خطبه: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''خُطبه:'''<ref>این اصطلاح در موضوعات صلات، حج و نكاح بکار میرود.</ref> كلام مخصوص و سخنانى است آشكار كه خطيب در برابر ديگران ايراد مى‌كند که مشتمل بر ستايش خداوند و صلوات بر محمد و آل محمد و توصيه به تقوا و مواعظ ديگر است. | |
| − | ''' | ||
| − | بنابر آنچه در منابع حديثى و تاريخى آمده است پيامبر اكرم | + | بنابر آنچه در منابع حديثى و تاريخى آمده است پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و ديگر معصومان عليهم السلام به مناسبت هاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند. |
| − | مهم‌ترين مواردى كه خواندن خطبه به نحو واجب يا مستحب در فقه مطرح است، عبارت است از: نماز | + | مهم‌ترين مواردى كه خواندن خطبه به نحو واجب يا مستحب در فقه مطرح است، عبارت است از: [[نماز جمعه]]، نماز عيدين (فطر و قربان)، نماز باران، موسم حج، هنگام خواستگارى و عقد نكاح و خطبه هنگام كسوف. |
| − | *نماز جمعه:خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه كه به جاى دو ركعت از نماز ظهر جمعه محسوب مى‌شود، شرط | + | * نماز جمعه: خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه كه به جاى دو ركعت از نماز ظهر جمعه محسوب مى‌شود، شرط صحت نماز جمعه است.<ref>جواهرالكلام، 11/207.</ref> |
| − | خطبه‌هاى نماز جمعه بايد مشتمل بر حمد و ثناى خداى متعال و صلوات بر | + | خطبه‌هاى نماز جمعه بايد مشتمل بر حمد و ثناى خداى متعال و صلوات بر محمد و آل محمد عليهم السلام و موعظه باشد. هر چند برخى صلوات را در خطبه اول و موعظه را در خطبه دوم واجب ندانسته‌اند.<ref>208ـ214؛ مستند الشيعة، 6/ 65ـ67.</ref> بنابر مشهور، قرائت سوره‌اى كوتاه در هر دو خطبه واجب است.<ref>جواهرالكلام، 11/211.</ref> برخى تلاوت يك آيه كه به حسب معنا تمام باشد و به آيه قبل و بعدش بستگى نداشته باشد را نيز مجزى دانسته‌اند.<ref>214.</ref> |
| − | *نماز عيدين:نماز عيد فطر و قربان در صورتى كه به جماعت خوانده شود، داراى خطبه است كه امام پس از نماز آن را مى‌خواند و بهتر است از خطبه‌هاى مأثور باشد. در وجوب يا استحباب خطبه ـ در فرض وجوب نماز ـ اختلاف است.<ref> الحدائق الناضرة 10/ | + | * نماز عيدين: نماز عيد فطر و قربان در صورتى كه به جماعت خوانده شود، داراى خطبه است كه امام پس از نماز آن را مى‌خواند و بهتر است از خطبه‌هاى مأثور باشد. در وجوب يا استحباب خطبه ـ در فرض وجوب نماز ـ اختلاف است.<ref>الحدائق الناضرة 10/ 210ـ211؛ جواهرالكلام 11/ 336ـ339.</ref> |
| − | *نماز باران:خطبه نماز باران پس از نماز خوانده مى‌شود؛ ليكن در | + | * نماز باران: خطبه نماز باران پس از نماز خوانده مى‌شود؛ ليكن در اين كه قبل از ذكرهاى وارد شده خوانده مى‌شود يا بعد از آن، اختلاف است.<ref>تحريرالاحكام 1/ 292؛ البيان/ 219ـ220.</ref> برخى خواندن آن را قبل و بعد از نماز جايز دانسته‌اند.<ref>تذكرة الفقهاء 4/214.</ref> در اين كه در نماز باران يك خطبه مستحب است يا دو خطبه اختلاف است.<ref>تحرير الوسيلة 1 /215-246</ref> |
| − | در نماز باران خواندن خطبه‌هاى مأثور افضل است. در غير اين صورت، خطبه‌اى خوانده شود كه مشتمل بر حمد و ستايش خداوند و دعا و تضرّع به درگاه | + | در نماز باران خواندن خطبه‌هاى مأثور افضل است. در غير اين صورت، خطبه‌اى خوانده شود كه مشتمل بر حمد و ستايش خداوند و [[دعا]] و تضرّع به درگاه الهى جهت آمدن باران باشد.<ref>جواهرالكلام، 12/148.</ref> برخى خطبه نماز باران را صرف دعا و تضرّع دانسته و ايراد خطبه بدين گونه يا به نحو مشهور را مجزى دانسته‌اند.<ref>الحدائق الناضرة 10/491؛ جواهرالكلام 12/150.</ref> |
