تفسیر موضوعی
«تفسیر موضوعی» یکی از انواع تفسیر قرآن است که به شکلی غیرترتیبی قرآن را تفسیر می‌کند. در این شیوه تفسیری، آیات مختلفی که درباره یک موضوع در سراسر قرآن مجید در حوادث و مناسبت‌های گوناگون نازل شده است، جمع آوری و جمع بندی و از مجموع آن‌ها نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن می‌شود. در این روش دیدگاه قرآن درباره موضوعی خاص با استفاده از مجموع آیات مرتبط تبیین می شود.
محتویات
اقسام تفسیر موضوعی
- تفسیر کلمه‌ای از کلمات قرآن و بررسی آیاتی که آن کلمه در آن‌ها بکار رفته است؛ مانند: بررسی کلمه 'حق' یا کلمه 'ولاء'.
- بررسی موضوعی خاص در یک سوره؛ مثلاً بررسی 'خداشناسی' در سوره حمد.
- بررسی یک موضوع خاص در کل قرآن؛ یعنی آیاتی جمع و تفسیر شود که به یک موضوع خاص در قالب بیانات مختلف پرداخته‌اند؛ مانند: بررسی آیات 'جهاد' یا 'معاد' یا 'اخلاق' در قرآن. شاید قسم سوم مشهورترین روش در تفسیر موضوعی باشد.
درباره تاریخچه تفسیر موضوعی باید گفت که گرچه این تفسیر ریشه در زمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله دارد، اما اصطلاح 'تفسیر موضوعی' در قرن چهاردهم هجری پدید آمده است.
فواید تفسیر موضوعی
- رفع ابهام‌هایی که در بدو نظر در بعضی از آیات به چشم می‌خورد؛ مانند: متشابهات قرآن.
- آگاهی از ویژگی‌ها، علل و نتایج موضوعات و مسائل مختلف مطرح در قرآن.
- بدست آوردن یک تفسیر جامع درباره موضوعاتی مانند توحید، معاد، عبادات، جهاد و حکومت اسلامی.
- بدست آوردن اسرار و پیام‌های تازه قرآن با انضمام آیات به یکدیگر.
وابستگی تفسیر موضوعی به تفسیر ترتیبی
تفسیر موضوعی با وجود مزیت در کشف دیدگاه های قرآن کریم، هرگز ما را از تفسیر ترتیبی بی نیاز نمی کند. تفسیر موضوعی در مراحل ذیل به تفسیر ترتیبی نیازمند است:
- در مرحله مسئله یابی
- در مرحله جستجوی آیات
- در مرحله بدست آوردن مدلول مجموع آیات
منابع
- تفسیر موضوعی، ویکی علوم اسلامی تاریخ بازیابی: 23 تیر 1392.
- ماهيت تفسير موضوعی، مصطفی كريمی، قرآن شناخت، سال سوم، شماره دوم، پياپی 6، پاييز و زمستان 1389، صص 105 ـ 130، در دسترس در سامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تاریخ بازیابی: 23 تیر 1392.
پیوندها
- تفسير موضوعی در گفتگو با آيت‌اللّه محمّدتقی مصباح یزدی، تهیه و تنظیم از محمدحسین ذوالفقاری، نشریه معرفت، شماره 136، فروردین 1388. در دسترس در سامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تاریخ بازیابی: 23 تیر 1392.
- مجموعه مقالات با موضوع تفسیر موضوعی، دانشنامه موضوعی قرآن.
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|
