الفصول العشرة فی الغیبة (کتاب)

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
الفصول العشره فی الغیبه.jpg
نویسنده شیخ مفید
موضوع غيبت امام زمان (ع)
زبان عربی
تعداد جلد ۱
تحقيق فارس حسون

الفصول العشرة فی الغیبة

کتاب «الفُصول العشرة فی الغیبة» تألیف شیخ مفید (م، ۴۱۳ ق)، کتابی است کلامی به زبان عربی، در مورد امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه) و غیبت آن حضرت. در این کتاب ارزشمند، به ده سؤال و شبهه در موضوع مهدویت، از جمله وجود و ولادت امام عصر، طول عمر و علت غیبت امام، جواب داده شده است.

مؤلف

محمد بن محمد بن نعمان معروف به «شیخ مفید» (۴۱۳-۳۳۶ ق)، فقیه اصولی و متکلم برجسته شیعه است. او از شاگردان شیخ صدوق، جعفر بن محمد قولویه و ابن جنید اسکافى بوده و عالمان بزرگی چون سید مرتضى، سید رضى و شیخ طوسى از شاگردان او هستند.

شیخ مفید از جمله کسانی است که مفتخر به دریافت سه توقیع از ناحیه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) شده است. او از پیشگامان در تدوین علم کلام و اصول فقه شیعه امامیه می‌باشد.

برخی از تألیفات ارزشمند او عبارتند از: الفصول العشرة فی الغیبة، تفضیل امیرالمؤمنین علیه‌السلام، المقنعه، مسار الشیعه، تصحیح الاعتقاد، الارشاد، کتاب الجمل، المزار، الأمالی.

معرفی کتاب

کتاب «الفصول العشرة فی الغیبة» که در سال ۴۱۱ هجری تألیف شده، به نامهای مختلف دیگری از جمله «المسائل العشرة فی الغیبه» و «الاجوبة عن المسائل العشر» نیز معروف است. این کتاب به دفع مهمترین شبهات در مورد امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه) پرداخته است. مستندات مؤلف در این کتاب عبارتند از: آیات قرآن، قصص و حکایات پیامبران و حکما، بررسی شرایط تاریخی و دلایل عقلی.

مطلبی که همواره در مسئله اعتقاد به وجود حضرت مهدی علیه السلام، مورد بحث و گفتگو قرار گرفته و عدم حل صحیح و کامل آن نسبت به وجود ایشان موجب شک و تردید گردیده، این است که غیبت فردی با آن خصوصیت و کیفیتی که شیعه ادعا می کند، آیا از نظر علمی و فلسفی امکان پذیر است یا نه؟

کتاب «الفصول العشرة فی الغیبة» با این که نهایت اختصار را در آغاز و انجام این بحث بکار برده، به بهترین وجه این جنبه را بررسی نموده و کاملاً اشکالات آن را حل کرده است، به گونه ای که برای شخص منصف و بی غرض، جای هیچ اشکال و ایرادی را نسبت به امکان وجود چنین فردی باقی نمی گذارد.

شیخ مفید در دیباچه کتاب الفصول درباره این رساله می نویسد: در دیگر نوشته های خود به مسایلی چون وجوب امامت، عصمت امام، ویژگی های امام، دلایل امامت ائمه معصومین علیهم السلام نقد ادعای مخالفان، فلسفه غیبت و... پرداخته ام و در این نوشته به ده پرسش درباره مهدی پاسخ داده ام. شیخ همچنین در اهمیت این کتاب می نویسد: در این اثر آنچه تمامی خردمندان بدان نیاز دارند، آورده شده و به گونه ساده در دسترس همگان قرار گرفته است.

کتاب «الفصول العشرة فی الغیبة» توسط شیخ سعادت حسین افتخار العلماء لکهنوی به زبان اردو و نیز توسط محمدباقر خالصی به زبان فارسی ترجمه شده است.

محتوای کتاب

انتقادها و پرسشهای دهگانه مطرح شده در کتاب «الفصول العشرة فی الغیبة» عبارتند از:

  1. آیا امام حسن عسکری علیه السلام فرزندی به نام مهدی داشته است؟ آیا این را فقط شیعه باور دارد یا غیرشیعیان نیز بدان اعتراف دارند؟
  2. تکذیب وجود فرزند برای امام حسن عسکری علیه السلام از سوی جعفر بن علی (عموی امام زمان علیه السلام).
  3. امام حسن عسکری علیه السلام اگر فرزندی به نام مهدی داشت، چطور در وصیت خود از او نام نبرده و به مادرش وصیت کرده است.
  4. دلیل بر ولادت مخفیانه و غیبت آن حضرت چیست؟
  5. غیبت طولانی، خلاف عادت پذیرفته نیست. چگونه می تواند فردی که در زمانهای دور به دنیا آمده و تا این زمان (۴۱۱ هجری) زنده باشد؟
  6. غیبت طولانی با دست نیامدن و مشخص نبودن محل سکونت وی چگونه ممکن است؟
  7. بر فرض صحت غیبت، در صورت اجرا نکردن حدود، بیان نکردن احکام، هدایت نکردن گمراهان، اقامه نکردن امر به معروف و نهی از منکر، چه نفعی خواهد داشت؟
  8. به هر دلیلی که شیعه امامیه ادعای فطحیه، کیسانیه، ناووسیه و اسماعیلیه را در باب غیبت باطل می شمارد، به همان دلیل ادعای شیعه امامیه نیز در غیبت حضرت مهدی باطل است.
  9. امامیه بر این باور است که خداوند غیبت آن حضرت را لازم دانسته و خداوند چیزی را اراده نمی کند، مگر آن که دارای مصلحت باشد. از سوی دیگر امامیه معتقد است که در مشاهده آن حضرت و اخذ معارف دین از وی، مصلحت کامل بندگان وجود دارد و با ظهور آن حضرت، همه مصالح تحقق می پذیرد. بنابراین چگونه خداوند غیبت حضرت را اراده نموده است.
  10. اگر امامیه بر غیبت امام عصر علیه السلام اصرار کند، باید در هنگام ظهور معتقد به معجزه باشد تا مردم او را بشناسند، در حالی که داشتن معجزه از ویژگی های پیامبران الهی است.

منابع