حضرت زینب سلام الله علیها: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
(۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
زینب کبری سلام الله علیها دختر [[امام علی علیه السلام]] و [[حضرت فاطمه سلام الله علیها]] است. بارزترين بعد زندگى حضرت زينب، نقش ویژه او در [[واقعه کربلا]] و دوران اسارت پس از این واقعه است. صبر و پایداری آن بانو در واقعه عاشورا علی رغم از دست دادن عزیزترین کسانش موجب شد که به عنوان اسوه صبر جاودان شود. خطبه های کوبنده آن حضرت در بند اسارت در [[کوفه]] و [[شام]]، باعث پرده برداری از چهره ظالمانه و ننگین حکومت اموی شد.
+
{{خوب}}
 +
'''حضرت زینب کبری سلام الله علیها''' دختر [[امام علی علیه السلام]] و [[حضرت فاطمه سلام الله علیها]] است. بارزترین بعد زندگى حضرت زینب، نقش ویژه او در واقعه [[کربلا]] و دوران اسارت پس از آن است. [[صبر]] و پایداری آن بانو در واقعه [[عاشورا]] علی رغم از دست دادن عزیزترین کسانش موجب شد که به عنوان اسوه صبر جاودان شود. خطبه های کوبنده آن حضرت در بند اسارت در [[کوفه]] و [[شام]]، باعث پرده برداری از چهره ظالمانه و ننگین حکومت [[بنی امیه|اموی]] شد. حضرت زینب، از جدش‌ [[رسول خدا]] و پدرش امیرالمؤمنین و مادرش فاطمه زهرا [[حدیث|حدیث]] روایت کرده است.<ref>الحسین فى طریقه الى الشهاده، ص۶۵.</ref>
 +
[[پرونده:زینبیه (1).jpg|۲۷۰px|thumb|left|مرقد حضرت زینب سلام الله علیها در دمشق - سوریه]]
  
==تولد حضرت زینب علیها السلام==
+
==ولادت و نسب==
  
حضرت زينب، دختر [[امیرالمومنین]] و [[حضرت فاطمه]] زهرا سلام الله علیها در سال پنجم‌ هجرى، روز 5 [[جمادى الاول]] در [[مدينه]]، پس از [[امام حسين‌]] علیه السلام به دنيا آمد.
+
حضرت زینب، دختر [[امیرالمومنین]] و [[حضرت فاطمه]] علیهماالسلام در سال پنجم‌ هجرى، روز ۵ [[جمادى الاول]] در [[مدینه]]، پس از [[امام حسین علیه السلام|امام حسین‌]] علیه السلام به دنیا آمد.
  
بر اساس روایات متعدد، نام‌گذاری حضرت زینب (س)، توسط [[پیامبر اسلام]] (ص) صورت گرفت. و [[جبرییل]] از سوی خداوند این نام را به پیامبر (ص) رساند.<ref>باقر شریف القرشی، السیده زینب، ص ۳۹؛ حسن الهی، زینب کبری عقیله بنی هاشم، ص ۲۹؛ سیدکاظم ارفع، حضرت زینب (س) سیره عملی اهل بیت، ص۷.</ref>
+
بر اساس روایات متعدد، نام‌گذاری حضرت زینب سلام الله علیها، توسط [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه وآله صورت گرفت و [[جبرئیل]] از سوی [[الله|خداوند]] این نام را به پیامبر (ص) رساند.<ref>باقر شریف القرشی، السیده زینب، ص ۳۹؛ حسن الهی، زینب کبری عقیله بنی هاشم، ص ۲۹؛ سیدکاظم ارفع، حضرت زینب (س) سیره عملی اهل بیت، ص۷.</ref>
  
زينب را مخفف‌ «زين اب‌» دانسته‌ اند، يعنى زينت پدر.
+
زینب را مخفف‌ «زین اب‌» دانسته‌ اند، یعنى «زینت پدر».
  
==نام و القاب زینب کبری سلام الله علیها==
+
القاب متعددی نیز برای آن حضرت نقل شده است، از جمله: عقیله بنى هاشم، عقیله طالبیین، موثقه، عارفه، عالمه، محدثه، فاضله، کامله، عابده‌ آل على.
  
