منابع و پی نوشتهای ضعیف
جامعیت مقاله متوسط
مقاله بدون شناسه یا دارای شناسه ضعیف است
کیفیت پژوهش متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

ابن متوج بحرانی

از دانشنامه‌ی اسلامی
(تغییرمسیر از ابن متـوج)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

«احمد بن عبدالله بحرانی» معروف به «ابن مُتَوَّج» (م، ۸۲۰ ق)، محدث و فقیه نامدار شیعه در قرن نهم هجری و از شاگردان فخرالمحققین حلی است. ابن متوّج در بحرین به تصدی قضا و امور حسبی و حل و فصل مشکلات مردم مشغول شد. فتاوا و آراء علمی او در میان عالمان، بسیار مورد توجه بود. احمد بن فهد حلی از شاگردان اوست.

نام کامل احمد بن عبدالله بحرانی
زادروز قرن هشتم قمری
وفات ۸۲۰ قمری
مدفن بحرین

Line.png

اساتید

فخرالمحققین حلی،...

شاگردان

احمد بن فهد حلی، فخرالدین سبیعی، احمد بن محذم اوائلی،...

آثار

تفسیر القرآن، الآیات النّاسخة و المنسوخة، غرائب المسائل، کفایة الطالبین، منهاج الهدایة فی تفسیر آیات الاحکام الخمسمأة، وسیلة القاصد فی فتح معضلات القواعد،...

زندگی‌نامه

«جمال‌الدین احمد بن عبدالله بحرانی»، از علمای امامی بحرین در سده‌های ۸ و ۹ قمری است. در برخی منابع لقب او فخرالدین و شهاب‌الدین نیز آمده است. از جزئیات زندگی ابن متوج اطلاعی در دست نیست؛ تنها می‌دانیم که او اهل اُوال ـ از جزایر بحرین ـ بود و برای تحصیل به عراق آمد.

ابن متوج در حله از محضر فخرالمحققین حلی (م، ۷۷۱ق) فرزند علامه حلی، و دیگران بهره گرفت و پس از دریافت اجازه از آنان به بحرین بازگشت.[۱] وی در حله با شهید اول (م، ۷۸۶ق) گفت‌وگوهایی داشته و چندی پس از بازگشت ابن متوج از حله، آن دو در مکه و موسم حج مجدداً با یکدیگر دیدار کرده‌اند و بین ایشان مباحثه‌ای روی داده و اغلب موفقیت با ابن متوج بود.[۲]

احمد بن فهد حلی، فخرالدین سبیعی و احمد بن محذم اوائلی از ابن متوج بهره برده و روایت کرده‌اند.[۳]

ابن متوج فقیهی بود که فتاوایش در نقاط دورتر نیز تا حدودی شهرت داشته است و مؤلفان برخی اقوال فقهی وی را مورد توجه قرار داده‌اند.[۴] همچنین گفته شده که مقصود فاضل مقداد[۵] از معاصری که اقوال وی را نقل کرده، ابن متوج بوده است.[۶] وی حافظه‌ای قوی داشت و مقام علمی‌اش بدان مرتبه بود که بعضی به او لقب «خاتم المجتهدین» و «شیخ الاسلام» داده اند.

ابن متوج تا پایان عمر در بحرین به قضا و امور حسبیه اشتغال داشت. وی در همانجا درگذشت و در جزیره اُکل یا جزیره «نبی صالح» به خاک سپرده شد.[۷] تاریخ وفات او به طور دقیق دانسته نیست، لیکن برخی به استناد دست نوشته‌ای به خط فرزندش ناصر، آن را در سال ۸۲۰ قمری دانسته‌اند.[۸]

آثار و تألیفات

از جمله آثار به جای ماندۀ ابن متوج عبارت است از:

  1. تفسیر القرآن؛
  2. الآیات النّاسخة و المنسوخة؛ ابن متوج خود می‌گوید این رساله را از تفسیر خویش برگرفته است. شرح آن از عبدالجلیل حسینی قاری با تصحیح و ترجمۀ محمدجعفر اسلامی به چاپ رسیده است.

برخی از آثار وی نیز به صورت خطی بازمانده است:

  1. غرائب المسائل؛
  2. کفایة الطالبین؛ این رساله با عنوان «هدایة المستبصرین» یا «مایجب علی المکلف و مایعم به البلوى» نیز شناخته شده است؛
  3. منهاج الهدایة فی تفسیر آیات الاحکام الخمسمأة
  4. وسیلة القاصد فی فتح معضلات القواعد، در شرح قواعد الاحکام علامۀ حلی؛
  5. الثارات یا قصص الثار، منظومه‌ای بلند در مراثی و حماسه‌های شیعه با مطلع «علیّ حرام أن الذّ بمطعم»؛
  6. حرز منظوم.

پانویس

  1. ماحوزی، جواهر، ۸۶-۸۷.
  2. همان.
  3. ابن ابی جمهور، غوالی اللئالی، ۱ / ۶-۷؛ افندی، ریاض العلما، ۱ / ۴۴.
  4. افندی، ۱ / ۴۳.
  5. کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱ / ۱۴۳.
  6. نک‍ : افندی، ۱ / ۴۴- ۴۵.
  7. همان، ۸۹.
  8. امین، اعیان الشیعة، ۳ / ۱۳.

منابع