آيه غار

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
Icon-encycolopedia.jpg

این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


آیه 40 سوره توبه را كه به هجرت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله از مكه به مدینه و پناهنده شدن حضرت و ابوبکر در «غار ثور» اشاره دارد، «آیه غار» گفته‌اند:[۱]

مشاهده آیه در سوره

إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِينَ كَفَرُوا ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا ۖ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَأَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُوا السُّفْلَىٰ ۗ وَكَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ

اگر شما یاریش نکنید، آنگاه که کافران بیرونش کردند، خدا یاریش کرد،، یکی از آن دو به هنگامی که در غار بودند به رفیقش می گفت : اندوهگین مباش ، خدا با ماست خدا به دلش آرامش بخشید و با لشکرهایی که شماآن را نمی دیدید تاییدش کرد و کلام کافران را پست گردانید، زیرا کلام خدا بالاست و خدا پیروزمند و حکیم است

مشاهده آیه در سوره



این آیه همواره مورد توجه دانشوران شیعه و سنی بوده و هر یك، برداشت‌هاى گوناگونى از آن داشته‌اند. در سقیفه بنى‌ساعده از همین آیه براى به خلافت رساندن ابوبكر استفاده شد و ابوبكر و خویشاوندان او نیز همواره از آن یاد كرده‌اند.

اهل سنت فضایل بسیارى را از این آیه براى ابوبكر استفاده كرده‌اند. فخر رازى مى‌گوید: خداوند ابوبكر را «صاحب» پیامبر صلى الله علیه و آله دانسته و او را با خطاب «لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا» مفتخر ساخته است كه نشان از همراهى خدا با آنان دارد و خداوند سكینه خویش را بر او نازل ساخت.[۲]

در برابر برداشت این گونه فضایل، پاسخ داده شده كه تعبیر «صاحب» در قرآن فقط به معناى مطلق همراهى بكار رفته است؛ مانند «و‌مَا‌صاحِبُكُم بِمَجنون» و فضیلتى به ‌شمار نمى‌آید. تعبیر «إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا» نیز به معناى حقانیت پیامبر صلى الله علیه و آله و دین اسلام است و در مقام بیان فضیلتى براى اشخاص نیست.[۳]

درباره نزول سكینه نیز گفته شده كه سیاق ضمایر مفرد مذكر در آیه كه همگى به پیامبر صلى الله علیه و آله باز مى‌گردند و تعبیر «أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ » در آیات دیگر مؤید این نظر است كه خداوند از نزول سكینه بر پیامبر صلى الله علیه و آله خبر مى‌دهد، نه ابوبكر.[۴]

از این رو برخى از عالمان شیعه، این آیه را بر ضد ابوبكر شمرده‌اند؛ زیرا در آیات دیگر در كنار نام پیامبر (صلى الله علیه و آله) از مؤمنان نیز یاد شده: «أَنْزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ»؛ اما در این آیه، فقط از ‌نزول سكینه بر پیامبر صلى الله علیه و آله سخن به میان آمده ‌است.[۵]

پانویس

  1. الصحیح من سیرة النبى، ج‌ 4، ص‌ 23.
  2. التفسیر الكبیر، ج‌ 16، ص‌ 64‌ـ‌67‌.
  3. رساله شرح المنام، ص‌ 25‌ـ‌30.
  4. التبیان، ج‌ 5‌، ص ‌221 و 222؛ المیزان، ج‌ 9، ص‌ 281.
  5. المیزان، ج‌ 9، ص‌ 281.

منابع

على خراسانى، دائرةالمعارف قرآن کریم، جلد 1، صفحه 425-426.

قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن (اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن