جامعیت مقاله متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۱۷ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۱۲ توسط سید مهدی خدایی (بحث | مشارکت‌ها) (8پروژه: رتبه بندی، اولویت بندی ، سنجش کیفی)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

حضرت عبدالعظیم حسنی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام و از یاران امام جواد و امام هادی علیهما السلام بوده است.

زندگی نامه

حضرت «عبدالعظيم» عليه السلام فرزند عبدالله بن علي، از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی عليه السلام است و نسبش با چهار واسطه به آن حضرت می‌‌رسد.[۱] و به همین خاطر به «عبدالعظیم حسني» شهرت يافته است. مادر ایشان فاطمه دختر عقبه بن قيس است.

در کتاب نور الافاق نوشته شیخ جواد شاه عبدالعظیمی به نقل از نزهة الأبرار سیّد موسی بَرزنجی و مناقب العترة ی احمد بن محمّد بن فهد حلّی و تاریخ نورالدّین محمّد السمهودی آمده است که ولادت حضرت عبدالعظیم علیه السّلام پنجشنبه چهارم ربیع الثانی سال 173 ق، در مدینه و وفاتش در پانزدهم شوّال 252 ق، بوده است .

نویسنده این کتاب که خود و اجدادش از خادمین آستان عبدالعظیم حسنی بوده اند اذعان می دارد که تاریخ وفات ایشان را که تا آن زمان معلوم نبوده در سفری که با پدرش حاج شيخ مهدى به مکه و مدینه داشته اند از كتب معتبره به دست آورده‌اند.[۲]

رضا استادی تاریخ های نقل شده در این کتاب را با استناد به اینکه از منابع نقل شده در این کتاب اطلاعی در دست نیست نامعتبر دانسته است. اما برخی این سخن را نپذیرفته، صرف عدم اطلاع از این کتابها را برای رد قول مولف نور الافاق کافی ندانسته اند. به خصوص اينكه از جهت تاريخى، كلام وی با قرائنی که حدود ولادت و وفاتش را مشخص می‌کند، تناقضی ندارد.

بر این اساس آن حضرت 79 سال عمر نموده اند که با دوران امامت چهار امام معصوم، يعني امام موسي كاظم عليه السلام، امام رضا علیه السلام، امام محمد تقی عليه السلام و امام علی النقی عليه السلام مقارن بوده است. که آنچه قطعیت دارد این است که ایشان محضر امام محمدتقي عليه اسلام و امام هادی عليه السلام را درك كرده و از آنان نقل حدیث نموده‌اند. [۳]

بنابر گزارش‌های تاریخی، عبدالعظیم در زمان معتز خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و ترس از قتل، به امر امام هادی(ع) از سامرا به ری - که از پایگاه‌های مهم عباسیان بود - هجرت کرد. برخی هم نقل کرده‌اند به قصد زیارت قبر علی بن موسی الرضا به قصد خراسان هجرت کرد و در ری برای زیارت حمزة بن موسی بن جعفر توقف کرد و در آن‌جا مخفی شد.[۴]

نجاشی به نقل از احمد بن محمد بن خالد برقی ماجرا را این‌گونه روایت می‌کند که عبدالعظیم در حال فرار از سلطان، به ری آمد و در سرداب خانه مردی از شیعیان در محله «سکة الموالی» ساکن شد. او در همان سرداب به عبادت می‌پرداخت، روز را روزه می‌گرفت و شب را به عبادت می‌گذراند. وی مخفیانه از منزل بیرون می‌آمد و به زیارت قبری می‌رفت که می‌گفت: این قبر مردی از فرزندان موسی بن جعفر(ع) است. پیوسته در آن سرداب بود و خبر ورود او به شیعیان آل محمد یکی پس از دیگری می‌رسید تا اکثر شیعیان با وی آشنا شدند.[۵]

آن حضرت تا پایان عمر خود در شهر ری ساکن بود و پس از وفات در همانجا مدفون شده قبر او زیارت گاه شیعیان گردید. در مورد مرگ ایشان سه نقل وجود دارد:

  1. مرگ طبيعى، پس از بيمارى .
  2. شهادت .
  3. مرگ در اثر وقوع زلزله

برخی با بررسی این موارد احتمال شهادت ایشان را قویتر دانسته اند. [۶]

آثار علمی حضرت عبدالعظیم علیه السلام

یکی از ابعاد مهمّ در شخصیّت حضرت عبدالعظیم علیه السلام مقام و منزلت علمی و دانش و خدمات علمی اوست. وی علاوه بر نقل احادیث از ائمه معاصر خویش کتاب هایی نیز تالیف نموده است که این دو اثر از آن جمله است:

1-خطبه های امیرالمومنین علیه السلام : این اثر مشتمل بر چند خطبه مولای متقیان امیرالمومنان علی علیه السلام است.

2-کتاب یوم و لیله: در این اثر درباره وظایف و اعمال مستحب و اخلاقی افراد در هر شبانه روز مطالبی عرضه شده است. با کمال تاسف اصل این اثر همانند بسیاری از آثار ارزشمند اسلامی در طول تاریخ از بین رفته است. در هر حال توضیحات علمای تاریخ و سیره به خوبی گویای این حقیقت است که حضرت عبدالعظیم علیه السلام علاوه بر تلاش برای آموزش عقاید سالم و مراقبت بر عبادات و اعمال فردی و دفاع از اهل بیت علیهم السلام ، به منظور ارشاد تعلیم و تربیت صحیح دینی مردم آثاری را تألیف کردند که هر یک در نوع خود بسیار مفید و موثر بوده اند.

