خطبه: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
{{مدخل دائرة المعارف|[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]}}
 
 
{{الگو:نیازمند ویرایش فنی}}
 
{{الگو:نیازمند ویرایش فنی}}
'''خُطبه<ref> این اصطلاح در موضوعات صلات، حج و نكاح به کار میرود. </ref>: كلام مخصوص، مشتمل بر ستايش خداوند و صلوات بر محمّد و آل محمّد.'''
+
'''خُطبه<ref> این اصطلاح در موضوعات صلات، حج و نكاح به کار میرود. </ref>: كلام مخصوص، و سخنانى است آشكار كه خطيب در برابر ديگران ايراد مى‌كند که مشتمل بر ستايش خداوند و صلوات بر محمّد و آل محمّد و توصيه به تقوا و مواعظ ديگر است.'''
  
 
بنابر آنچه در منابع حديثى و تاريخى آمده است پيامبر اكرم صلّى اللّه‌ عليه و آله و ديگر معصومان عليهم السّلام به مناسبتهاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند.  
 
بنابر آنچه در منابع حديثى و تاريخى آمده است پيامبر اكرم صلّى اللّه‌ عليه و آله و ديگر معصومان عليهم السّلام به مناسبتهاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند.  
  
مهم‌ترين مواردى كه خواندن خطبه به نحو واجب يا مستحب در فقه مطرح است، عبارت است از: نماز جمعه، نماز عيدين (فطر و قربان)، نماز باران، موسم حج، هنگام خواستگارى و عقد نكاح.
+
مهم‌ترين مواردى كه خواندن خطبه به نحو واجب يا مستحب در فقه مطرح است، عبارت است از: نماز جمعه، نماز عيدين (فطر و قربان)، نماز باران، موسم حج، هنگام خواستگارى و عقد نكاح و خطبه هنگام كسوف.
  
 
*نماز جمعه:خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه كه به جاى دو ركعت از نماز ظهر جمعه محسوب مى‌شود، شرط صحّت نماز جمعه است.<ref> جواهر الكلام 11/ 207 </ref>
 
*نماز جمعه:خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه كه به جاى دو ركعت از نماز ظهر جمعه محسوب مى‌شود، شرط صحّت نماز جمعه است.<ref> جواهر الكلام 11/ 207 </ref>
سطر ۲۲: سطر ۲۱:
  
 
همچنين بنابر تصريح برخى، خواندن خطبه قبل از خواستگارى و براى ولىّ دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در اين خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمّد و آل محمّد كفايت مى‌كند.<ref> جواهر الكلام 29/ 40 ـ 41 ؛ العروة الوثقى 5/ 485 . </ref>
 
همچنين بنابر تصريح برخى، خواندن خطبه قبل از خواستگارى و براى ولىّ دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در اين خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمّد و آل محمّد كفايت مى‌كند.<ref> جواهر الكلام 29/ 40 ـ 41 ؛ العروة الوثقى 5/ 485 . </ref>
 +
 +
== خطبه های عاشورایی ==
 +
 +
در نهضت عاشورا، يك سرى خطابه‌ها و سخنرانيها توسّط سيد الشهدا، امام سجاد، حضرت زينب و ياران امام انجام گرفته كه در كتب تاريخى و روايى ثبت است و اغلب تعيين‌كننده بوده است، چه آنها كه پيش از عاشورا و در طول راه و در خود مكّه بوده، چه خطبه‌هايى كه روز عاشورا ايراد شده و چه آنچه از زبان اسيران آزاده در كوفه و شام صادر شده است.
 +
 +
خطبه‌هاى سيد الشهدا و نيز [[خطبه امام سجاد علیه السلام در مجلس یزید]]، همچنين خطابۀ زينب كبرى در كوفه و دمشق، معروفترين آنهاست.
  
 
== پانویس ==
 
== پانویس ==
سطر ۲۸: سطر ۳۳:
 
== منابع ==
 
== منابع ==
 
* فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج 3، صص 473-471.
 
* فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج 3، صص 473-471.
 +
*جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص 161.
 +
*

نسخهٔ ‏۲۹ آوریل ۲۰۱۴، ساعت ۱۱:۳۹

خُطبه[۱]: كلام مخصوص، و سخنانى است آشكار كه خطيب در برابر ديگران ايراد مى‌كند که مشتمل بر ستايش خداوند و صلوات بر محمّد و آل محمّد و توصيه به تقوا و مواعظ ديگر است.

بنابر آنچه در منابع حديثى و تاريخى آمده است پيامبر اكرم صلّى اللّه‌ عليه و آله و ديگر معصومان عليهم السّلام به مناسبتهاى مختلف در اجتماع مردم خطبه مى‌خواندند.

مهم‌ترين مواردى كه خواندن خطبه به نحو واجب يا مستحب در فقه مطرح است، عبارت است از: نماز جمعه، نماز عيدين (فطر و قربان)، نماز باران، موسم حج، هنگام خواستگارى و عقد نكاح و خطبه هنگام كسوف.

