مهستی گنجوی
مهستی گنجوی
قرن: 6
(س ششم ق)
شاعر، متخلص به مهستى. بعضى از تذكره ها وى را به گنجه، برخى به نیشابور و برخى به بدخشان و خجند منتسب كرده اند. نام وى را نیز بعضى از تذكره‌ها منیژه یا منیجه و برخى ماه خاتون و برخى بى بى مهستى گفته اند. همچنین در مورد تخلص و سال ولادت و محل درگذشت او نیز اختلاف نظرهایى وجود دارد.
پدرش مردى فقیه و روحانى بود و در تعلیم و تربیت فرزندش كوشش بسیار كرد و او را از چهار سالگى به مكتب خانه فرستاد. وى نزد استادان گرانمایه‌اى تعلیم دید و از آنجایى كه هوش و استعداد بى اندازه اى داشت در ده سالگى به آموخته هاى سرشارى از دانش و ادب دست یافت.
مهستى در زمینه ى موسیقى نیز پیشرفت حاصل كرد و چنگ و عود را استادانه مى نواخت. وى مدتى در گنجه اقامت داشت و سپس مجبور به ترك آنجا شد و به زنجان و بعد به مرو رفت و در آنجا از مقربان و مصاحبان دربار سلطان سنجر سلجوقى (552-511 ق) شد و در همان جا با حكیم عمر خیام ملاقات داشت. او بنا به گفته ى بعضى از تذكره ها، ظاهراً از نویسندگان دربار بوده زیرا كه به اسم مهستى دبیر نیز معروف است.
وى در 532 ق كه سلسله ى سلجوقى بدست غزنویان برچیده شد، از مرو خارج شد و به گنجه بازگشت و با احمد خطیب، فرزند خطیب گنجه ازدواج كرد. مهستى در بدیهه گویى و هزل دست داشت و در سرودن رباعى ماهر بود. آثار او پس از دست یافتن ازبكان به شهر هرات از میان رفت و فقط مقدارى از اشعارش باقى مانده است.
لسانى شیرازى مجموعه اى مشتمل بر شصت و هشت رباعى عاشقانه در برابر رباعیات مهستى سروده است. صاحب «مشاهیر زنان» گوید كه عموماً تذكره‌ها مهستى را معاصر سلطان سنجر سلجوقى مى‌دانند و تنها «تاریخ گزیده» و «مجالس النفائس» به علت این كه سلطان محمود (برادر سلطان سنجر سلجوقى و حاكم گنجه) را با سلطان محمود غزنوى اشتباه گرفته‌اند، او را معاصر سلطان محمود غزنوى مى‌دانند.
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج5، ص320.
 | |
| شعرشناسی | * شعر * علم عروض * قافیه * تخلص * دیوان * مصراع * بیت * مقفا * قالب * مطلع * تغزل * بحور شعری |
| قالب‌های شعر | *مثنوی * قصیده * غزل * مسمط * مستزاد * ترجیع‌بند * ترکیب‌بند * قطعه * رباعی |
| سبک‌های شعر فارسی | * سبک خراسانی * سبک عراقی * سبک هندی * سبک بازگشت ادبی * شعر نو |
| شاعران پارسی گو: | همه*قرن 4 * قرن 5 * قرن 6 * قرن 7 * قرن 8 * قرن 9 * قرن 10 * قرن 11 * قرن 12 * قرن 13 * قرن 14 |