القاب فراوانی برای آن حضرت نقل شده است. از القاب‌ اوست: عقيله بنى هاشم، عقيله طالبيين، موثقه، عارفه، عالمه، محدثه، فاضله، كامله، عابده‌ آل على.  
+
==ازدواج و فرزندان==
 +
حضرت زینب (سلام الله علیها) با [[عبدالله بن جعفر طیار|عبداللَّه بن جعفر]] (پسر عموى خود) [[ازدواج]] کرد. برخى از مورخین تاریخ این ازدواج را سال هفدهم هجرى مى‏ دانند.<ref>زینب کبری عقیله بنی هاشم ،حسن الهی،ص۷۶.</ref> ثمره این ازدواج، چهار و یا پنج فرزند مى ‏باشد که دو تن از آنان به نامهای [[محمد بن عبد الله بن جعفر|محمد]] و [[عون بن عبد الله بن جعفر|عون]]، در [[کربلا|کربلا]] به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسیدند.<ref>اسیران و جانبازان کربلا، محمد مظفری؛ سعید جمشیدی، فراز اندیشه، ۱۳۸۳، ص۹۱.</ref>
  
==خواب حضرت زینب سلام الله علیهادر کودکی==
+
==نقش حضرت زینب در نهضت کربلا==
حضرت زينب (س) خدمت رسول خدا (ص) آمد و گفت: يا جدّاه در خواب ديدم كه باد تندى وزيد دنيا و آنچه در آن است تيره و تار شد و مرا از جايى به جاى ديگر حركت مى‌داد، من از شدّت آن باد به درخت تنومندى تكيه دادم، در اين هنگام آن درخت از جا كنده شد و بر روى زمين افتاد. به يكى از شاخه‌هاى نيرومند آن چسبيدم اما آن شاخه شكسته شد، به سراغ شاخه ديگرى رفتم آن هم شكست به دو شاخه ديگر پناه بردم آن دو نيز شكستند و من از خواب بيدار شدم. رسول خدا (ص) از شنيدن سخنان زينب اندوهگين شد و اشك غم از ديدگانش جارى شد؛ آنگاه فرمود: آن درخت كه از ريشه كنده شد منم جدّ تو؛ و آن شاخه اوّل مادرت فاطمه (س)، شاخه دوم پدرت على (ع) و آن دو شاخه ديگر برادرانت حسن و حسين (ع) هستند! دخترم! اين خواب حكايت از آن دارد كه دنيا از فقدان آنان تيره و تار مى‌شود، و شما دچار مصائب و دشواريهاى فراوانى خواهيد شد. <ref>زینب الکبری، جعفر قندی، ص19، نقل از اسیران و جانبازان کربلا، محمد مظفری؛ سعید جمشیدی، فراز اندیشه، 1383، ص90.</ref>
 
  
==ازدواج حضرت زینب علیها السلام==
+
وقتى [[امام حسین علیه السلام|امام حسین‌]] علیه السلام پس از امتناع از بیعت با [[یزید بن معاویه|یزید]]، از [[مدینه]] به قصد [[مکه]] خارج شد، حضرت زینب نیز با دو تن از فرزندانش به نامهاى [[محمد بن عبد الله بن جعفر|محمد]] و [[عون بن عبد الله بن جعفر|عون]]، همراه برادر گشت. در طول واقعه [[عاشورا]]، نقش فداکاریهاى‌ عظیم زینب، بسیار بود. او در [[کربلا]] مصیبت از دست دادن عزیزترین کسانش یعنی برادران، فرزندان و فرزندان برادر را متحمل شد. اما او همه این مصیبت ها را تحمل نمود و در پاسخ سوال طعن آمیز [[عبیدالله بن زیاد|ابن زیاد]] که پرسید: کار خدا را با برادر و اهل بیت خود چگونه یافتی؟ فرمود: "و ما رأیتُ الاّ جمیلاً...؛ من جز خیر و زیبایى چیزى ندیدم‏ ...".<ref>غم نامه کربلا(ترجمه اللهوف على قتلى الطفوف)،ابن طاووس، على بن موسى، ترجمه محمد محمدى اشتهاردى، ص ۱۸۱</ref>
حضرت زينب (س) با عبداللَّه جعفر (پسر عموى خود) ازدواج كرد. برخى از مورخين تاريخ اين ازدواج را سال هفدهم هجرى مى‏ دانند.<ref>زینب کبری عقیله بنی هاشم ،حسن الهی،ص76.</ref> ثمره اين ازدواج چهار و يا پنج فرزند مى ‏باشد که دو تن از آنان به نامهای محمد و عون، در كربلا به [[شهادت]] رسيدند.<ref>اسیران و جانبازان کربلا، محمد مظفری؛ سعید جمشیدی، فراز اندیشه، 1383، ص91.</ref>
 
