سفر پیامبر اکرم (ص) به طائف

با مرگ ابوطالب، دشمنان پیامبر صلی الله علیه و آله، جرئت بیشتری نسبت به آزار آن حضرت پیدا کردند، از این ­رو رسول خدا صلی الله علیه و آله در صدد استمداد از قبیله ثقیف (که در طائف سکونت داشتند) برآمده و می ­خواست با جلب نظر آنها، پشتیبان تازه­ای برای پیشرفت دین خویش بدست آورد. از این رو به تنهایی یا همرا "زید بن حارثه" به طرف طائف حرکت کرد. ولی با مخالفت شدید سران قبیله ثقیف دچار شدند و بدون کسب نتیجه از آنجا بازگشتند.

حمایت ابولهب از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)

چون حضرت ابو طالب و ام المؤمنین خديجه در فاصله سى و پنج روز در گذشتند، دو مصيبت بزرگ به پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رسيد كه در خانه خود نشست و كمتر از خانه بيرون مى ‌آمد و قريش هم سخت آن حضرت را آزار مى ‌دادند و هرگز چنان نكرده بودند و آن طمع را هم نداشتند كه كار به آن جا كشد، اين موضوع به اطلاع ابو لهب رسيد، پيش آن حضرت آمد و گفت به همان طريق كه زمان زندگى ابو طالب رفتار مى‌ كردى رفتار كن كه سوگند به لات تا من زنده باشم كسى بر تو دست نخواهد يافت.. اتفاقا ابن عيطله پيامبر (ص) را دشنام داد و ابو لهب به او حمله كرد، ابن عيطله در حال كه مى ‌گريخت فرياد مى‌ كشيد: اى گروه قريش، ابو عتبه از دين برگشته است. قريش آمدند و دور ابو لهب جمع‌ شدند، ابو لهب گفت: من از دين پدرانمان برنگشته‌ ام ولى از برادرزاده خود دفاع مى ‌كنم و نبايد به او ستم شود و بايد آنچه مى ‌خواهد انجام دهد، گفتند نيكو و پسنديده كردى و صله رحم بجا آوردى‌

علت سفر به طائف

عقبة بن ابى معيط و ابو جهل بن هشام پيش ابو لهب آمدند و پرسيدند: آيا برادرزاده‌ات به تو گفته است پدرانت كجا هستند؟ ابو لهب از پيامبر (ص) پرسيد: پدرانمان كجایند؟ فرمود: همراه قوم خودشان، ابو لهب پيش آن دو رفت و گفت: پرسيدم و گفت كه همراه قوم خود خواهند بود. آن دو گفتند: او مى‌ پندارد كه پدرانت در آتش است، ابو لهب پرسيد: اى محمد آيا عبد المطلب در دوزخ است؟ فرمود: هر كس كه بر آن آيين مرده باشد در دوزخ است، ابو لهب گفت: به خدا سوگند هرگز دشمن را از تو دفع نمى‌كنم، چگونه تصور مى ‌كنى كه عبد المطلب در آتش است و او و افراد ديگر قريش سخت‌گيرى كردند.

سفر به طائف

پیامبر صلی الله علیه و آله در اواخر سال دهم بعثت به طائف رفت، پس از ورود به شهر طائف یکسر به خانه "عبدیالیل" و دو برادرش "مسعود" و "حبیب" که در آن روز بزرگ و رئیس قبیله «ثقیف» بودند، رفتند.

رسول خدا صلی الله علیه و آله هدف خود را از آمدن به طائف، برای آنها توضیح داده و از آنها خواست که او را در پیشرفت هدفش یاری کنند. يكى از ايشان گفت: «من جامه کعبه را پاره می­کنم؛ اگر تو پیامبر خدا باشی، دیگری گفت: آیا خدا غیر از تو کسی را نیافت که به پیامبری بفرستد و سومی گفت: به خدا من هرگز با تو گفتگو نخواهم کرد؛ زیرا اگر تو چنانچه می­گویی، فرستاده­ای از جانب خداوند هستی و در این ادعا راست می­گوئی، بزرگتر از آنی که با تو گفتگو کنم و اگر دروغ می­گوئی و بر خدا دروغ می­بندی، شایستگی آن را نداری که با تو صحبت کنم. رسول خدا صلی الله علیه و آله از نزد آنها برخاست و هنگام بیرون رفتن تنها تقاضائی که از آنها کرد، این بود که آنچه در آن مجلس گذشته است، پنهان کنند و مردم طائف را از سخنانی که میان ایشان رد و بدل شده بود، آگاه نکنند و به خاطر این بود که دوست نمی­داشت، سخنان عبدیالیل و برادرانش به گوش مردم برسد و آنان را نسبت به آن حضرت جسور کند.

