. حاج شیخ محمدباقر نجفی (متوفا: 1301 هـ.ق). او فرزند صاحب حاشیه و نوه شیخ جعفر كاشف الغطاء.
+
در تدریس فقه واصول خبره، دقیق و عمیق بود. صد ها عالم عالیقدر از محضر او بهره برده و بسیاری از آنان به اجتهاد دست یافتند،از آن جمله : حاج آقا حسین بروجردی (علیه الرحمه ) در ایمان و عیده ثابت قدم بود ودر عین حال با خرافات و بیرایه های بسته شده به دین مخالفت می نمود.
  
* 4. میرزا محمدباقر موسوی خوانساری چهارسوقی (نویسنده روضات الجنات).<ref> آیت الله چهارسوقی، محمدعلی معلم حبیب آبادی.</ref>
+
[در ماجرای مشروطیت نیز برخلاف بسیاری از علماء طرفدار مشروطیت اصفهان ،کاملا مخالف بود ](8)
  
علامه درچه‌ای برای ادامه تحصیل، در سال 1291 هـ.ق به [[نجف]] رفت و 14 سال در درس استادان برجسته حوزه علمیه نجف شركت كرد.<ref> كاروان علم و عرفان، ص 225، غلامرضا گلی زواره.</ref> اساتید ایشان در نجف عبارت بودند از :
+
چگونگی تدریس از زبان شاگردان :  
  
* 5. آیت الله سید حسین كوه‌كمری (متوفا: 1291 هـ.ق): هنوز مدت كوتاهی از شركت علامه درچه‌ای در درس آیت الله كوه‌كمری نگذشته بود كه استاد به دیار باقی شتافت.<ref> زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص 296.</ref>
+
نویسنده کتاب گلشن ابرار به نقل از آیه ا... سید عبدالحسین طیب در خصوص جدیت ونظم علامه درچه ای چنین می نویسد :
  
* 6. میرزای ـ مجدد ـ شیرازی (1230ـ1312 هـ.ق).
+
"یازده سال در درس خارج سید محمد باقر درچه ای شرکت کردم ، در تمامی این مدت فقط یک بار درس ایشان تعطیل شد که در آن هم چاره ای نبود ، زیرا یک روز درس اول را گفته بود که خبر آوردند برادر شما ، سید محمد حسین درچه ای فوت کرده
  
* 7. میرزا حبیب الله رشتی.<ref> سیاحت شرق، ص 163.</ref>
+
است . آقا فرمود : خدا رحمتش کند.خواست درس دوم را شروع کند که گفتند :آقا! ایشان وصیت کرده ، شما بر جنازه اش نماز بگذارید .ازاین روی ناچار شدند ودرس را تعطیل کردند [ولی در حال پیاده رفتن به طرف تخت فولاد بالاخره درس را گفتند.] "این پشتکار  ،تلاش وبهره گیری از لحظه ها و ساعات زندگی ، بسیار مایه عبرت است ."(9)
  
'''تدریس در حوزه علمیه اصفهان'''
+
در پرورندان شاگردان لایق در هر رشته ید طولانی داشت . مرحوم حاج شیخ محمد باقر قزوینی شخصص علم نجوم و هئیت که گویند در این رشته واقعا استاد بوده ، یکی از شاگردان علامه سید محمد باقر درچه ای به شمار می آید.مرحوم قزوینی در دوره زندگی اش بارها اشاره به شاگردی در نزد علامه درچه ای کرده بود .(10)
  
علامه سید محمدباقر درچه‌ای در سال 1303 هـ.ق به اصفهان بازگشت و در مدرسه نیم آور به تدریس آموخته‌های خود پرداخت. حضور استادان باسواد و باتقوایی چون آیت الله العظمی سید محمدباقر درچه‌ای سبب شد تا مردم فرزندان خود را برای تحصیل در این حوزه تشویق كنند. علامه درچه‌ای به اتفاق آخوند عبدالكریم گزی، در این مدرسه [[فقه]] و [[اصول]] تدریس می‌كردند و شور و حرارت ویژه‌ای در بین طلاب ایجاد كرده بودند. از اطراف و اكناف، شهرها و روستاهای دور و نزدیك دانشجویان علوم دینی به محضرشان شتافته و از خرمن اندیشه‌شان خوشه‌ها می‌چیدند.<ref> شرح حال رجال ایران، ج 5، ص 218.</ref>
 
  
'''نظم در تدریس'''
+
== خصوصیات بارز ==
  
آیت الله سید عبدالحسین طیب در خصوص جدیت و نظم علامه درچه‌ای گفته است: «یازده سال در درس خارج آقا سید محمدباقر درچه‌ای شركت كردم، در تمامی این مدت فقط یك بار درس ایشان تعطیل شد كه در آن هم چاره‌ای نبود، زیرا یك روز درس اول را گفته بود كه خبر آوردند برادر شما آقا سید محمدحسین درچه‌ای وفات كرده است. آقا فرمود: خدا رحمتش كند. خواست درس دوم را شروع كند كه گفتند: آقا! ایشان وصیت كرده است، شما بر جنازه‌اش [[نماز]] بگذارید، از این روی ناچار شدند و درس را تعطیل كردند (ولی در حال پیاده رفتن به طرف تخت فولاد بالاخره درس را گفتند) این پشتكار و تلاش و بهره‌گیری از لحظه‌ها و ساعات زندگی، بسیار مایه عبرت است».<ref> ارباب معرفت، ص 99.</ref>
 