  
==ویژگیهای اخلاقی==
+
روایت است که او با دست خود لباس جنگ بر تن دو فرزندش پوشانید و هر دو را در رکاب مولایش حسین علیه السلام به میدان فرستاد. همچنین پس از شهادت فرزندانش، به سوگ آنان ننشست؛ چرا که این دو قربانی را برای آن مرد بزرگ بسیار کوچک می دید و نگران آن بود که با اشک او در دل مولایش حسین علیه السلام شرم یا اندوهی راه یابد.
  
اين بانوى بزرگ، داراى قوت قلب، فصاحت زبان، شجاعت، زهد و ورع، عفاف و شهامت فوق العاده بود.<ref>درباره مقامات معنوى زينب و ويژگي هايش، ر.ك: «[[الخصائص الزينبيه]]‌» از سيد نورالدين جزايرى.</ref>
+
زینب سلام الله علیها پس از واقعه [[عاشورا]] مراقبت کننده از [[امام سجاد علیه السلام|امام ‌زین العابدین‌]] علیه السلام و سرپرست کاروان [[اسرای اهل بیت علیهم السلام|اسیران اهل بیت]] بود. علاوه بر آن، در سفر اسارت در [[کوفه]] و [[دمشق]]، خطابه ‌هاى آتشینى ایراد کرد و رمز بقاى حماسه کربلا و بیدارى مردم گشت. پس از بازگشت به مدینه نیز در مجالس ذکرى که براى [[شهدای کربلا|شهداى کربلا]] داشت، به سخنورى و افشاگرى مى ‌پرداخت.
  
[[امام حسين‌]] علیه السلام هنگام ديدار، به احترامش از جا برمى ‌خاست. زينب كبرى، از جدش‌ [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله و پدرش اميرالمؤمنين و مادرش فاطمه زهرا سلام الله علیها حديث روايت كرده است.<ref>الحسين فى طريقه الى الشهاده، ص65.</ref>
+
بارزترین بعد زندگى حضرت زینب، همان پاسدارى از فرهنگ عاشورا بود که با خطابه‌هایش، پیام خون امام حسین علیه السلام را به جهانیان رساند. در این زمینه، نوشته‌ها و سروده‌هاى بسیارى است، از جمله این شعر:
 +
{{بیت|سرّ نى در نینوا مى ‌ماند اگر زینب نبود| کربلا در کربلا مى‌ ماند اگر زینب نبود}}
 +
{{بیت|چهره سرخ حقیقت بعد از آن طوفان رنگ| پشت ابرى از ریا مى ‌ماند اگر زینب نبود}}
 +
{{بیت|چشمه فریاد مظلومیت لب تشنگان|در کویر تفته جا مى‌ماند اگر زینب نبود}}
 +
{{بیت|زخمه زخمى ‌ترین فریاد، در چنگ سکوت|از طراز نغمه وامى ‌ماند اگر زینب نبود}}
 +
{{بیت|در عبور از بستر تاریخ، سیل انقلاب|پشت کوه فتنه‌ ها مى ماند اگر زینب نبود|منبع=<ref>قادر طهماسبى (فرید).</ref>}}
 +
'''شعری از حضرت زینب در سوگ شهدای کربلا:'''
  