| − | *موسم حج:مستحب است امام (امير الحاج) در موسم | + | * موسم حج: مستحب است امام (امير الحاج) در موسم حج به ويژه هفتم [[ذی الحجه]]، نهم ذی الحجه ([[روز عرفه]]) و روز قربانى در منى، همچنين روز نَفْر اوّل (دومين روز از ايام تشريق) در اجتماع حاجيان خطبه بخواند و آنان را با وظايف خود و مناسك حج آشنا كند.<ref>قواعدالاحكام، 1/436؛ المبسوط، 1/365.</ref> |
| − | *هنگام خواستگارى و عقد:خواندن خطبه قبل از عقد نكاح مستحب است. در خطبه عقد | + | * هنگام خواستگارى و عقد: خواندن خطبه قبل از عقد نكاح مستحب است. در خطبه عقد كيفيت خاصى شرط نيست؛ ليكن بهتر است پس از حمد و ستايش خداوند متعال، شهادتين و درود بر پيامبر و خاندان پاك آن حضرت، به [[تقوا]] توصيه و براى زوجين دعا شود. افضل در خطبه عقد، خواندن خطبه‌هاى مأثور از ائمه عليهم السلام است. |
| − | همچنين بنابر تصريح برخى، خواندن خطبه قبل از خواستگارى و براى | + | همچنين بنابر تصريح برخى، خواندن خطبه قبل از خواستگارى و براى ولى دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در اين خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمد و آل محمد كفايت مى‌كند.<ref>جواهرالكلام 29/ 40ـ41؛ العروة الوثقى 5/485.</ref> |
| − | == خطبه های عاشورایی == | + | ==خطبه های عاشورایی== |
| − | در نهضت | + | در نهضت عاشورا يكسرى خطابه‌ها و سخنراني ها توسط [[سيدالشهدا]]، [[امام سجاد]]، [[حضرت زينب]] علیهم السلام و ياران امام انجام گرفته كه در كتب تاريخى و روايى ثبت است و اغلب تعيين‌كننده بوده است، چه آنها كه پيش از [[عاشورا]] و در طول راه و در خود [[مكه]] بوده، چه خطبه‌هايى كه روز عاشورا ايراد شده و چه آنچه از زبان اسيران آزاده در [[كوفه]] و [[شام]] صادر شده است. |
| − | خطبه‌هاى | + | خطبه‌هاى سيدالشهدا و نيز [[خطبه امام سجاد علیه السلام در مجلس یزید]]، همچنين خطابه زينب كبرى سلام الله علیها در كوفه و [[دمشق]]، معروفترين آنهاست. |
| − | == پانویس == | + | ==پانویس== |
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| − | == منابع == | + | ==منابع== |
| − | * فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، | + | * فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج3، صص473-471. |
| − | *جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، | + | * جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص161. |
| − | |||
نسخهٔ ۳ مهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۰۶:۰۴
خُطبه:[۱] كلام مخصوص و سخنانى است آشكار كه خطيب در برابر ديگران ايراد مى‌كند که مشتمل بر ستايش خداوند و صلوات بر محمد و آل محمد و توصيه به تقوا و مواعظ ديگر است.
بنابر آنچه در منابع حديثى و تاريخى آمده است پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و ديگر معصومان عليهم السلام به مناسبت هاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند.
مهم‌ترين مواردى كه خواندن خطبه به نحو واجب يا مستحب در فقه مطرح است، عبارت است از: نماز جمعه، نماز عيدين (فطر و قربان)، نماز باران، موسم حج، هنگام خواستگارى و عقد نكاح و خطبه هنگام كسوف.