  
در همین مورد مطلبی را حجت الاسلام والمسلمین حاج سید تقی درچه‌ای به شرح ذیل نقل كرده است: خبر فوت آیت الله سید محمدحسین درچه‌ای معروف به «محدث اصفهانی» در حوزه اصفهان می‌پیچد و حوزه و بازار اصفهان تعطیل می‌شود. آیت الله علامه سید محمدباقر درچه‌ای از حجره بیرون می‌آید و حركت می‌كند برای تدریس به سوی مدرَس، طلاب به ایشان تسلیت می‌گویند و اظهار می‌دارند كه اخوی بزرگتر شما فوت شده است و شما می‌خواهید تدریس بفرمایید؟ اگر حوزه می‌دانست كه شما درس را تعطیل نمی‌كنید، آن ها نیز درسشان را تعطیل نمی‌كردند.  
+
مرحوم جلال الدین همائی درباره خصوصیات بارز علامه درچه ای می نویسد: "آن بزرگ در علم ، ورع و تقوا ، آیتی بود عظیم و به حقیقت جانشین پیغمبر اکرم (ص) وائمه معصومین (ع) بود . در سادگی ، صفای روح و بی اعتنایی به امور دنیوی گوئی فرشته ای بود که از عرش به فرش فرود آمده وبرای تربیت خلایق با ایشان همنشین شده است . مکرر دیدم که سهم امامهای کلان برای او آوردند ودیناری نپذیرفت با اینکه می دانستم که از بیش از چهار پنج شاهی پول سیاه نداشت  . وقتی سبب می پرسیدم می فرمود: من فعلا بعهدا... مقروض نیستم وخرجی فردای خود راهم دارم .معلوم نیست که فردا وپس فردا چه پیش بیاید ،"وَما تَری نَفسُ ماذا تَکسبُ غَدا "...
 +
وی در ادامه می نویسد : " اگر احیاناً لقمه ای شبهناک خورده بود ، برفور انگشت در گلوی می کرد و همه را بر می آوردواین حالت را مخصوصا خود یک بار به رای العین دیدم ... (11)
  
علامه درچه‌ای می‌فرماید: پس با جمعیت طلاب به سمت تخت فولاد می‌رویم و در راه درس را می‌گویم. نزدیكی پل خواجو درس به پایان می‌رسد، ایشان می‌فرماید: هر كس اشكال دارد بفرماید و علامه درچه‌ای تا تخت فولاد اشكال طلاب را جواب می‌فرماید: و بعد از مراسم دفن به مدرسه بازمی‌گردد و فردا پس از شركت در مراسم ختم برادرش ـ به مدت پنج دقیقه ـ برای تدریس حركت می‌كند.<ref> مصاحبه مؤلف با نوه علامه درچه‌ای در شهر ری.</ref>
 
  
'''حافظه و استعداد علامه'''
+
== جامعیت در علوم ==
 +
  
علامه درچه‌ای از نظر حافظه و استعداد كم نظیر بوده است و باید او را یكی از نوابغ تاریخ اسلام برشمرد. در این مورد آیت الله حاج آقا حسن مدرس اصفهانی گفته است:
+
از تخصص های دیگر مرحوم علامه ، تخصص در علم طب بوده است .جدیت او در علم طب بدان جا بود که از او سوال کردند ، مگری خواهی فقط طبیب شوی ؟ او جواب منفی داد و گفت : نه ، ولی " العِلمُ عِلمان : عِلم ُ الا بدان و عِلم الدیان " لذا من فراگیری علوم جسمی روحی را (عوم دینیه) را به موازات یکدیگر در حدتوان و تسلط به پیش می برم و چه مانعی دارد فقیه ، طبیب هم باشد ویا طبیب فقیه ؟ آنگاه در تایید نظرات خود جمعی از علماء وفقهایی را نام برد که " ذوجنین" بودند.
  
«علامه درچه‌ای از نظر حافظه و قدرت استعداد در قرون اخیر و حتی در دودمان مرحوم میرلوحی در عصر صفویه و خاندان [[سادات]] درچه به این میزان نداشته‌ایم».<ref> همان.</ref>
+
او دراین رشته نیز چون سایر علوم به شکل چشمگیر به پیش می رفت . چنان که در علم طب ، قوانین طبی و طب سنتی استادی قابل و مورد توجه بود .  
  
'''تدریس تا پایان عمر'''
+
طبیب معروف اصفهان " میرزا ابوالقاسم گوگردی طبیب " اگرچه در زمان خودش سرآمد اطبا بود، ولی در مقابل تخصص طبی علامه خود را کوچک می دانست ، واین خضوع و فروتنی نه فقط در زمان حیات او و به جهت رعایت ادب نسبت به ایشان بوده ، بلکه این تواضع پس از درگذشت علامه هم ادامه یافت.
  
استاد جلال الدین همایی در خصوص تدریس مرحوم علامه درچه‌ای می‌نویسد: «دو سه سال آخر عمرش (آیت الله سید محمدباقر درچه‌ای) هم به تدریس اصول (مشغول بود. این درس) عصرها یك ساعت به غروب مانده در ایوان شمالی مدرسه (نیم آور) تشكیل می‌شد (و ما پای درس) می‌نشستیم. استاد معمولاً در آغاز درس خطبه(ای كوتاه شامل) حمد و ثنای مختصری به عربی می‌خواند. هنوز صدای عالمانه او كه در مبحث قاعده تسلط و لاضرر و روایت [[تحف العقول]] بحث می‌كرد در گوشم طنین انداز است».<ref> همایی نامه، ص 17 و 18.</ref>
+
مرحوم علامه در همان زمان قبل از عزیمت به نجف ، تدریس طب را شروع کرد و شاگردانی قابل هم تحویل داد " علامه سید محمد باقر درچه ای به اکثر علوم مسلط بود و در همه جهات و مشایه این جور افراد کم است ، که در اکثر علوم وارد و استاد باشند .روی هم رفته علامه مرد موفقی بود ومرجعی کم نظیر ، مرحوم علامه با توجه به تخصصی که در علوم مختلفه داشت ، در حقیقت جامع اکثر علوم بود .وهمه این علوم ، همراه بازهد وتقوا در حافظه ای کم مانند ، در یک انسان جمع شده بود." (12)
  
'''شاگردان:'''
+
==آثار ماندگار ==
  
علامه درچه‌ای در سال 1303 از [[نجف]] اشرف به اصفهان بازگشت و [[حوزه علمیه]] این شهر به بركت وجود ایشان رونق ویژه‌ای گرفت. سید محمدباقر درچه‌ای در طول 40 سال تدریس، فقیهان و عالمان وارسته‌ای را تحویل جامعه داد، كه از آن جمله‌اند:
 