علامه سید محسن امین درباره حضرت زینب سلام الله علیها می فرمایند: زینب کبری سلام الله علیها از زنان بافضیلت است و فضایلش مشهورتر از آن است که بیان شود. خرد، استواری و بلاغتش نیازمند گفتن نیست؛ چرا که همه اینها از خطبه ای که در [[کوفه]] و شام ایراد فرموده بود، به خوبی معلوم است. آن گونه که گویا از زبان پدرش علی علیه السلام سخن می گوید. البته از زینب سلام الله علیها عجیب نیست؛ زیرا او از شاخه های درخت نبوت و از خاندان هاشمی بود. جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله پدرش علی مرتضی علیه السلام و مادرش زهرای بتول سلام الله علیها و برادرانش حسن علیه السلام و حسین علیه السلام است.
+
از آن حضرت در سوگ حسین‌ علیه السلام و یارانش [[شعر]] زیر نقل شده است:
  
==نقش حضرت زینب در کربلا==
+
على الطف السلام و ساکنیه * و روح الله فـی تلک القباب
  
وقتى [[امام حسين‌]] علیه السلام پس از امتناع از بيعت با يزيد، از [[مدينه]] به قصد [[مكه]] خارج شد، زينب نيز با دو تن از فرزندانش به نامهاى محمد و عون، همراه برادر گشت. در طول نهضت [[عاشورا]]، نقش فداكاريهاى‌ عظيم زينب، بسيار بود. او در واقعه عاشورا مصیبت از دست دادن عزیزترین کسانش یعنی برادران، فرزندان و فرزندان برادر را متحمل شد.اما او همه این مصیبت ها را تحمل نمود و در پاسخ سوال طعن آمیز ابن زیاد که پرسید: كار خدا را با برادر و اهل بيت خود چگونه يافتي؟ فرمود: "و ما رأيتُ الاّ جميلاً...؛ من جز خير و زيبايى چيزى نديدم‏ ... <ref>غم نامه كربلا(ترجمه اللهوف على قتلى الطفوف)،ابن طاووس، على بن موسى، ترجمه محمد محمدى اشتهاردى، ص 181</ref>
+
نفوس قدست فی الارض قدسا * وقد خلقت من النطف العذاب
  
 +
مضاجع فتیة عـبدوا فنـاموا * هجودا فی الفـدافد والـروابی...
  
روایت است که او با دست خود لباس جنگ بر تن دو فرزندش پوشانید و هر دو را در رکاب مولایش حسین علیه السلام به شهادتگاه فرستاد. همچنین پس از شهادت فرزندان به سوگ آنان ننشست؛ چرا که این دو قربانی را برای آن مرد بزرگ بسیار کوچک می دید و نگران آن بود که با اشک او در دل مولایش حسین علیه السلام شرم یا اندوهی راه یابد.
+
وصیرت القبـور لهم قصورا * مناخا ذات افنـیة رحاب<ref>ادب الطف و شعراء الحسین علیه السلام.</ref>
  
زينب سلام الله علیها مراقبت كننده از [[امام ‌زين العابدين‌]] علیه السلام و سرپرست كاروان اسيران اهل بيت  بود و پس از [[عاشورا]] و در سفر اسارت در [[كوفه]] و [[دمشق]]، خطابه ‌هاى آتشينى ايراد كرد و رمز بقاى حماسه كربلا و بيدارى مردم گشت. پس از بازگشت به مدينه نيز در مجالس ذكرى كه براى شهداى كربلا داشت، به سخنورى و افشاگرى مى ‌پرداخت.  
+
سلام بر [[کربلا]] و آنها که در آن آرمیده اند، که روح خدا در آن قبه‌ هاست.
  
==وفات==
+
جانهایی که در زمین‌ قدسی شدند و تعالی یافتند و آن جانها از نطفه هایی پاک خلق شده بودند.
  
در سال 63 و به نقلى 65 هجرى درگذشت. قبرش در زينبيه (در سوريه كنونى) است. برخى نيز معتقدند مدفن او در [[مصر]] است. در كتاب‌ «خيرات الحسان‌» آمده است: در [[مدينه]] قحطى پيش آمد. زينب همراه شوهرش عبدالله بن جعفر به شام كوچ كردند و قطعه‌ زمينى داشتند. زينب در همان جا در سال 65 هجرى درگذشت و در همان مكان دفن شد.<ref>درباره زندگينامه [[حضرت زينب]]، از جمله ر.ك: «بطلة كربلا» عايشه بنت الشاطى كه با نام‌ «زينب، بانوى قهرمان‌كربلا» به قلم حبيب الله چايچيان و مهدى آيت الله زاده ترجمه شده است.</ref>
+
آرامگاه جوانمردانى که خدا را پرستیدند و در آن دشتها و هامونها خفتند...
  