- نماز جمعه: خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه كه به جاى دو ركعت از نماز ظهر جمعه محسوب مى‌شود، شرط صحت نماز جمعه است.[۲]
خطبه‌هاى نماز جمعه بايد مشتمل بر حمد و ثناى خداى متعال و صلوات بر محمد و آل محمد عليهم السلام و موعظه باشد. هر چند برخى صلوات را در خطبه اول و موعظه را در خطبه دوم واجب ندانسته‌اند.[۳] بنابر مشهور، قرائت سوره‌اى كوتاه در هر دو خطبه واجب است.[۴] برخى تلاوت يك آيه كه به حسب معنا تمام باشد و به آيه قبل و بعدش بستگى نداشته باشد را نيز مجزى دانسته‌اند.[۵]
- نماز عيدين: نماز عيد فطر و قربان در صورتى كه به جماعت خوانده شود، داراى خطبه است كه امام پس از نماز آن را مى‌خواند و بهتر است از خطبه‌هاى مأثور باشد. در وجوب يا استحباب خطبه ـ در فرض وجوب نماز ـ اختلاف است.[۶]
- نماز باران: خطبه نماز باران پس از نماز خوانده مى‌شود؛ ليكن در اين كه قبل از ذكرهاى وارد شده خوانده مى‌شود يا بعد از آن، اختلاف است.[۷] برخى خواندن آن را قبل و بعد از نماز جايز دانسته‌اند.[۸] در اين كه در نماز باران يك خطبه مستحب است يا دو خطبه اختلاف است.[۹]
در نماز باران خواندن خطبه‌هاى مأثور افضل است. در غير اين صورت، خطبه‌اى خوانده شود كه مشتمل بر حمد و ستايش خداوند و دعا و تضرّع به درگاه الهى جهت آمدن باران باشد.[۱۰] برخى خطبه نماز باران را صرف دعا و تضرّع دانسته و ايراد خطبه بدين گونه يا به نحو مشهور را مجزى دانسته‌اند.[۱۱]
- موسم حج: مستحب است امام (امير الحاج) در موسم حج به ويژه هفتم ذی الحجه، نهم ذی الحجه (روز عرفه) و روز قربانى در منى، همچنين روز نَفْر اوّل (دومين روز از ايام تشريق) در اجتماع حاجيان خطبه بخواند و آنان را با وظايف خود و مناسك حج آشنا كند.[۱۲]
- هنگام خواستگارى و عقد: خواندن خطبه قبل از عقد نكاح مستحب است. در خطبه عقد كيفيت خاصى شرط نيست؛ ليكن بهتر است پس از حمد و ستايش خداوند متعال، شهادتين و درود بر پيامبر و خاندان پاك آن حضرت، به تقوا توصيه و براى زوجين دعا شود. افضل در خطبه عقد، خواندن خطبه‌هاى مأثور از ائمه عليهم السلام است.
همچنين بنابر تصريح برخى، خواندن خطبه قبل از خواستگارى و براى ولى دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در اين خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمد و آل محمد كفايت مى‌كند.[۱۳]
خطبه های عاشورایی
در نهضت عاشورا يكسرى خطابه‌ها و سخنراني ها توسط سيدالشهدا، امام سجاد، حضرت زينب علیهم السلام و ياران امام انجام گرفته كه در كتب تاريخى و روايى ثبت است و اغلب تعيين‌كننده بوده است، چه آنها كه پيش از عاشورا و در طول راه و در خود مكه بوده، چه خطبه‌هايى كه روز عاشورا ايراد شده و چه آنچه از زبان اسيران آزاده در كوفه و شام صادر شده است.
خطبه‌هاى سيدالشهدا و نيز خطبه امام سجاد علیه السلام در مجلس یزید، همچنين خطابه زينب كبرى سلام الله علیها در كوفه و دمشق، معروفترين آنهاست.
پانویس
- ↑ این اصطلاح در موضوعات صلات، حج و نكاح بکار میرود.
- ↑ جواهرالكلام، 11/207.
- ↑ 208ـ214؛ مستند الشيعة، 6/ 65ـ67.
- ↑ جواهرالكلام، 11/211.
- ↑ 214.
- ↑ الحدائق الناضرة 10/ 210ـ211؛ جواهرالكلام 11/ 336ـ339.
- ↑ تحريرالاحكام 1/ 292؛ البيان/ 219ـ220.
- ↑ تذكرة الفقهاء 4/214.
- ↑ تحرير الوسيلة 1 /215-246
- ↑ جواهرالكلام، 12/148.
- ↑ الحدائق الناضرة 10/491؛ جواهرالكلام 12/150.
- ↑ قواعدالاحكام، 1/436؛ المبسوط، 1/365.
- ↑ جواهرالكلام 29/ 40ـ41؛ العروة الوثقى 5/485.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج3، صص473-471.
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص161.
