المعالم الجدیده للاصول (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
المعالم الجديدة.jpg
نویسنده محمدباقر صدر
موضوع اصول فقه شیعه
زبان عربی
تعداد جلد 1

المعالم الجديدة

نويسنده‌

آيت اللّه شهيد، سید محمدباقر صدر از علماى بزرگ حوزه علميه نجف اشرف و از چهره‌هاى درخشان فقهاى شيعه در قرن چهاردهم هجرى.

موضوع‌

شهيد سيد محمدباقر صدر در اين كتاب يك دوره مقدماتى علم اصول فقه را به زبانى ساده براى مبتديان و نوآموزان اين علم مطرح نموده است. وى در مقدمه كتاب تاريخچه‌اى از علم اصول و علت نياز به آن و ارتباط آن با فقه را آورده است.

انگيزه نگارش‌

شهيد سيد محمدباقر صدر معتقد بودند: در هر زمانى بايد آخرين نظرات در سطوح مختلف: مقدماتى، متوسطه و عالى تهيه و تدوين شود و در اختيار طلاب قرار گيرد. بيست يا سى سال بعد كه نظريات تغيير كرد، مجدداً بايد كتب جديدى تأليف شود، لذا خود به تأليف اين كتاب اقدام كردند.

وى مى‌فرمود: سزاوار نيست كه بحث هاى فقهى و اصولى از اين قاعده مستثنى باشند. شهيد صدر با استناد به همين مسأله بر بايستگى جايگزينى كتابهاى درسى اصول تأكيد مى‌كرد و بر اين باور بود كه اگر لازمه اين كار، دگرگونى اساسى در حوزه باشد بايد اين كار بشود و متنهاى آموزشى اصول تغيير كند.

ارزش و اعتبار كتاب‌

كتاب المعالم الجديدة در حوزه‌هاى علميه قم و نجف اشرف از همان زمان نگارش مورد توجه و عنايت اساتيد علم اصول قرار گرفت و هم اكنون اين كتاب يكى از كتابهاى درسى مدارس علمى حوزه علميه قم كه به زبان عربى تدريس مى‌كنند، مى‌باشد. مانند: مدرسة الشهيد الصدر، حوزة أهل البيت عليه‌السلام، مدرسة الإمام الهادي عليه‌السلام، مدرسة الحكمة، مدرسة موسى بن جعفر عليه‌السلام و ديگر مدارس حوزه علميه قم.

شيوه نگارش

كتاب «المعالم الجديدة» به سبكى ساده و روان براى آموزش علم اصول نگاشته شده است. مؤلف در نگارش اين كتاب در صدد معرفى علم اصول به شكلى ابتدايى و روشن براى علاقه‌مندان به فراگيرى اين علم بوده است، لذا در نگارش اين كتاب ويژگي هايى كه براى رسيدن به اين هدف بايد رعايت شود، مورد توجه قرار گرفته است.

در اين كتاب در آغاز، يكسرى اطلاعات عمومى و لازم درباره علم اصول آمده است مانند:

  1. رابطه ميان علم اصول و علم فقه‌
  2. اهميت علم اصول و جايگاه آن در استنباط احكام شرعى‌
  3. پيدايش علم اصول‌
  4. نياز تاريخى به علم اصول‌
  5. دانشمندان علم اصول‌
  6. آسيب شناسى علم اصول‌

و مباحث ارزشمند ديگر.

مباحث كتاب‌

مباحث اين كتاب به دو بخش تقسيم مى‌گردد: بخش اول در مقدمات و اطلاعات عمومى علم اصول است كه نيمى از كتاب را به خود اختصاص داده است.

بخش دوم در مباحث علم اصول است كه به دو نوع تقسيم مى‌گردد: نوع اول در استنباط احكام به وسيله دليل است كه شامل دليل لفظى، دليل عقلى، دليل استقرائى و تعارض ميان ادله است و نوع دوم در استنباط احكام به وسيله اصل عملى است كه شامل برائت، احتياط، تخيير، استصحاب و تعارض ميان اصول است.

تاريخ نگارش

كتاب «المعالم الجديدة» را شهيد صدر در سال 1385 هجرى قمرى نگاشته است و 12 سال بعد در سال 1397 آن را با برخى اصلاحات بازنويسى كرده و به عنوان حلقه اول نگاشته و حلقه دوم و سوم را نيز بر آن افزوده است. اين سه كتاب سه دوره كامل مقدماتى، متوسطه و عالى در علم اصول است.

مآخذ

  1. مقدمه كتاب المعالم الجديدة
  2. مقدمه كتاب دروس في علم الأصول‌

منابع

  • نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.

متن کتاب المعالم الجديدة

المعالم الجديدة

منابع اصول فقه
متون به ترتیب تاریخ وفات مولفین
التذکرة بأصول الفقه

شیخ مفید

(م413ق)

الذریعه

سید مرتضی

(436-335)

عدة الاصول

شیخ طوسی

(460-385)

غنیة النزوع

ابن زهره

(585-510)

تهذیب الوصول

علامه حلی

(726-648)

مبادی الوصول

علامه حلی

(726-648)

القواعد و الفوائد

شهید اول

(786-734)

تمهید القواعد

شهید ثانی

(965-911)

معالم الدین

صاحب معالم

(م1011)

زبدة الاصول

شیخ بهائی

(1030-953)

الوافیه فی الاصول

فاضل تونی

(م 1071)

الفوائد الحائریه

وحید بهبهانی

(م1206)

قوانین الاصول

میرزای قمی

(م1231)

فرائد الاصول

شیخ انصاری

(م1281)

کفایة الاصول

آخوند خراسانی

(م1329)

مفاتیح الاصول

سید محمد مجاهد

(م1342)

فوائد الاصول (نائینی)

میرزا محمدحسین نائینی

(1355-1276)

وقایة الأذهان

محمد رضا نجفی اصفهانی

(م 1362)

اصول الفقه

شيخ محمدرضا مظفر

(م 1383)

منتهی الاصول

سید محمد حسن بجنوردی

(1395-1316)

المعالم الجدیده

سید محمد باقر صدر

(1399-1355)

اصول الاستنباط

سید علی نقی حیدری

(1403-1325)

مناهج الوصول

امام خمینی

(1409-1320)

الاصول العامه

سید محمد تقی حکیم

(1346-)

شروح
شروح معالم الدین ← حاشیه معالم، سلطان العلماء (م 1064) - حاشیه معالم، ملا محمد صالح مازندرانی (م 1081) - هدایة المسترشدین، شیخ محمدتقی اصفهانی (م 1248)
شروح فرائد الاصول ← أوثق الوسائل، میرزا موسی بن جعفر بن احمد تبریزی - بحر الفوائد، میرزا محمد حسن آشتیانی - درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد، آخوند خراسانی - فوائد الرضویه، آقا رضا همدانی
شروح کفایه ← انوار الهدایه، امام خمینی - حاشیة الکفایه، علامه طباطبائی - الحاشیة علی الکفایه، سید حسین بروجردی - حقائق الاصول، سید محسن حکیم - عنایة الاصول، سید مرتضی حسینی یزدی

منتهی الدرایه، سید محمد جعفر جزائری شوشتری - نهایة الدرایة، آیت الله کمپانی - نهایة النهایة، میرزا علی ایروانی