بارزترين بعد زندگى حضرت زينب، همان پاسدارى از فرهنگ عاشورا بود كه با خطابه‌هايش، پيام خون حسين علیه السلام را به جهانيان رساند. در اين زمينه، نوشته‌ها و سروده‌هاى بسيارى است، از جمله اين شعر:
+
قبرهایشان برایشان به کاخ بدل شد، منزلگاهی با صحنها وحیاطهای وسیع و فراخ.
  
{{بیت|سر نى در نينوا مى ‌ماند اگر زينب نبود| كربلا در كربلا مى‌ ماند اگر زينب نبود}}
+
==ویژگیهای اخلاقی==
{{بیت|چهره سرخ حقيقت بعد از آن طوفان رنگ| پشت ابرى از ريا مى ‌ماند اگر زينب نبود}}
 
{{بیت|چشمه فرياد مظلوميت لب تشنگان|در كوير تفته جا مى‌ماند اگر زينب نبود}}
 
{{بیت|زخمه زخمى ‌ترين فرياد، در چنگ سكوت|از طراز نغمه وامى ‌ماند اگر زينب نبود}}
 
{{بیت|در طلوع داغ اصغر، استخوان اشگ سرخ|در گلوى چشم ها مى ‌ماند اگر زينب نبود}}
 
{{بیت|ذوالجناح دادخواهى، بى‌ سوار و بى ‌لگام|در بيابانها رها مى ‌ماند اگر زينب نبود}}
 
{{بیت|در عبور از بستر تاريخ، سيل انقلاب|پشت كوه فتنه‌ ها مى ماند اگر زينب نبود|منبع=<ref>قادر طهماسبى (فريد).</ref>}}
 
  
==شعری از حضرت زینب در سوگ شهدای کربلا==
+
این بانوى بزرگ، داراى قوت قلب، فصاحت زبان، [[شجاعت]]، [[زهد]]، [[ورع]] و [[عفت|عفاف]] بود.<ref>درباره مقامات معنوى زینب و ویژگی هایش، ر.ک: «الخصائص الزینبیه‌» از سید نورالدین جزایرى.</ref> [[امام حسین علیه السلام|امام حسین‌]] علیه السلام هنگام دیدار، به احترامش از جا برمى ‌خاست.
 +
[[پرونده:زینبیه (2).jpg|۲۷۰px|thumb|left|240px|مرقد منسوب به حضرت زینب سلام الله علیها در قاهره - مصر]]
  
از آن حضرت در سوگ حسين‌ علیه السلام شعر زیر نقل شده است:
+
علامه [[سید محسن امین]] درباره حضرت زینب سلام الله علیها می فرماید: زینب کبری سلام الله علیها از زنان بافضیلت است و فضایلش مشهورتر از آن است که بیان شود. خرد، استواری و [[بلاغت|بلاغتش]] نیازمند گفتن نیست؛ چرا که همه اینها از خطبه ای که در [[کوفه]] و [[شام]] ایراد فرموده بود، به خوبی معلوم است، آن گونه که گویا از زبان پدرش [[امام علی علیه السلام|علی]] علیه السلام سخن می گوید. البته از زینب سلام الله علیها عجیب نیست؛ زیرا او از شاخه های درخت [[نبوت]] و از خاندان [[بنی هاشم|هاشمی]] بود. جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله پدرش [[امام علی علیه السلام|علی مرتضی]] علیه السلام و مادرش [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|زهرای بتول]] سلام الله علیها و برادرانش [[امام حسن علیه السلام|حسن]] علیه السلام و [[امام حسین علیه السلام|حسین]] علیه السلام است.
  