  • نماز جمعه:خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه كه به جاى دو ركعت از نماز ظهر جمعه محسوب مى‌شود، شرط صحّت نماز جمعه است.[۲]

خطبه‌هاى نماز جمعه بايد مشتمل بر حمد و ثناى خداى متعال و صلوات بر محمّد و آل محمّد عليهم السّلام و موعظه باشد. هرچند برخى، صلوات را در خطبه اوّل و موعظه را در خطبه دوم واجب ندانسته‌اند.[۳] بنابر مشهور، قرائت سوره‌اى كوتاه در هر دو خطبه واجب است.[۴] برخى، تلاوت يك آيه كه به حسب معنا تمام باشد و به آيه قبل و بعدش بستگى نداشته باشد را نيز مجزى دانسته‌اند[۵].

  • نماز عيدين:نماز عيد فطر و قربان در صورتى كه به جماعت خوانده شود، داراى خطبه است كه امام پس از نماز آن را مى‌خواند و بهتر است از خطبه‌هاى مأثور باشد. در وجوب يا استحباب خطبه ـ در فرض وجوب نماز ـ اختلاف است.[۶].
  • نماز باران:خطبه نماز باران پس از نماز خوانده مى‌شود؛ ليكن در اينكه قبل از ذكرهاى وارد شده خوانده مى‌شود يا بعد از آن، اختلاف است.[۷] برخى، خواندن آن را قبل و بعد از نماز جايز دانسته‌اند.[۸]در اينكه در نماز باران يك خطبه مستحب است يا دو خطبه، اختلاف است.[۹]

در نماز باران خواندن خطبه‌هاى مأثور افضل است. در غير اين صورت، خطبه‌اى خوانده شود كه مشتمل بر حمد و ستايش خداوند و دعا و تضرّع به درگاه الـهى جهت آمدن باران باشد.[۱۰] برخى، خطبه نماز باران را صرف دعا و تضرّع دانسته و ايراد خطبه بدين گونه يا به نحو مشهور را مجزى دانسته‌اند[۱۱].

  • موسم حج:مستحب است امام (امير الحاج) در موسم حج، بويژه هفتم ذيحجه، نهم ذيحجه (روز عرفه) و روز قربانى در منى، همچنين روز نَفْر اوّل (دومين روز از ايّام تشريق) در اجتماع حاجيان خطبه بخواند و آنان را با وظايف خود و مناسك حج آشنا كند.[۱۲]
  • هنگام خواستگارى و عقد:خواندن خطبه قبل از عقد نكاح مستحب است. در خطبه عقد كيفيّت خاصى شرط نيست؛ ليكن بهتر است پس از حمد و ستايش خداوند متعال، شهادتين و درود بر پيامبر و خاندان پاك آن حضرت، به تقوا توصيه و براى زوجين دعا شود. افضل در خطبه عقد، خواندن خطبه‌هاى مأثور از ائمّه عليهم السّلام است.

همچنين بنابر تصريح برخى، خواندن خطبه قبل از خواستگارى و براى ولىّ دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در اين خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمّد و آل محمّد كفايت مى‌كند.[۱۳]

خطبه های عاشورایی

در نهضت عاشورا، يك سرى خطابه‌ها و سخنرانيها توسّط سيد الشهدا، امام سجاد، حضرت زينب و ياران امام انجام گرفته كه در كتب تاريخى و روايى ثبت است و اغلب تعيين‌كننده بوده است، چه آنها كه پيش از عاشورا و در طول راه و در خود مكّه بوده، چه خطبه‌هايى كه روز عاشورا ايراد شده و چه آنچه از زبان اسيران آزاده در كوفه و شام صادر شده است.

خطبه‌هاى سيد الشهدا و نيز خطبه امام سجاد علیه السلام در مجلس یزید، همچنين خطابۀ زينب كبرى در كوفه و دمشق، معروفترين آنهاست.

پانویس

  1. این اصطلاح در موضوعات صلات، حج و نكاح به کار میرود.
  2. جواهر الكلام 11/ 207
  3. 208 ـ 214 ؛ مستند الشيعة 6/ 65 ـ 67
  4. جواهر الكلام 11/ 211
  5. 214
  6. الحدائق الناضرة 10/ 210 ـ 211 ؛ جواهر الكلام 11/ 336 ـ 339
  7. تحرير الاحكام 1/ 292 ؛ البيان/ 219 ـ 220
  8. تذكرة الفقهاء 4 / 214
  9. 215 ؛ تحرير الوسيلة 1 / 246
  10. جواهر الكلام 12/ 148
  11. الحدائق الناضرة 10/ 491 ؛ جواهر الكلام 12/ 150
  12. )قواعد الاحكام 1/ 436 ؛ المبسوط 1/ 365
  13. جواهر الكلام 29/ 40 ـ 41 ؛ العروة الوثقى 5/ 485 .


منابع

  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج 3، صص 473-471.
  • جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، ص 161.