گفتار علما درباره حضرت عبدالعظیم

«صاحب ابن عباد» در وصف علم عبدالعظیم گفته است: «روایت کرده ابوتراب رویانی که گفت شنیدم از ابوحماد رازی که می‌ گفت وارد شدم بر حضرت امام «علی النقی» علیه السلام در «سُرّ مَن رای»، پس سوال کردم از آن حضرت جمله‌ای از مسائل حلال و حرام خود و جواب فرمود مسائل مرا؛ سپس حضرت فرمود ای حماد هرگاه مشکل شد بر تو چیزی از امور دینت پس سوال کن آن را از عبدالعظیم ابن عبدالله حسنی و سلام مرا به او برسان. همچنین امام هادی علیه السلام فرمود: «اگر زیارت می‌کردی قبر عبدالعظیم حسنی را که نزد شماست، هر آینه مثل کسی بودی که امام حسین علیه السلام را زیارت کرده باشد».

نجاشی در رجال خود حضرت عبدالعظيم عليه السلام را پس از ذکر شجره‌اش، صاحب کتاب «خطب اميرالمؤمنين» عليه السلام ذکر نموده است.

مرحوم ميرزا حسين نوري محدث قرن اخير در مستدرک الوسائل صفحه 614 ذکر نام و معروفيت وي را به امانت و راستگويي و درستکاري و اهل زهد و عبادت بودن تأکيد می‌‌نمايد و از قول حضرت ابوالحسن الهادي عليه السلام پاداش زيارت او را بهشت می‌‌داند.

مرحوم کجوري در «روح و ريحان» از قول سید مرتضی علم الهدي، حديث عرض دين آن حضرت را نقل کرده است.

مرحوم مجلسی در «هدية الزائرين» ص 546 از مزارات معلوم و مشهور، مرقد منور حضرت عبدالعظيم عليه السلام را در مقابل شجره ري ذکر می‌‌کند.

شیخ الطائفه نیز در رجال خود حضرت عبدالعظيم عليه السلام را از اصحاب امام هادی عليه السلام ذکر کرده و در پايان نام او را به «رضي الله عنه» ياد نموده که رضي الله عنه نزد اصحاب حديث با اهميت است.

علامه حلی در خلاصه الاقوال، حضرت عبدالعظيم را جزء «ثقات» و «ممدوحين» ذکر کرده و مرحوم شیخ صدوق در صفحه 92 «ثواب الاعمال» از محاسن برقي حديثي را از حضرت عبدالعظيم عليه السلام نقل کرده و صاحب محاسن او را رضي قلمداد نموده است.

مرحوم میرداماد رحمةالله عليه در راشحه خامسه از «رواشح السماويه» گفته است: واضح است که طريق عبدالعظيم حسني عليه السلام «حسن» شمرده شود، زيرا که اهل حديث و علما رجال وي را مدح و توصيف و تمجيد نموده‌اند... مگر حضرت هادي عليه السلام به او نفرمود، تو به حق از دوستان ما هستي؛ اين فرمايش امام عليه السلام جامع‌ترين تعريف درباره حضرت عبد العظیم با در نظر گرفتن شرافت، نسب و عظمت خانوادگي اوست.

شیخ صدوق در کتاب صفات شیعه از امام هادی علیه السلام نقل کرده‌ که به ایشان فرمودند: انت ولیُنا حقاً؛ تو به حقیقت از دوستان و یاران ما هستی.

پانویس

  1. محمدی ری شهری، حکمت نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ص13
  2. استادی، رضا، «آشنايى با حضرت عبدالعظيم عليه‏ السلام و مصادر شرح حال او»، شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام و شهرری - مجموعه مقالات چاپ شده، ص57تا59
  3. سيد صادق حسينى اشكورى، كوچ مسافر رى: تحقيقى جامع پيرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظيم حسنى عليه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص198تا281)، ص203 تا 208
  4. واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۳۱.
  5. نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.
  6. سيد صادق حسينى اشكورى، كوچ مسافر رى: تحقيقى جامع پيرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظيم حسنى عليه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص198تا281)، ص227 تا 276


منابع

  • محمدی ری شهری، محمد، حکمت نامه حضرت عبدالعظیم علیه السلام، ترجمه مرتضی خوش نصیب، قم، دارالحدیث، 1392ش.
  • سيد صادق حسينى اشكورى، كوچ مسافر رى: تحقيقى جامع پيرامون تولد و شهادت حضرت عبدالعظيم حسنى عليه‏السلام، در مجموعه مقالات کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام - جلد سوم (ص198تا281) [۱]
  • استادی، رضا، «آشنايى با حضرت عبدالعظيم عليه‏ السلام و مصادر شرح حال او»، شناخت نامه حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السّلام و شهرری - مجموعه مقالات چاپ شده.
  • سایت اختصاصی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی.
  • نگاهي كوتاه به زندگي حضرت عبدالعظيم حسني (علیه السلام)، شیعه نیوز، تاریخ بازیابی:4 دی ماه 1392.