بدین ترتیب بزرگان طائف، بر جوانان خود ترسيدند،و گفتند از شهر ما بيرون برو و جايى برو كه دعوت تو را بپذيرند، سفیهان را هم شوراندند و شروع به سنگ زدن به پيامبر (صلی الله علیه و آله) كردند، آن چنان كه پاهاى پيامبر مجروح شد و زيد بن حارثه با جان خود آن حضرت را حفظ مى ‌كرد به طورى كه سرش چند شكاف برداشت و پيامبر (ص) از طائف به سوى مكه برگشت و از اين جهت كه هيچ مرد و زنى دعوتش را نپذيرفته بود، اندوهگين بود و از دست آنها به باغی که از آن "عتبه" و "شیبه" فرزندان "ربیعه" بود، پناهنده شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله برای استراحت زیر درخت انگوری نشست.

دعای پیامبر صلی الله علیه و آله به درگاه خدا

پیامبر صلی الله علیه و آله در آن حال که در زیر سایه درختی نشسته بود، دست به درگاه پروردگار متعال بلند کرد و گفت: پروردگارا ! من شکایت ناتوانی و بی­پناهی خود و استهزاء و بیزاری مردم را نسبت به خود، پیش تو می­آورم. ای مهربان­ترین مهربانها، تو پروردگار ناتوانان و فقیران و خدای منی، مرا در این حال بدست که می­سپاری؟ بدست بیگانگانی که با ترشروئی با من رفتار کنند؟ یا دشمنی که مالک سرنوشت من شود؟ خداوندا! اگر تو بر من خشمگین نباشی به تمام این دشواری­ها، من در می­دهم و اگر تو بر من خشنود باشی، بر من گوارا خواهد بود. پروردگارا، من به نور روی تو پناه می­برم، همان نوری که تمام تاریکی­ها را می­شکافد و کار دنیا و آخرت را اصلاح می­کند. پناه می­برم از این که خشم تو بر من فرود آید و غضب تو بر من نازل گردد، ملامت کردن حق توست تا آگاه که خشنود شوی و قدرت و قوت آنها بوسیله تو بدست آید.

داستان عداس و مسلمان شدن وی

بعد از مناجات رسول خدا صلی الله علیه و آله با خداوند متعال، عتبه و شیبه که این حال را مشاهده کردند، دلشان به حال پیامبر صلی الله علیه و آله سوخت، از این­رو غلام نصرانی خود را که "عداس" نام داشت، پیش خوانده و به او گفتند: «خوشه انگوری از این درخت بکن و در سبد بگذار و نزد این مرد ببر و به او تعارف کن. عداس همین کار را انجام داد و رسول خدا دست به طرف انگور دراز کرد و برای برداشتن حبه انگور «بسم الله» گفت.

عداس که برای اولین بار، چنین سخنی را شنیده بود در چهره رسول خدا صلی الله علیه و آله خیره شد و گفت: «این جمله که تو گفتی، در میان مردم این بلاد معمول نیست؟ پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: «تو اهل چه شهری هستی و دین تو چیست؟» عداس گفت: «من مسیحی مذهب و اهل شهر نینوا می­باشم». رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «از شهر مرد شایسته، "یونس بن متی" هستی؟» عداس با تعجب گفت: «تو از کجا یونس بن متی را می­شناسی؟» رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «او برادر من و پیغمبر خدا بود، چنانچه من پیغمبر و فرستاده خدا هستم. عداس که این سخن را شنید، پیش آمده و سر پیامبر صلی الله علیه و آله را بوسید و سپس خم شد و بر دست و پای وی افتاد و شروع به بوسیدن کرد و در جریان گفتگو با پیامبر اسلام آورد.

عتبه و شیبه که ناظر این جریان بودند به یکدیگر گفتند: «این مرد، غلام ما را از راه بدر کرد و چون عداس به نزد آنها بازگشت، به او گفتند: «ای عداس، چرا سر و دست این مرد را بوسیدی؟ عداس گفت: «چیزی نزد من بهتر از آن نبود؛ زیرا این مرد از چیزهایی خبر دارد که جز پیامبران کسی از آنها آگاهی ندارد». عتیبه و شیبه به او گفتند: مواظب باش، مبادا تو را از دین خود برگرداند و بدان که دین تو بهتر از دین اوست.

ایمان آوردن جنیان به رسول خدا صلی الله علیه و آله

همین که رسول خدا، از ایمان آوردن قبیله ثقیف مأیوس گشت، به سوی وطن خویش بازگشت و راه مکه را در پیش گرفت و چون به نخله (که تا مکه یک شب راه بود) رسید، شب را در آنجا اقامت کرد و نیمه شب برای نماز بلند شد، چند تن از جنیان شهر نصیبین که هفت نفر بودند و از آن حضرت گذشتند و آواز تلاوت قرآن را از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدند، آوای روح افزای رسول خدا صلی الله علیه و آله و آیات دلنشین قرآن، مجذوبشان کرده و مانع از حرکت آنان شد و تا پایان تلاوت قرآن از نماز در جای خود ایستادند و پس از اتمام آن و ایمان به دین مقدس اسلام، به سوی قوم و قبیله خود بازگشته آنان را به دین اسلام دعوت کردند.

