حضرت زینب سلام الله علیها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو

زینب کبری سلام الله علیها دختر امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها است. بارزترين بعد زندگى حضرت زينب، نقش ویژه او در واقعه کربلا و دوران اسارت پس از این واقعه است. صبر و پایداری آن بانو در واقعه عاشورا علی رغم از دست دادن عزیزترین کسانش موجب شد که به عنوان اسوه صبر جاودان شود. خطبه های کوبنده آن حضرت در بند اسارت در کوفه و شام، باعث پرده برداری از چهره ظالمانه و ننگین حکومت اموی شد.

ولادت حضرت زینب علیها السلام

حضرت زينب، دختر امیرالمومنین و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در سال پنجم‌ هجرى، روز 5 جمادى الاول در مدينه، پس از امام حسين‌ علیه السلام به دنيا آمد.

بر اساس روایات متعدد، نام‌گذاری حضرت زینب (س)، توسط پیامبر اسلام (ص) صورت گرفت. و جبرئیل از سوی خداوند این نام را به پیامبر (ص) رساند.[۱]

زينب را مخفف‌ «زين اب‌» دانسته‌ اند، يعنى زينت پدر.

نام و القاب زینب کبری سلام الله علیها

القاب فراوانی برای آن حضرت نقل شده است. از القاب‌ اوست: عقيله بنى هاشم، عقيله طالبيين، موثقه، عارفه، عالمه، محدثه، فاضله، كامله، عابده‌ آل على.

خواب حضرت زینب سلام الله علیهادر کودکی

حضرت زينب (س) خدمت رسول خدا (ص) آمد و گفت: يا جدّاه در خواب ديدم كه باد تندى وزيد دنيا و آنچه در آن است تيره و تار شد و مرا از جايى به جاى ديگر حركت مى‌داد، من از شدّت آن باد به درخت تنومندى تكيه دادم، در اين هنگام آن درخت از جا كنده شد و بر روى زمين افتاد. به يكى از شاخه‌هاى نيرومند آن چسبيدم اما آن شاخه شكسته شد، به سراغ شاخه ديگرى رفتم آن هم شكست به دو شاخه ديگر پناه بردم آن دو نيز شكستند و من از خواب بيدار شدم. رسول خدا (ص) از شنيدن سخنان زينب اندوهگين شد و اشك غم از ديدگانش جارى شد؛ آنگاه فرمود: آن درخت كه از ريشه كنده شد منم جدّ تو؛ و آن شاخه اوّل مادرت فاطمه (س)، شاخه دوم پدرت على (ع) و آن دو شاخه ديگر برادرانت حسن و حسين (ع) هستند! دخترم! اين خواب حكايت از آن دارد كه دنيا از فقدان آنان تيره و تار مى‌شود، و شما دچار مصائب و دشواريهاى فراوانى خواهيد شد. [۲]

ازدواج حضرت زینب علیها السلام

حضرت زينب (س) با عبداللَّه جعفر (پسر عموى خود) ازدواج كرد. برخى از مورخين تاريخ اين ازدواج را سال هفدهم هجرى مى‏ دانند.[۳] ثمره اين ازدواج چهار و يا پنج فرزند مى ‏باشد که دو تن از آنان به نامهای محمد و عون، در كربلا به شهادت رسيدند.[۴]

ویژگیهای اخلاقی

اين بانوى بزرگ، داراى قوت قلب، فصاحت زبان، شجاعت، زهد و ورع، عفاف و شهامت فوق العاده بود.[۵]

امام حسين‌ علیه السلام هنگام ديدار، به احترامش از جا برمى ‌خاست. زينب كبرى، از جدش‌ رسول خدا صلی الله علیه و آله و پدرش اميرالمؤمنين و مادرش فاطمه زهرا سلام الله علیها حديث روايت كرده است.[۶]

علامه سید محسن امین درباره حضرت زینب سلام الله علیها می فرمایند: زینب کبری سلام الله علیها از زنان بافضیلت است و فضایلش مشهورتر از آن است که بیان شود. خرد، استواری و بلاغتش نیازمند گفتن نیست؛ چرا که همه اینها از خطبه ای که در کوفه و شام ایراد فرموده بود، به خوبی معلوم است. آن گونه که گویا از زبان پدرش علی علیه السلام سخن می گوید. البته از زینب سلام الله علیها عجیب نیست؛ زیرا او از شاخه های درخت نبوت و از خاندان هاشمی بود. جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله پدرش علی مرتضی علیه السلام و مادرش زهرای بتول سلام الله علیها و برادرانش حسن علیه السلام و حسین علیه السلام است.

نقش حضرت زینب در کربلا

وقتى امام حسين‌ علیه السلام پس از امتناع از بيعت با يزيد، از مدينه به قصد مكه خارج شد، زينب نيز با دو تن از فرزندانش به نامهاى محمد و عون، همراه برادر گشت. در طول نهضت عاشورا، نقش فداكاريهاى‌ عظيم زينب، بسيار بود. او در واقعه عاشورا مصیبت از دست دادن عزیزترین کسانش یعنی برادران، فرزندان و فرزندان برادر را متحمل شد.اما او همه این مصیبت ها را تحمل نمود و در پاسخ سوال طعن آمیز ابن زیاد که پرسید: كار خدا را با برادر و اهل بيت خود چگونه يافتي؟ فرمود: "و ما رأيتُ الاّ جميلاً...؛ من جز خير و زيبايى چيزى نديدم‏ ... [۷]


روایت است که او با دست خود لباس جنگ بر تن دو فرزندش پوشانید و هر دو را در رکاب مولایش حسین علیه السلام به شهادتگاه فرستاد. همچنین پس از شهادت فرزندان به سوگ آنان ننشست؛ چرا که این دو قربانی را برای آن مرد بزرگ بسیار کوچک می دید و نگران آن بود که با اشک او در دل مولایش حسین علیه السلام شرم یا اندوهی راه یابد.