  
* 1. آیت الله شهید سید حسن مدرس (1287ـ1356 هـ.ق).
+
علامه درچه ای تألیفاتی دارد که میتوان به برخی ازآنها اشاره کرد:
  
* 2. آیت الله العظمی حاج سید حسین بروجردی (1292ـ1381 هـ.ق).
+
یک دوره فقه و اصول در شانزده مجلد ، حاشیه پر متأجر، حاشیه پر مناسک ، رساله در جبر و تفویض ، حواشی بر رسائل علمیه و... (13)
  
* 3. آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی (1284ـ1365 هـ.ق).
+
در بحث نجوم وو هئیت ، چند آثار علمی بر جای مانده است .از جمله در یکی از مساجد درچه ، شاخصی به روشی مخصوص قرار داده بود ، که همه از نظر دانشمندان اهل فن قابل توجه بوده هم چنین دیوارهای خانه شخصی اش ،که معمارش کرده بود ، طوری طراحی شده که ظهر و ساعات قبل و بعد از آن قابل تشخیص می باشد .
  
* 4. آیت الله حاج میرزا علی آقا شیرازی (متوفا: 1375 هـ.ق).<ref> كاروان علم و عرفان، ص 233.</ref>
+
مرحوم علامه در فراگیری فلسفه و عرفان بطور چشمگیری به جلو رفت و تکمیل آن را به بحٍث موکول کرد. او از اساتید این فن به خوبی بهره جست بطوریکه از اساتید مبرز فلسفه و عرفان به شمار می رفت.(14)
  
* 5. آیت الله حاج آقا رحیم ارباب (1297ـ1396 هـ.ق).
 
  
* 6. آقا نجفی قوچانی (1296ـ1363 هـ.ق).<ref> سیاحت شرق، ص 679.</ref>.
+
== فرزندان ==
  
* 7. آیت الله سید عبدالحسین طیب (متولد: 1310 هـ.ق).
 
  
آثار به جای مانده از او بدین شرح است:
+
فرزندان مرحوم درچه ای عموما اهل علم وکمال بوده اند که از آن جمله :
  
1ـ كلم الطیب فی عقاید الاسلام؛
+
1- سید ابوالمعالی درچه ای ، عالم فاضل ، امام مسجد قطبیه ، متوفی در 8 جمادی الاولی سال 1380 در راه مشهد مقدس ، جنازه به مشهد منتقل شده و در آنجا مدفون گردید.
 +
2-
 +
3- سید ابولعلی ، فاضل و اهل کمال بوده ، در 6 ربیع الاول سال 1374 وفات یافته ، در بیرون بقعه  تکیه کازرونی مدفون گردید.
 +
4-
 +
هردو برادر در خدمت پدر و عّم خود تلمّیذ نموده اند.(15)
  
2ـ اطیب البیان فی التفسیر القرآن (4 جلد)؛
 
  
3ـ العمل الصالح، این آثار به زیور طبع آراسته شده است.<ref> گنجینه دانشمندان، ج 3، ص 100 و 101.</ref>
+
== وفات یا شهادت ؟ ==
  
* 8. سید محمدعلی ابطحی، فرزند سید محمد حسینی (1294ـ1371 هـ.ق).
 
  
* 9. میرزا مهدی بیدآبادی اصفهانی (متوفا: 1365 هـ.ق).
+
سرانجام ، علامه سید مححد باقر درچه ای در شب 28 ربیع الثانی سال 1342 ، براثر سکته ، در حمام درچه وفات یافته و پس از تشییع و عزاداری باشکوه وکم نظیر مردم اصفهان وشهرضا وقصبات اطراف ، به تخت فولاد برده شد و در تکیه کارزرونی در جوار مزار آخوندگزی آرمید.(16)
  
* 10. میرزا فتح الله درب امامی (1301ـ1377 هـ.ق).
+
نویسنده کتاب گلشن ابزار به نقل از خطیب توانا حجة الاسلام والمسلمین" صهری اصفهانی " در مورد موضوع شهادت علامه درچه ای می نویسد :
  
* 11. حاج آقا حسین علوی (1287 1409 هـ.ق).
+
" دیده اید در پایان هم به طور مرموز و یک روز (شایع کردند) که در حمام خفه شده یا سکته کرده است .مثل اینکه ایادی حکومت [مأموران و عوامل قتل] با ملک الموت عزرائیل هماهنگی کرده بودند که ساعتی قبل از فوت ایشان در " درچه" قدم می زدند و بر اوضاع نظارت می کردند و همه چیز را زیر نظر داشتند ، اطبای دوستی هم راه 3 ساعته یا 4 ساعته را ، در عرض 10 دقیقه طی کرده و در محل حاضر شده بودند و مانند پزشکانی که دور بدن مطهر حضرت رضا(ع) و حضرت موسی بن جعفر (ع) تجمع و شهادت آن دو را مرگ طبیعی جلوه دادند ، با کمال وقاحت نظر دادند و شایع کردند که علامه به مرگ طبیعی از دنیا رفته است . و مگر می شود شهادت را و خون را پوشیده نگه داشت که زهی خیال باطل و فکر خام!
  
* 12. میر سید محمد مدرس، پدر آیت الله سید حسن مدرس هاشمی (متوفا: 1419 هـ.ق).
+
چرا باید مرگ استاد الفقهاء مبهم ماند ! چرا بر سر درب تکیه متعلق به ایشان در لسان الارض (تخت فولاد) نوشته نشده است که: این جا مزار شهید فضیلت ، علامه فقیه " سید محمد باقر درچه ای " است.
  
