اخلاق: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{خوب}}
 
{{خوب}}
نقش برجسته اخلاق در ادیان ابراهیمی آنچنان درخشان است که نه تنها برای دین پژوهان و فیلسوفان اخلاق، که برای همه کسانی که اندک اطلاعی از این ادیان داشته باشند، جای هیچ تردیدی باقی نمی گذارد که از [[ابراهیم خلیل]] (ع) تا موسای کلیم (ع) و پیامبران [[بنی اسرائیل]] و [[عیسی]] روح الله (ع) و، بالاتر از و والاتر از همه، [[محمد رسول الله]] (ص)، همه پیام آوران اخلاق و مکرمتهای عالی انسانی بوده، و خود بهترین الگوها و اسوه ها را ارائه داده اند.<ref>عبدالحسين خسروپناه- اخلاق قرآنى- صفحه 11</ref>
+
اخلاق در اصطلاح به صفات درونی انسان گفته می‌شود که در او به صورت عادت در آمده است<ref>اخلاق، ویکی شیعه</ref> به گونه ای که عمل مربوط به آن صفت در جایی که موقعیت ان پیش می آید بدون درنگ از شخص سر بزند. و علم اخلاق، که اغلب با حذف کلمه علم از ابتدای آن به طورمطلق بکار می رود، علمی است که با شناساندن صفات نیک و بد و اعمال درست و نادرست اخلاقی، انسان ها را به کسب صفات نیک و انجام اعمال درست توصیه می کند و راه کارهای عملی این مهم را بیان می کند.<ref>اخلاق کاربردي، معنا و مفهوم، حسین اترک، ویژه نامه  سومین همایش ملی بزرگداشت سهروردی با موضوع اخلاق کاربردی</ref>  
  
 
==واژه شناسی اخلاق==
 
==واژه شناسی اخلاق==

نسخهٔ ‏۱۰ سپتامبر ۲۰۱۷، ساعت ۰۷:۰۹

اخلاق در اصطلاح به صفات درونی انسان گفته می‌شود که در او به صورت عادت در آمده است[۱] به گونه ای که عمل مربوط به آن صفت در جایی که موقعیت ان پیش می آید بدون درنگ از شخص سر بزند. و علم اخلاق، که اغلب با حذف کلمه علم از ابتدای آن به طورمطلق بکار می رود، علمی است که با شناساندن صفات نیک و بد و اعمال درست و نادرست اخلاقی، انسان ها را به کسب صفات نیک و انجام اعمال درست توصیه می کند و راه کارهای عملی این مهم را بیان می کند.[۲]

واژه شناسی اخلاق

اخلاق «جمع خُلق» و در لغت به معناى خوي‌هاست[۳] و در اصطلاح، عبارت است از حالت نفسانى راسخ در نفس كه با پيدايش آن حالت، اعمال اخلاقى بدون زحمت و نياز به تأنّى و تأمّل سر مى زند.[۴] چنانچه صاحب قاموس قرآن می نویسد: خلق (بر وزن قفل و عنق) بمعنى عادت و طبع و مروّت و دين است چنانكه در قاموس و اقرب گفته «وَ إِنَّكَ لَعَلىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ» حقّا كه تو بر خلق عظيمى استوارى [۵]

علمى كه پيرامون صفات نفسانى بحث مى كندو نيك و بد و خير و شر را به انسان تعليم داده و راه چگونه زيستن را به او مى آموزد، «علم اخلاق» نام دارد. موضوع آن، نفس و روح انسان و هدف آن پيراستن نفس از پستي‌ها، آراستن آن به فضايل و خصلت‌هاى اخلاقى، توجه دادن به خودشناسى و در نتيجه، رساندن انسان به كمال و سعادت است.

از اين رو، علم اخلاق يكى از ضرورى ترين علوم براى انسان است.

امام كاظم عليه السلام فرمود: «الْزَمُ الْعِلْمِ لَكَ مادَلَّكَ عَلى صَلاحِ قَلْبِكَ وَاظْهَرَلَكَ فَسادَهُ؛[۶] لازمترين علم براى تو آن است كه تو را به پاكسازى دل (و تهذيب نفس) راهنمايى كرده، فساد آن را براى تو آشكار كند».


ضرورت اخلاق و خودسازى

پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «إِنَّ لِلَّهِ تَعالى مَلَكاً يَنْزِلُ فى كُلِّ لَيْلَةٍ فَيُنادى : يا ابْناءَ الْعِشْرينَ جِدُّوا وَاجْتَهِدُوا؛[۷] خداى متعال را فرشته اى است كه هر شب فرود آمده، ندا مى دهد: اى جوانان بيست ساله! كوشش كنيد و (براى نيل به كمال و سعادت خود) مجاهده نماييد».

آغاز سنين جوانى، بهار به دست آوردن فضيلت‌هاى انسانى است.

امام على عليه السلام در نامه خود به امام حسن مجتبى عليه السلام فرمود: «...إِنَّما قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْارْضِ الْخالِيَةِ ما الْقِىَ فيها مِنْ شَىْ ءٍ قَبِلَتْهُ فَبادَرْتُكَ بِالْأَدَبِ قَبْلَ انْ يَقْسُوَ قَلْبُكَ...؛[۸] دل نوجوان، مانند زمين خالى است كه هر بذرى در آن افشانده شود، مى پذيرد. از اين رو، پيش از آنكه (عمر زيادى بر تو بگذرد و) دلت سخت گردد، به ادب و تربيت تو پرداختم...».

در جاى ديگر به همه جوانان خداجو و آرمان‌خواه سفارش مى كند: «يامَعْشَرَالْفِتْيانِ، حَصِّنُوا اعْراضَكُمْ بِالْأَدَبِ...؛[۹] اى قشر جوان! آبروى خويش را با ادب حفظ كنيد...


پانویس

  1. اخلاق، ویکی شیعه
  2. اخلاق کاربردي، معنا و مفهوم، حسین اترک، ویژه نامه سومین همایش ملی بزرگداشت سهروردی با موضوع اخلاق کاربردی
  3. لغت نامه دهخدا، ج 5، ص 1525، دانشگاه تهران.
  4. محجة البيضا، ج 5، ص 95، صدوق.
  5. قرشى، سيد على اكبر، قاموس قرآن، 7 جلد، دار الكتب الإسلامية، تهران - ايران، ششم، 1412 ه‍ ق ، ج2 ص 292
  6. بحارالانوار، ج 78، ص 333، اسلاميه.
  7. مستدرك الوسائل، ج 12، ص 157، آل البيت.
  8. نهج البلاغه، فيض الاسلام، نامه 31، ص 912.
  9. جوان، فلسفى، ج 1، ص 194، به نقل از تاريخ يعقوبى، ص 152.

منابع

نعمت‌الله یوسفیان، علی‌اصغر الهامی‌نیا؛ اخلاق اسلامى، مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، جلد 1، صفحه 15-20.

قرشى، سيد على اكبر، قاموس قرآن، 7 جلد، دار الكتب الإسلامية، تهران - ايران، ششم، 1412 ه‍ ق ، ج2 ص 292