زينب سلام الله علیها مراقبت كننده از امام ‌زين العابدين‌ علیه السلام و سرپرست كاروان اسيران اهل بيت بود و پس از عاشورا و در سفر اسارت در كوفه و دمشق، خطابه ‌هاى آتشينى ايراد كرد و رمز بقاى حماسه كربلا و بيدارى مردم گشت. پس از بازگشت به مدينه نيز در مجالس ذكرى كه براى شهداى كربلا داشت، به سخنورى و افشاگرى مى ‌پرداخت.

وفات

در سال 63 و به نقلى 65 هجرى درگذشت. قبرش در زينبيه (در سوريه كنونى) است. برخى نيز معتقدند مدفن او در مصر است. در كتاب‌ «خيرات الحسان‌» آمده است: در مدينه قحطى پيش آمد. زينب همراه شوهرش عبدالله بن جعفر به شام كوچ كردند و قطعه‌ زمينى داشتند. زينب در همان جا در سال 65 هجرى درگذشت و در همان مكان دفن شد.[۸]

بارزترين بعد زندگى حضرت زينب، همان پاسدارى از فرهنگ عاشورا بود كه با خطابه‌هايش، پيام خون حسين علیه السلام را به جهانيان رساند. در اين زمينه، نوشته‌ها و سروده‌هاى بسيارى است، از جمله اين شعر:


سر نى در نينوا مى ‌ماند اگر زينب نبود كربلا در كربلا مى‌ ماند اگر زينب نبود

چهره سرخ حقيقت بعد از آن طوفان رنگ پشت ابرى از ريا مى ‌ماند اگر زينب نبود

چشمه فرياد مظلوميت لب تشنگان در كوير تفته جا مى‌ماند اگر زينب نبود

زخمه زخمى ‌ترين فرياد، در چنگ سكوت از طراز نغمه وامى ‌ماند اگر زينب نبود

در طلوع داغ اصغر، استخوان اشگ سرخ در گلوى چشم ها مى ‌ماند اگر زينب نبود

ذوالجناح دادخواهى، بى‌ سوار و بى ‌لگام در بيابانها رها مى ‌ماند اگر زينب نبود

در عبور از بستر تاريخ، سيل انقلاب پشت كوه فتنه‌ ها مى ماند اگر زينب نبود[۹]

شعری از حضرت زینب در سوگ شهدای کربلا

از آن حضرت در سوگ حسين‌ علیه السلام شعر زیر نقل شده است:

علـى الطف الـسلام وساكنيه * وروح الله فـي تــلك القباب

نفوس قدست في الارض قدسا *وقد خلقت من النطف الـعذاب

مضاجع فتية عـبدوا فنـاموا * هجودا في الفـدافد والـروابي

علتهـم في مضاجعهـم كعاب * باردان منعــمــة رطـاب

وصيرت القبـور لهم قصورا * مناخا ذات افنـية رحــاب [۱۰]

سلام بر كربلا و آنها که در آن آرمیده اند، كه روح خدا در آن قبه‌ هاست.

جانهایی كه در زمين‌ قدسی شدند و تعالی یافتند و آن جانها از نطفه هایی پاک خلق شده بودند.

آرامگاه جوانمردانى كه خدا را پرستيدند و در آن دشتها و هامونها خفتند.

قبور آنان را نی هایی که چوب هایشان تازه و نمناک است، پوشانده است

قبرهایشان برایشان به کاخ بدل شد، منزلگاهی با صحنها وحیاطهای وسیع وفراخ

پانویس

  1. باقر شریف القرشی، السیده زینب، ص ۳۹؛ حسن الهی، زینب کبری عقیله بنی هاشم، ص ۲۹؛ سیدکاظم ارفع، حضرت زینب (س) سیره عملی اهل بیت، ص۷.
  2. زینب الکبری، جعفر قندی، ص19، نقل از اسیران و جانبازان کربلا، محمد مظفری؛ سعید جمشیدی، فراز اندیشه، 1383، ص90.
  3. زینب کبری عقیله بنی هاشم ،حسن الهی،ص76.
  4. اسیران و جانبازان کربلا، محمد مظفری؛ سعید جمشیدی، فراز اندیشه، 1383، ص91.
  5. درباره مقامات معنوى زينب و ويژگي هايش، ر.ك: «الخصائص الزينبيه‌» از سيد نورالدين جزايرى.
  6. الحسين فى طريقه الى الشهاده، ص65.
  7. غم نامه كربلا(ترجمه اللهوف على قتلى الطفوف)،ابن طاووس، على بن موسى، ترجمه محمد محمدى اشتهاردى، ص 181
  8. درباره زندگينامه حضرت زينب، از جمله ر.ك: «بطلة كربلا» عايشه بنت الشاطى كه با نام‌ «زينب، بانوى قهرمان‌كربلا» به قلم حبيب الله چايچيان و مهدى آيت الله زاده ترجمه شده است.
  9. قادر طهماسبى (فريد).
  10. ادب الطف و شعراء الحسین علیه السلام

منابع

  • جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
  • منیره زارعان و محمد طالبیان، شهادت حضرت زینب سلام الله علیها، مجله گلبرگ، شهریور 1380، شماره 19، صفحه 106، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 7 اردیبهشت 1393.
11.jpg
واقعه عاشورا
قبل از واقعه
شرح واقعه
پس از واقعه
بازتاب واقعه
وابسته ها