* 13. حاج ملا فرج الله دری (متوفا: 1382 هـ.ق).
+
چرا دست نوشته های اوکه محصول تلاش و زحمت یک عمر مطالعه واندیشه ایشان است تکثیر نمی شود؟ نویسنده کتاب " تذکرة القبور" می نویسد:
  
* 14. آقا سید عباس دهكردی (معروف به صفی) (متوفا: 1394 هـ.ق).<ref> تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان، ج 2، ص 332.</ref>
+
" مرحوم درچه ای طبق عادت معهود روز چهارشنبه (26 ربیع الثانی سال 1342 ه . ق ) بعد از نماز ظهر به موطن خود " درچه" رفت و در آنجا در جمعه همان هفته ، قبل از طلوع آفتاب در حمام از دنیا رفت . از آن رو به اصفهان خبر دادند و اطبای حاذق به عیادتشش رفتند ، اما بر آنها مسلم بود گردید که آن مرجع وارسته جان به جان آفرین تسلیم گردیده است ."(17)
  
* 15. سید فخرالدین خوانساری (متوفا: 1348 هـ.ق).
+
ماده تاریخ فوت : به دستور حاج آقا نورا... اصفهانی در آخرین روز ربیع الثانی 1342 ه ، مراسم سوگواری در مسجد شاه (امام خمینی کنونی) برای مرحوم علامه درچه ای تشکیل شد. در این مجلس ترحیم ، آحاد مردم شرکت کرده بودند. به حدی که میدان نقش جهان پر از جمعیت بود ، تا آن زمان مسجد ومیدان چنان جمعیتی را به خود ندیده بود ... بر تربت  پاکش هر شب مراسم نوحه خوانی و عزاداری برپا بود. شاعران در رحلت و تاریخ فوت این عالم مهذب و وارسته اشعاری سروده اند.(18)
  
* 16. شیخ علی فقیه فریدنی (متوفا: 1373 هـ.ق).
+
ماده تاریخ وفاتش را مرحوم نیّر چنین می گوید:
  
* 17. سید محمدحسین میردامادی سدهی (متوفا: 1380 هـ.ق).
+
بانیّرا نقص بسیج قل لرحلة                العلم قدمات من فقدان باقره
  
* 18. شیخ محمدحسن نجفی رفسنجانی (1304ـ1392 هـ.ق).
+
1342=7_1349
  
* 19. عبدالوهاب نصرآبادی (متوفا: 1328 هـ.ق).
 
  
* 20. محمد همامی ابن آخوند ملاحسن (1282ـ1359 هـ.ق).
+
ومرحوم حاج میرزا حسن خان انصاری می گوید:
  
* 21. محمدعلی یزدی (متوفا: 1351 هـ.ق).<ref> زندگانی جهانگیرخان قشقایی، ص 85، 109، 118، 120، 122، 134، 154، 186، 191، 192، 194 و 195.</ref>
+
از صف علم الیقین آمد یکی بیرون و گفت :
 +
:باقر از علم الیقین شد جانب حق الیقین (19)
  
* 22. حاج میرزا محمدباقر امامی بن سید احمد (متوفا: 1364 هـ.ق).
 
  
* 23. جلال الدین همایی (1318ـ1400 هـ.ق).
+
== منابع ==
  
* 24. سید محمد رضوی كاشانی (متولد: 1291 هـ.ق).
 
  
* 25. میرزا حسن خان جابری انصاری (1287ـ1376 هـ.ق).
+
1- مهدوی ، سید مصلح الدین ، اعلام اصفهان ، تصحیح :نصرالهی ، غلامرضا،ج 2 ، نشر : سازمان فرهنگی ، تفریحی شهرداری اصفهان ، چاپ اول ، 1387 ،ص 133.
  
* 26. حاج شیخ باقر قزوینی (متوفا: 1363 هـ.ق).
+
2- معلم حبیب آبادی ، میرزا محمد علی ، مکارم آلاثار ، در احوال دوقرن 13 و14 هجری ،ج 5 ،نشر: اداره فرهنگ و هنر استان اصفهان ، ص 1776 .  
  
* 27. سید محمدحسن سدهی اصفهانی (1277ـ1329 هـ.ق).
+
3- گلشن ابرار ، جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم ،ج 3 ، زیر نظر پژوهشکده باقر العلوم ، نشر : معروف ، چاپ دوم ،بهار 1385 ، صص : 288 ،289، 230 .  
  
* 28. شیخ محمدحسن عالم نجف آبادی (متوفا: 1384 هـ.ق).
+
4- مهدوی ، سید مصلح الدین ، دانشمندان و بزرگان اصفهان ، تصحیح : نیلفروشان ، محمد رضا ، ج 1  ، نشر : گلدسته ، چاپ اول ، 1384 ، ص 370 .  
  
* 29. سید محمدرضا خراسانی.
+
5- گلشن ابرار ، همان منبع ، ص 230 .  
  
و دهها عالم، فقیه و مجتهد دیگر.
+
6- مهدوی ، اعلام اصفهان ، همان منبع ، ص 134 .  
  
'''زهد و تقوا'''
+
7- گلشن برار ، همان منبع ، ص 230.
  
منوچهر قدسی در خصوص زهد و تقوای علامه درچه‌ای گفته است: «حالات و رفتار این بزرگوار و مراتب زهد و قدس و تقوای كم نظیر او همواره در تربیت اخلاقی دانشوران با استعداد تأثیر شگرف و ژرف داشته است».<ref> مقدمه رساله شعوبیه، ص 67.</ref>
+
8- مهدوی ، همان منبع ، ص 134 .
  
'''ندانستن عیب نیست.'''
+
9- گلشن ابرار ، همان منبع ، صص : 232 تا 235 .  
  
«اگر چیزی از این فقیه بزرگوار می‌پرسیدند و او نمی‌داشت با صراحت اظهار می‌داشت: نمی دانم. و این لفظ را بلند می‌گفت تا شاگردان یاد بگیرند، عارشان نیاید. مرحوم [[شیخ مرتضی انصاری]] با آن مرتبه علم و [[تقوا]] نیز این گونه بود».<ref> سیمای فرزانگان، ص 312؛ ناصح صالح، ص 65.</ref>
+
10- درچه ای «موسوی » سید تقی ، ستاره ای از شرق ، شرح احوال و وقایع عصر علامه سید محمد باقر درچه ایی ، نشر : اطلاعات ، چاپ اول ، 1383 ، ص 87 .
  
'''آثار ماندگار'''
+
11- همائی ، جلال الدین ، مقالات ادبی ، ج 1  ، نشر : هما ، چاپ اول ، مهر 1369 ، ص 18.
  