علـى الطف الـسلام وساكنيه * وروح الله فـي تــلك القباب
+
==وفات==
 
 
نفوس قدست في الارض قدسا *وقد خلقت من النطف الـعذاب
 
 
 
مضاجع فتية عـبدوا فنـاموا * هجودا في الفـدافد والـروابي
 
 
 
علتهـم في مضاجعهـم كعاب * باردان منعــمــة رطـاب
 
 
 
وصيرت القبـور لهم قصورا * مناخا ذات افنـية رحــاب <ref>ادب الطف و شعراء الحسین علیه السلام</ref>
 
 
 
سلام بر [[كربلا]] و آنها که در آن آرمیده اند، كه روح خدا در آن قبه‌ هاست.
 
 
 
جانهایی كه در زمين‌ قدسی شدند و تعالی یافتند و آن جانها از نطفه هایی پاک خلق شده بودند.
 
  
آرامگاه جوانمردانى كه خدا را پرستيدند و در آن دشتها و هامونها خفتند.
+
حضرت زینب سلام الله علیها در سال ۶۳ هجرى و به نقلى ۶۵ هجری درگذشت. مزارش در زینبیه (در [[سوریه|سوریه]] کنونى) است. برخى نیز معتقدند مدفن او در [[مصر]] است، چنانکه در کتاب‌ «خیرات الحسان‌» آمده است: در [[مدینه]] قحطى پیش آمد. زینب همراه شوهرش [[عبدالله بن جعفر طیار|عبدالله بن جعفر]] به [[شام]] کوچ کردند و قطعه‌ زمینى داشتند. زینب در همان جا در سال ۶۵ هجرى درگذشت و در همان مکان دفن شد.<ref>درباره زندگینامه حضرت زینب، از جمله ر.ک: «بطلة کربلا» عایشه بنت الشاطى که با نام‌ «زینب، بانوى قهرمان‌کربلا» به قلم حبیب الله چایچیان و مهدى آیت الله زاده ترجمه شده است.</ref>
 
 
قبور آنان را نی هایی که چوب هایشان تازه و نمناک است، پوشانده است
 
 
 
قبرهایشان برایشان به کاخ بدل شد، منزلگاهی با صحنها وحیاطهای وسیع وفراخ
 
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
 +
==منابع==
 +
*جواد محدثی، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، نشر معروف.
 +
*منیره زارعان و محمد طالبیان، شهادت حضرت زینب سلام الله علیها، مجله گلبرگ، شهریور ۱۳۸۰، شماره ۱۹، صفحه ۱۰۶، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3282/5108/45863?ParentID=80154 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: ۷ اردیبهشت ۱۳۹۳.
  
==منابع==
+
== مطالب مرتبط ==
* جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
+
* [[سخنرانی حضرت زینب(س) در میان کوفیان|'''سخنرانی حضرت زینب(س) در میان کوفیان''']]
* منیره زارعان و محمد طالبیان، شهادت حضرت زینب سلام الله علیها، مجله گلبرگ، شهریور 1380، شماره 19، صفحه 106، در دسترس در [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3282/5108/45863?ParentID=80154 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 7 اردیبهشت 1393.
 
  
 
[[رده:خاندان اهل البیت علیهم السلام]]
 
[[رده:خاندان اهل البیت علیهم السلام]]

نسخهٔ ‏۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۱۸

حضرت زینب کبری سلام الله علیها دختر امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها است. بارزترین بعد زندگى حضرت زینب، نقش ویژه او در واقعه کربلا و دوران اسارت پس از آن است. صبر و پایداری آن بانو در واقعه عاشورا علی رغم از دست دادن عزیزترین کسانش موجب شد که به عنوان اسوه صبر جاودان شود. خطبه های کوبنده آن حضرت در بند اسارت در کوفه و شام، باعث پرده برداری از چهره ظالمانه و ننگین حکومت اموی شد. حضرت زینب، از جدش‌ رسول خدا و پدرش امیرالمؤمنین و مادرش فاطمه زهرا حدیث روایت کرده است.[۱]

مرقد حضرت زینب سلام الله علیها در دمشق - سوریه

ولادت و نسب

حضرت زینب، دختر امیرالمومنین و حضرت فاطمه علیهماالسلام در سال پنجم‌ هجرى، روز ۵ جمادى الاول در مدینه، پس از امام حسین‌ علیه السلام به دنیا آمد.

بر اساس روایات متعدد، نام‌گذاری حضرت زینب سلام الله علیها، توسط پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله صورت گرفت و جبرئیل از سوی خداوند این نام را به پیامبر (ص) رساند.[۲]

زینب را مخفف‌ «زین اب‌» دانسته‌ اند، یعنى «زینت پدر».