خدای متعال داستان ایمان آوردن جنیان را در قرآن بیان فرموده و می­گوید: «و هنگامی که (ای رسول ما) چند تن از جنیان را به سوی تو متوجه کردیم تا استماع آیات قرآن کنند و چون نزد رسول آمدند با هم گفتند، گوش فرادارید تا آیات قرآن را بشنویم و چون قرائت تمام شد، ایمان آوردند و به سوی قومشان برای تبلیغ و هدایت بازگشتند...». و نیز در این باره نازل فرموده: «بگو (ای رسول ما) که به من وحی شده که گروهی از جنیان، آیات قرآن را (هنگام قرائت من) استماع کردند...».

سرگردانی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در بیابان های حجاز

عايشه مى‌گويد از پيامبر پرسيدم آيا روزى دشوارتر از روز جنگ احد بر شما بوده است؟ فرمود آنچه كه از قوم تو در روز عقبه ديدم سخت تر بود زيرا در آن روز خواستم خود را در پناه عبد ياليل پسر عبد كلال قرار دهم و او درخواست مرا نپذيرفت و من اندوهگين براه افتادم و چنان بخود مشغول بودم كه نفهميدم چه وقتى بصحراى قرن الثعالب رسيدم، در آنجا متوجه شدم ابرى بر من سايه افكنده است، چون نگاه كردم ديدم كه جبرئيل است او مرا صدا زد و گفت خداوند متعال گفتار قوم تو و رد كردن خواسته‌ات را از طرف ايشان شنيد، اينك فرشته‌اى را كه فرمانده كوههاست پيش تو فرستاده است تا بهر چه كه ميخواهى درباره ايشان فرمان دهى، آنگاه فرشته كوهها مرا صدا زد و بر من سلام داد و گفت پروردگار گفتار ناپسند قوم ترا شنيد و مرا به حضورت فرستاده است تا بآنچه ميخواهى فرمان دهى، اگر بخواهى دو كوه مكه را بر ايشان فرو مى‌كوبم، و پيامبر (ص) فرموده است، نه من اميدوارم كه خداوند از افراد بد آنها فرزندانى بوجود آورد كه او را بپرستند و شرك نياورند. پيامبر (ص) پيش گروهى از مردم كنده رفت و ايشان سالارى داشتند كه نامش فليح بود حضرت ايشان را به سوى خدا دعوت فرمود و خود را در معرض حمايت ايشان قرار داد و آنها خود را برتر از اين دانستند كه تقاضاى آن حضرت را بپذيرند و سپس به قبيله ‌اى از بنى كلاب رفت كه معروف به بنى عبد الله بودند و فرمود خداوند متعال نام پدر شما را نيكو قرار داده است و آنها را دعوت به اسلام کرد، آنها هم گفتار حضرت را نپذيرفتند.

بازگشت به مکه

پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) چند روزى در نخله اقامت كرد، زيد بن حارثه گفت: با اينكه قريش شما را بيرون كرده‌اند چگونه دوباره مى‌ خواهى آنجا بروى؟ فرمود: خداوند براى اين سختى كه مى ‌بينى گشايش و راه خروجى قرار خواهد داد و خداوند آيين خود و پيامبر خويش را يارى خواهد فرمود و به غار حرا آمد و مردى از خزاعه را پيش مطعم بن عدى فرستاد و پيام داد آيا من در پناه تو مى‌ توانم به مكه بيايم؟ او گفت: آرى، و فرزندان و خويشاوندان را فراخواند و سلاح برگرفتند و در گوشه‌ هاى كعبه ايستادند و گفت: من محمد (ص) را در پناه خود گرفته ‌ام و پيامبر (ص) همراه زيد بن حارثه وارد مسجد الحرام شد. مطعم بن عدى همچنان كه بر شتر خود سوار بود، گفت: اى گروه قريش، من محمد (ص) را پناه داده ‌ام و هيچ يك از شما نبايد معترض او شود، پيامبر (ص) خود را به حجر الاسود رساند و استلام فرمود و دو ركعت نماز گزارد و به خانه خود برگشت و مطعم بن عدى و فرزندانش آن حضرت را احاطه كرده و در ميان خود گرفته بودند.

ابوسفیان از دیدن چنین منظره­ایی سخت ناراحت شد و پیامبر صلی الله علیه و آله بعد از انجام مراسم روانه منزل شدند.

منابع

• الطبقات ‌الكبرى،محمد بن سعد واقدی ،ترجمه دکتر محمود مهدوى دامغانى‌، تهران، انتشارات فرهنگ و انديشه، 1374ش.
• دلائل النبوة، ابو بكر احمد بن حسين بيهقى (م 458)، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران ، انتشارات علمى و فرهنگى، دو جلد، 1361ش.
• سفر پیامبر صلی الله علیه و آله به طائف، سید جواد موسوی، سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام (بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی) تاریخ بازیابی: 29 آذر 1391.