از این فقیه فرزانه آثاری در [[فقه]] و [[اصول]] به جای مانده است كه به برخی از آن ها اشاره می‌شود:
+
12- درچه ای ، همان منبع ، صص : 88و89و91 .
  
* 1. یك دوره فقه و اصول در 16 مجلد موجود و 2 جلد مفقود شده است.
+
13- مهدوی ،دانشمندان بزرگان اصفهان ، همان منبع ، ص 371 .  
  
* 2. حاشیه بر متاجر شیخ انصاری (چاپ شده است).
+
14- درچه ای ، همان منبع ، ص 88 .
  
* 3. حاشیه بر مناسك.
+
15- مهدوی ، همان منبع ، ص 371.
  
* 4. رساله‌ای در جبر و تفویض.
+
16- مهدوی ، اعلام اصفهان ، همان منبع ، ص 134.
  
* 5. حواشی بر رساله عملیه.
+
17- گلشن ابرار ، همان منبع ، صص : 239 تا 241 .  
  
* 6. حاشیه‌ای بر مكاسب شیخ انصاری.
+
20- همائی ، جلال الدین ، تاریخ اصفهان ، مجلد ابنیه و عمارات ، فصل تکایا و مقابر ، بکوشش : بانو همائی ، ماهدخت ، نشر : هما ، چاپ اول ، 1381 ، ص 449.
  
* 7. رساله عملیه.
+
18- گلشن ابرار ، ص 241.
  
* 8. حاشیه بر اصول دین، تألیف شیخ جعفر شوشتری.
+
19- مهدوی ، بزرگان و دانشمندان اصفهان ، همان منبع ، ص 371 .
  
* 9. تقریرات اصولیه (كه در واقع، تقریر درس اصول ایشان است كه توسط آیت الله سید حسن چهارسوقی (متولد 1294 هـ.ق) می باشد.<ref> زندگانی آیت الله چهارسوقی، سید محمدعلی روضاتی، ص 156.</ref>
+
21- تحقیق میدانی .
  
از آثار فوق، مختصری از حاشیه بر مكاسب به دستور آیت الله العظمی بروجردی به چاپ رسیده است و بقیه آثار نیز به دستور ایشان از [[اصفهان]] به [[قم]] برده شد تا برای بازنگری و چاپ در اختیار بعضی از علمای قم قرار گیرد.<ref> از مكتوبات آقا تقی درچه‌ای (نوه معظم له).</ref> كه در حال حاضر نزد بعضی از علمای اصفهان موجود است.
 
 
'''وفات یا شهادت؟'''
 
 
خطیب توانا، حجت الاسلام والمسلمین صهری اصفهانی در مورد ارادت حضرت آیت الله العظمی بروجردی نسبت به استادش، علامه درچه‌ای فرمود: «ما تا پایان عمر مرهون زحمات و تلاش های استادمان سید محمدباقر درچه‌ای هستیم».
 
 
آقا صهری آن گاه خطاب به حضار در مجلس ختم مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی ـ یكی از شاگردان علامه ـ با بیان اعتراض آمیز فرمود: «چرا ساكتید؟ چرا آرام نشسته‌اید؟ بپاخیزید. شاگردان علامه مانند مرحوم شیرازی ـ صاحب این جلسه ـ یكی پس از دیگری از دنیا می‌روند و آن همه فضایل و آن همه مناقب ناگفته می‌ماند. چرا زندگی و [[مرگ]] مردی كه یك روز همنوا با شیخ شهید (فضل الله نوری) در مقابل بیگانگان و رضاخان میرپنج با شهامت ایستاد و یك روز هم تن به ذلت نداد و تسلیم هیچ كس به غیر از خدا نشد چنین مغفول مانده است.
 
 
وی در ادامه سخنانش به موضوع شهادت علامه درچه‌ای اشاره كرد و گفت: «دیدید در پایان هم به طور مرموز و یك روز (شایع كردند) كه در حمام خفه شده یا سكته كرده است. مثل این كه ایادی حكومت (مأموران و عوامل قتل) با ملك الموت عزراییل هماهنگی كرده بودند كه ساعتی قبل از وفات ایشان در «درچه» قدم می‌زدند و بر اوضاع نظارت می‌كردند و همه چیز را زیر نظر داشتند. اطبای دولتی هم راه سه ساعته یا چهار ساعته را، در عرض ده دقیقه طی كرده و در محل حاضر شده بودند، و مانند پزشكانی كه دور بدن مطهر حضرت [[امام رضا]] علیه السلام و حضرت موسی بن جعفر علیه السلام تجمع و شهادت آن دو را [[مرگ]] طبیعی جلوه دادند، با كمال وقاحت نظر دادند و شایع كردند كه علامه به مرگ طبیعی از دنیا رفته است. و مگر می‌شود شهادت را و خون را پوشیده نگه داشت كه زهی خیال باطل و فكر خام!
 
 
چرا باید مرگ استاد الفقهاء، استاد المراجع، استاد المجتهدین، استاد الاساتید، استاد الحریه و بنده مخلص خدا ـ مبهم بماند! چرا بر سر درب تكیه متعلق به ایشان در لسان الارض (تخت فولاد) نوشته نشده است كه: این جا مزار شهید فضیلت علامه فقیه «سید محمدباقر درچه‌ای» است؟ چرا دست نوشته‌های او كه محصول تلاش و زحمت یك عمر مطالعه و اندیشه ایشان است تكثیر نمی‌شود؟».<ref> از دست نوشته‌های سید تقی درچه‌ای.</ref>
 
 
حجت الاسلام والمسلمین حاج سید تقی درچه‌ای (نوه ایشان) معتقد است: علامه سید محمدباقر درچه‌ای توسط عوامل رضاخان به شهادت رسیده است.
 