القاب متعددی نیز برای آن حضرت نقل شده است، از جمله: عقیله بنى هاشم، عقیله طالبیین، موثقه، عارفه، عالمه، محدثه، فاضله، کامله، عابده‌ آل على.

ازدواج و فرزندان

حضرت زینب (سلام الله علیها) با عبداللَّه بن جعفر (پسر عموى خود) ازدواج کرد. برخى از مورخین تاریخ این ازدواج را سال هفدهم هجرى مى‏ دانند.[۳] ثمره این ازدواج، چهار و یا پنج فرزند مى ‏باشد که دو تن از آنان به نامهای محمد و عون، در کربلا به شهادت رسیدند.[۴]

نقش حضرت زینب در نهضت کربلا

وقتى امام حسین‌ علیه السلام پس از امتناع از بیعت با یزید، از مدینه به قصد مکه خارج شد، حضرت زینب نیز با دو تن از فرزندانش به نامهاى محمد و عون، همراه برادر گشت. در طول واقعه عاشورا، نقش فداکاریهاى‌ عظیم زینب، بسیار بود. او در کربلا مصیبت از دست دادن عزیزترین کسانش یعنی برادران، فرزندان و فرزندان برادر را متحمل شد. اما او همه این مصیبت ها را تحمل نمود و در پاسخ سوال طعن آمیز ابن زیاد که پرسید: کار خدا را با برادر و اهل بیت خود چگونه یافتی؟ فرمود: "و ما رأیتُ الاّ جمیلاً...؛ من جز خیر و زیبایى چیزى ندیدم‏ ...".[۵]

روایت است که او با دست خود لباس جنگ بر تن دو فرزندش پوشانید و هر دو را در رکاب مولایش حسین علیه السلام به میدان فرستاد. همچنین پس از شهادت فرزندانش، به سوگ آنان ننشست؛ چرا که این دو قربانی را برای آن مرد بزرگ بسیار کوچک می دید و نگران آن بود که با اشک او در دل مولایش حسین علیه السلام شرم یا اندوهی راه یابد.

زینب سلام الله علیها پس از واقعه عاشورا مراقبت کننده از امام ‌زین العابدین‌ علیه السلام و سرپرست کاروان اسیران اهل بیت بود. علاوه بر آن، در سفر اسارت در کوفه و دمشق، خطابه ‌هاى آتشینى ایراد کرد و رمز بقاى حماسه کربلا و بیدارى مردم گشت. پس از بازگشت به مدینه نیز در مجالس ذکرى که براى شهداى کربلا داشت، به سخنورى و افشاگرى مى ‌پرداخت.

بارزترین بعد زندگى حضرت زینب، همان پاسدارى از فرهنگ عاشورا بود که با خطابه‌هایش، پیام خون امام حسین علیه السلام را به جهانیان رساند. در این زمینه، نوشته‌ها و سروده‌هاى بسیارى است، از جمله این شعر:

سرّ نى در نینوا مى ‌ماند اگر زینب نبود کربلا در کربلا مى‌ ماند اگر زینب نبود

چهره سرخ حقیقت بعد از آن طوفان رنگ پشت ابرى از ریا مى ‌ماند اگر زینب نبود

چشمه فریاد مظلومیت لب تشنگان در کویر تفته جا مى‌ماند اگر زینب نبود

زخمه زخمى ‌ترین فریاد، در چنگ سکوت از طراز نغمه وامى ‌ماند اگر زینب نبود

در عبور از بستر تاریخ، سیل انقلاب پشت کوه فتنه‌ ها مى ماند اگر زینب نبود[۶]

شعری از حضرت زینب در سوگ شهدای کربلا:

از آن حضرت در سوگ حسین‌ علیه السلام و یارانش شعر زیر نقل شده است:

على الطف السلام و ساکنیه * و روح الله فـی تلک القباب

نفوس قدست فی الارض قدسا * وقد خلقت من النطف العذاب

مضاجع فتیة عـبدوا فنـاموا * هجودا فی الفـدافد والـروابی...