 
نویسنده «تذكره القبور» می‌نویسد: مرحوم درچه‌ای طبق عادت معهود روز چهارشنبه (26 [[ربیع الثانی]] سال 1342 هـ.ق) بعد از [[نماز ظهر]] به موطن خود «درچه» رفت و در آن جا در جمعه همان هفته؛ قبل از طلوع آفتاب در حمام از دنیا رفت. از آن رو به اصفهان خبر دادند و اطبای حاذق به عیادتش رفتند؛ اما بر آن ها مسلم گردید كه آن مرجع وارسته جان به جان آفرین تسلیم كرده است. اهل اصفهان و آبادی‌های اطراف، همان روز به درچه رفتند و پس از انجام مراسم تغسیل و تكفین دسته‌های سوگواری به راه انداختند و پس از 3 روز از فوت این مرجع عظیم الشأن، پیكر مباركش در میان اشك و اندوه [[مرگ]] یا [[شهادت]] تشییع شد.
 
 
'''محل دفن'''
 
 
حدود غروب آفتاب روز سوم بعد از فوت، پیكر مطهر علامه سید محمدباقر درچه‌ای وارد تخت فولاد اصفهان گردید. او را با عزت تمام ـ در پیش روی (قبر) عبدالكریم گزی ـ واقع در تكیه كازرونی دفن كردند.<ref> تذكره القبور یا بزرگان اصفهان، ص 192.</ref>
 
 
==پانویس ==
 
<references />
 
 
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
 
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]

نسخهٔ ‏۲۱ اوت ۲۰۱۲، ساعت ۰۵:۵۷

الگو:شناسنامه شخصیت ها

آقا سید محمد باقر در چه ای بن سید مرتضی بن سید احمد میر لوحی درچه ای اصفهانی ، از اکابر علماء و مجتهدین و اعاظم فقها و مدرسین در سال 1264 ه . ق در روستای "درچه " در نزدیکی اصفهان متولد شد .(1)

وجه شهرت او به میرلوحی این که ، وی دختر زاده ملا لوحی ، شاعر اصفهانی که مردی مداح ، درویش و در "تذکره نصر آبادی" عنوانی دارد بوده ، و مادرش او را به نام پدر خود می خوانده و بدان مشهور شده است .(2)

علامه در چه ای با 31 واسطه به موسی بن جعفر (ع) می رسد ؛ و از اولاد " مرسی الثانی " "معروف به ابی سیحه " محسوب می شود و بدین سبب او را " موسی" لقب داده اند . علامه درچه ای پنجمین فرزند از خانواده پرجمعیت آیه ا... سید مرتضی است . پدر او دارای 9 فرزند پسر و یک دختر بود .

که همه ء آنها در رشته ء علوم دینی تحصیل کرده اند و گل سرسبد آنها مرجع جهان تشیع علامه فقیه ، سید محمد باقر درچه ای است ، که چهره مشهوری در حوزه های علمیه کشورهای اسلامی مخصوصا حوزه های علمیه ایران و عراق است و بعد از او برادر دیگرش آیه ا... سید محمد مهدوی و سید محمد حسین درچه ای است .


دوران کودکی

اجداد و پدر این کودک ، همه از مبلغان دین بودند و در بین مردم به زهد و دانش شهرت داشتند .سید محمد باقر در چنین خانواده ای متدین و باتقوا رشد یافته بود . مادرش نیز بانویی با ایمان و اهل فضیلت به شمار می رفت . پس از سپری شدن دوران کودکی ، باتوجه به استعداد ، شوق و هوش ذاتی ، توانست مراحلی از فقه و اصول را در محضر پدرش در 13 سالگی به تحصیل در حوزه علمیه اصفهان روی آورد و باموفقیت مدارج علمی را طی کند و از محضر دانشوران نامی اصفهان در رشته های فقه و اصول خوشه چین خرمن پر فیض و برکت آن باشد.(3)


استادان

عمده ء تحصیلات در اصفهان نزد : میرزا محمد باقر چهار سوقی ، محمد حسن نجفی ، ابوالمعالی کرباسی بود (4)

سپس در سال 1291 ه . ق برای ادامه تحصیل راهی نجف اشرف شد و 14 سال در درس استادان برجسته آن حوزه شرکت کرد .(5) و از درس آیات عظام : میرزا محمد حسن شیرازی ، حبیب ا... رشتی و سید حسین کوه کمری بهره مند شد .(6)

علامه سید محمد باقر درچه ای در سال 1303 ه.ق به اصفهان بازگشت و در مدرسه ء«نیم آور» به تدریس آموخته های خود پرداخت ، حضور استادان باسواد و باتقوای وی سبب شد تا مردم فرزندان خود را برای تحصیل در این حوزه تشویق کنند . ایشان به اتفاق مرحوم ،آخوند عبدالکریم گزی در این مدرسه فقه و اصول تدریس وشووحرارت ویژه ای در بین طلاب ایجاد کرده بودند . از اطراف و اکتاب ، شهرها و روستاهای دور و نزدیک دانشجویان علوم دینی به محضرشان شتافته و از خرمن اندیشه شان خوشه می چیدند.(7)


شاگردان

در تدریس فقه واصول خبره، دقیق و عمیق بود. صد ها عالم عالیقدر از محضر او بهره برده و بسیاری از آنان به اجتهاد دست یافتند،از آن جمله : حاج آقا حسین بروجردی (علیه الرحمه ) در ایمان و عیده ثابت قدم بود ودر عین حال با خرافات و بیرایه های بسته شده به دین مخالفت می نمود.

[در ماجرای مشروطیت نیز برخلاف بسیاری از علماء طرفدار مشروطیت اصفهان ،کاملا مخالف بود ](8)

چگونگی تدریس از زبان شاگردان :

نویسنده کتاب گلشن ابرار به نقل از آیه ا... سید عبدالحسین طیب در خصوص جدیت ونظم علامه درچه ای چنین می نویسد :

"یازده سال در درس خارج سید محمد باقر درچه ای شرکت کردم ، در تمامی این مدت فقط یک بار درس ایشان تعطیل شد که در آن هم چاره ای نبود ، زیرا یک روز درس اول را گفته بود که خبر آوردند برادر شما ، سید محمد حسین درچه ای فوت کرده

است . آقا فرمود : خدا رحمتش کند.خواست درس دوم را شروع کند که گفتند :آقا! ایشان وصیت کرده ، شما بر جنازه اش نماز بگذارید .ازاین روی ناچار شدند ودرس را تعطیل کردند [ولی در حال پیاده رفتن به طرف تخت فولاد بالاخره درس را گفتند.] "این پشتکار ،تلاش وبهره گیری از لحظه ها و ساعات زندگی ، بسیار مایه عبرت است ."(9)

در پرورندان شاگردان لایق در هر رشته ید طولانی داشت . مرحوم حاج شیخ محمد باقر قزوینی شخصص علم نجوم و هئیت که گویند در این رشته واقعا استاد بوده ، یکی از شاگردان علامه سید محمد باقر درچه ای به شمار می آید.مرحوم قزوینی در دوره زندگی اش بارها اشاره به شاگردی در نزد علامه درچه ای کرده بود .(10)


خصوصیات بارز

مرحوم جلال الدین همائی درباره خصوصیات بارز علامه درچه ای می نویسد: "آن بزرگ در علم ، ورع و تقوا ، آیتی بود عظیم و به حقیقت جانشین پیغمبر اکرم (ص) وائمه معصومین (ع) بود . در سادگی ، صفای روح و بی اعتنایی به امور دنیوی گوئی فرشته ای بود که از عرش به فرش فرود آمده وبرای تربیت خلایق با ایشان همنشین شده است . مکرر دیدم که سهم امامهای کلان برای او آوردند ودیناری نپذیرفت با اینکه می دانستم که از بیش از چهار پنج شاهی پول سیاه نداشت . وقتی سبب می پرسیدم می فرمود: من فعلا بعهدا... مقروض نیستم وخرجی فردای خود راهم دارم .معلوم نیست که فردا وپس فردا چه پیش بیاید ،"وَما تَری نَفسُ ماذا تَکسبُ غَدا "... وی در ادامه می نویسد : " اگر احیاناً لقمه ای شبهناک خورده بود ، برفور انگشت در گلوی می کرد و همه را بر می آوردواین حالت را مخصوصا خود یک بار به رای العین دیدم ... (11)


جامعیت در علوم

از تخصص های دیگر مرحوم علامه ، تخصص در علم طب بوده است .جدیت او در علم طب بدان جا بود که از او سوال کردند ، مگری خواهی فقط طبیب شوی ؟ او جواب منفی داد و گفت : نه ، ولی " العِلمُ عِلمان : عِلم ُ الا بدان و عِلم الدیان " لذا من فراگیری علوم جسمی روحی را (عوم دینیه) را به موازات یکدیگر در حدتوان و تسلط به پیش می برم و چه مانعی دارد فقیه ، طبیب هم باشد ویا طبیب فقیه ؟ آنگاه در تایید نظرات خود جمعی از علماء وفقهایی را نام برد که " ذوجنین" بودند.

او دراین رشته نیز چون سایر علوم به شکل چشمگیر به پیش می رفت . چنان که در علم طب ، قوانین طبی و طب سنتی استادی قابل و مورد توجه بود .

طبیب معروف اصفهان " میرزا ابوالقاسم گوگردی طبیب " اگرچه در زمان خودش سرآمد اطبا بود، ولی در مقابل تخصص طبی علامه خود را کوچک می دانست ، واین خضوع و فروتنی نه فقط در زمان حیات او و به جهت رعایت ادب نسبت به ایشان بوده ، بلکه این تواضع پس از درگذشت علامه هم ادامه یافت.

مرحوم علامه در همان زمان قبل از عزیمت به نجف ، تدریس طب را شروع کرد و شاگردانی قابل هم تحویل داد " علامه سید محمد باقر درچه ای به اکثر علوم مسلط بود و در همه جهات و مشایه این جور افراد کم است ، که در اکثر علوم وارد و استاد باشند .روی هم رفته علامه مرد موفقی بود ومرجعی کم نظیر ، مرحوم علامه با توجه به تخصصی که در علوم مختلفه داشت ، در حقیقت جامع اکثر علوم بود .وهمه این علوم ، همراه بازهد وتقوا در حافظه ای کم مانند ، در یک انسان جمع شده بود." (12)

آثار ماندگار

علامه درچه ای تألیفاتی دارد که میتوان به برخی ازآنها اشاره کرد:

یک دوره فقه و اصول در شانزده مجلد ، حاشیه پر متأجر، حاشیه پر مناسک ، رساله در جبر و تفویض ، حواشی بر رسائل علمیه و... (13)

در بحث نجوم وو هئیت ، چند آثار علمی بر جای مانده است .از جمله در یکی از مساجد درچه ، شاخصی به روشی مخصوص قرار داده بود ، که همه از نظر دانشمندان اهل فن قابل توجه بوده هم چنین دیوارهای خانه شخصی اش ،که معمارش کرده بود ، طوری طراحی شده که ظهر و ساعات قبل و بعد از آن قابل تشخیص می باشد .

مرحوم علامه در فراگیری فلسفه و عرفان بطور چشمگیری به جلو رفت و تکمیل آن را به بحٍث موکول کرد. او از اساتید این فن به خوبی بهره جست بطوریکه از اساتید مبرز فلسفه و عرفان به شمار می رفت.(14)


فرزندان

فرزندان مرحوم درچه ای عموما اهل علم وکمال بوده اند که از آن جمله :

1- سید ابوالمعالی درچه ای ، عالم فاضل ، امام مسجد قطبیه ، متوفی در 8 جمادی الاولی سال 1380 در راه مشهد مقدس ، جنازه به مشهد منتقل شده و در آنجا مدفون گردید. 2- 3- سید ابولعلی ، فاضل و اهل کمال بوده ، در 6 ربیع الاول سال 1374 وفات یافته ، در بیرون بقعه تکیه کازرونی مدفون گردید. 4- هردو برادر در خدمت پدر و عّم خود تلمّیذ نموده اند.(15)


وفات یا شهادت ؟

سرانجام ، علامه سید مححد باقر درچه ای در شب 28 ربیع الثانی سال 1342 ، براثر سکته ، در حمام درچه وفات یافته و پس از تشییع و عزاداری باشکوه وکم نظیر مردم اصفهان وشهرضا وقصبات اطراف ، به تخت فولاد برده شد و در تکیه کارزرونی در جوار مزار آخوندگزی آرمید.(16)