وصیرت القبـور لهم قصورا * مناخا ذات افنـیة رحاب[۷]

سلام بر کربلا و آنها که در آن آرمیده اند، که روح خدا در آن قبه‌ هاست.

جانهایی که در زمین‌ قدسی شدند و تعالی یافتند و آن جانها از نطفه هایی پاک خلق شده بودند.

آرامگاه جوانمردانى که خدا را پرستیدند و در آن دشتها و هامونها خفتند...

قبرهایشان برایشان به کاخ بدل شد، منزلگاهی با صحنها وحیاطهای وسیع و فراخ.

ویژگیهای اخلاقی

این بانوى بزرگ، داراى قوت قلب، فصاحت زبان، شجاعت، زهد، ورع و عفاف بود.[۸] امام حسین‌ علیه السلام هنگام دیدار، به احترامش از جا برمى ‌خاست.

مرقد منسوب به حضرت زینب سلام الله علیها در قاهره - مصر

علامه سید محسن امین درباره حضرت زینب سلام الله علیها می فرماید: زینب کبری سلام الله علیها از زنان بافضیلت است و فضایلش مشهورتر از آن است که بیان شود. خرد، استواری و بلاغتش نیازمند گفتن نیست؛ چرا که همه اینها از خطبه ای که در کوفه و شام ایراد فرموده بود، به خوبی معلوم است، آن گونه که گویا از زبان پدرش علی علیه السلام سخن می گوید. البته از زینب سلام الله علیها عجیب نیست؛ زیرا او از شاخه های درخت نبوت و از خاندان هاشمی بود. جدش رسول خدا صلی الله علیه و آله پدرش علی مرتضی علیه السلام و مادرش زهرای بتول سلام الله علیها و برادرانش حسن علیه السلام و حسین علیه السلام است.

وفات

حضرت زینب سلام الله علیها در سال ۶۳ هجرى و به نقلى ۶۵ هجری درگذشت. مزارش در زینبیه (در سوریه کنونى) است. برخى نیز معتقدند مدفن او در مصر است، چنانکه در کتاب‌ «خیرات الحسان‌» آمده است: در مدینه قحطى پیش آمد. زینب همراه شوهرش عبدالله بن جعفر به شام کوچ کردند و قطعه‌ زمینى داشتند. زینب در همان جا در سال ۶۵ هجرى درگذشت و در همان مکان دفن شد.[۹]

پانویس

  1. الحسین فى طریقه الى الشهاده، ص۶۵.
  2. باقر شریف القرشی، السیده زینب، ص ۳۹؛ حسن الهی، زینب کبری عقیله بنی هاشم، ص ۲۹؛ سیدکاظم ارفع، حضرت زینب (س) سیره عملی اهل بیت، ص۷.
  3. زینب کبری عقیله بنی هاشم ،حسن الهی،ص۷۶.
  4. اسیران و جانبازان کربلا، محمد مظفری؛ سعید جمشیدی، فراز اندیشه، ۱۳۸۳، ص۹۱.
  5. غم نامه کربلا(ترجمه اللهوف على قتلى الطفوف)،ابن طاووس، على بن موسى، ترجمه محمد محمدى اشتهاردى، ص ۱۸۱
  6. قادر طهماسبى (فرید).
  7. ادب الطف و شعراء الحسین علیه السلام.
  8. درباره مقامات معنوى زینب و ویژگی هایش، ر.ک: «الخصائص الزینبیه‌» از سید نورالدین جزایرى.
  9. درباره زندگینامه حضرت زینب، از جمله ر.ک: «بطلة کربلا» عایشه بنت الشاطى که با نام‌ «زینب، بانوى قهرمان‌کربلا» به قلم حبیب الله چایچیان و مهدى آیت الله زاده ترجمه شده است.

منابع

  • جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
  • منیره زارعان و محمد طالبیان، شهادت حضرت زینب سلام الله علیها، مجله گلبرگ، شهریور ۱۳۸۰، شماره ۱۹، صفحه ۱۰۶، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: ۷ اردیبهشت ۱۳۹۳.

مطالب مرتبط

11.jpg
واقعه عاشورا
قبل از واقعه
شرح واقعه
پس از واقعه
بازتاب واقعه
وابسته ها