نویسنده کتاب گلشن ابزار به نقل از خطیب توانا حجة الاسلام والمسلمین" صهری اصفهانی " در مورد موضوع شهادت علامه درچه ای می نویسد :

" دیده اید در پایان هم به طور مرموز و یک روز (شایع کردند) که در حمام خفه شده یا سکته کرده است .مثل اینکه ایادی حکومت [مأموران و عوامل قتل] با ملک الموت عزرائیل هماهنگی کرده بودند که ساعتی قبل از فوت ایشان در " درچه" قدم می زدند و بر اوضاع نظارت می کردند و همه چیز را زیر نظر داشتند ، اطبای دوستی هم راه 3 ساعته یا 4 ساعته را ، در عرض 10 دقیقه طی کرده و در محل حاضر شده بودند و مانند پزشکانی که دور بدن مطهر حضرت رضا(ع) و حضرت موسی بن جعفر (ع) تجمع و شهادت آن دو را مرگ طبیعی جلوه دادند ، با کمال وقاحت نظر دادند و شایع کردند که علامه به مرگ طبیعی از دنیا رفته است . و مگر می شود شهادت را و خون را پوشیده نگه داشت که زهی خیال باطل و فکر خام!

چرا باید مرگ استاد الفقهاء مبهم ماند ! چرا بر سر درب تکیه متعلق به ایشان در لسان الارض (تخت فولاد) نوشته نشده است که: این جا مزار شهید فضیلت ، علامه فقیه " سید محمد باقر درچه ای " است.

چرا دست نوشته های اوکه محصول تلاش و زحمت یک عمر مطالعه واندیشه ایشان است تکثیر نمی شود؟ نویسنده کتاب " تذکرة القبور" می نویسد:

" مرحوم درچه ای طبق عادت معهود روز چهارشنبه (26 ربیع الثانی سال 1342 ه . ق ) بعد از نماز ظهر به موطن خود " درچه" رفت و در آنجا در جمعه همان هفته ، قبل از طلوع آفتاب در حمام از دنیا رفت . از آن رو به اصفهان خبر دادند و اطبای حاذق به عیادتشش رفتند ، اما بر آنها مسلم بود گردید که آن مرجع وارسته جان به جان آفرین تسلیم گردیده است ."(17)

ماده تاریخ فوت : به دستور حاج آقا نورا... اصفهانی در آخرین روز ربیع الثانی 1342 ه .ق ، مراسم سوگواری در مسجد شاه (امام خمینی کنونی) برای مرحوم علامه درچه ای تشکیل شد. در این مجلس ترحیم ، آحاد مردم شرکت کرده بودند. به حدی که میدان نقش جهان پر از جمعیت بود ، تا آن زمان مسجد ومیدان چنان جمعیتی را به خود ندیده بود ... بر تربت پاکش هر شب مراسم نوحه خوانی و عزاداری برپا بود. شاعران در رحلت و تاریخ فوت این عالم مهذب و وارسته اشعاری سروده اند.(18)

ماده تاریخ وفاتش را مرحوم نیّر چنین می گوید:

بانیّرا نقص بسیج قل لرحلة العلم قدمات من فقدان باقره

1342=7_1349


ومرحوم حاج میرزا حسن خان انصاری می گوید:

از صف علم الیقین آمد یکی بیرون و گفت :

باقر از علم الیقین شد جانب حق الیقین (19)


منابع

1- مهدوی ، سید مصلح الدین ، اعلام اصفهان ، تصحیح :نصرالهی ، غلامرضا،ج 2 ، نشر : سازمان فرهنگی ، تفریحی شهرداری اصفهان ، چاپ اول ، 1387 ،ص 133.

2- معلم حبیب آبادی ، میرزا محمد علی ، مکارم آلاثار ، در احوال دوقرن 13 و14 هجری ،ج 5 ،نشر: اداره فرهنگ و هنر استان اصفهان ، ص 1776 .

3- گلشن ابرار ، جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم ،ج 3 ، زیر نظر پژوهشکده باقر العلوم ، نشر : معروف ، چاپ دوم ،بهار 1385 ، صص : 288 ،289، 230 .

4- مهدوی ، سید مصلح الدین ، دانشمندان و بزرگان اصفهان ، تصحیح : نیلفروشان ، محمد رضا ، ج 1 ، نشر : گلدسته ، چاپ اول ، 1384 ، ص 370 .

5- گلشن ابرار ، همان منبع ، ص 230 .

6- مهدوی ، اعلام اصفهان ، همان منبع ، ص 134 .

7- گلشن برار ، همان منبع ، ص 230.

8- مهدوی ، همان منبع ، ص 134 .

9- گلشن ابرار ، همان منبع ، صص : 232 تا 235 .

10- درچه ای «موسوی » سید تقی ، ستاره ای از شرق ، شرح احوال و وقایع عصر علامه سید محمد باقر درچه ایی ، نشر : اطلاعات ، چاپ اول ، 1383 ، ص 87 .

11- همائی ، جلال الدین ، مقالات ادبی ، ج 1 ، نشر : هما ، چاپ اول ، مهر 1369 ، ص 18.

12- درچه ای ، همان منبع ، صص : 88و89و91 .

13- مهدوی ،دانشمندان بزرگان اصفهان ، همان منبع ، ص 371 .

14- درچه ای ، همان منبع ، ص 88 .

15- مهدوی ، همان منبع ، ص 371.

16- مهدوی ، اعلام اصفهان ، همان منبع ، ص 134.

17- گلشن ابرار ، همان منبع ، صص : 239 تا 241 .

20- همائی ، جلال الدین ، تاریخ اصفهان ، مجلد ابنیه و عمارات ، فصل تکایا و مقابر ، بکوشش : بانو همائی ، ماهدخت ، نشر : هما ، چاپ اول ، 1381 ، ص 449.

18- گلشن ابرار ، ص 241.

19- مهدوی ، بزرگان و دانشمندان اصفهان ، همان منبع ، ص 371 .

21- تحقیق میدانی .