آیه 65 سوره انفال

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ ۚ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ ۚ وَإِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفًا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَفْقَهُونَ

مشاهده آیه در سوره


<<64 آیه 65 سوره انفال 66>>
سوره : سوره انفال (8)
جزء : 10
نزول : مدینه

ترجمه های فارسی

ای رسول، مؤمنان را بر جنگ ترغیب کن که اگر بیست نفر از شما صبور و پایدار باشند بر دویست نفر غالب خواهند شد و اگر صد نفر بوده بر هزار نفر از کافران غلبه خواهند کرد، زیرا آنها گروهی بی‌دانشند.

ای پیامبر! مؤمنان را به جنگ برانگیز که اگر از شما بیست نفر صابر باشند بر دویست نفر چیره می شوند، و اگر از شما صد نفر [صابر] باشند بر هزار نفر از کافران چیره می شوند؛ زیرا آنان گروهی هستند [که حقایق توحید و قدرت خدا را] نمی فهمند.

اى پيامبر، مؤمنان را به جهاد برانگيز. اگر از [ميان‌] شما بيست تن، شكيبا باشند بر دويست تن چيره مى‌شوند، و اگر از شما يكصد تن باشند بر هزار تن از كافران پيروز مى‌گردند، چرا كه آنان قومى‌اند كه نمى‌فهمند.

اى پيامبر، مؤمنان را به جنگ برانگيز. اگر از شما بيست تن باشند و در جنگ پايدارى كنند، بر دويست تن غلبه خواهند يافت. و اگر صد تن باشند، بر هزار تن از كافران پيروز مى‌شوند. زيرا آنان مردمى عارى از فهمند.

ای پیامبر! مؤمنان را به جنگ (با دشمن) تشویق کن! هرگاه بیست نفر با استقامت از شما باشند، بر دویست نفر غلبه می‌کنند؛ و اگر صد نفر باشند، بر هزار نفر از کسانی که کافر شدند، پیروز می‌گردند؛ چرا که آنها گروهی هستند که نمی‌فهمند!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

O Prophet! Urge on the faithful to fight: If there be twenty patient men among you, they shall overcome two hundred; and if there be a hundred of you, they shall overcome a thousand of the faithless, for they are a lot who do not understand.

O Prophet! urge the believers to war; if there are twenty patient ones of you they shall overcome two hundred, and if there are a hundred of you they shall overcome a thousand of those who disbelieve, because they are a people who do not understand.

O Prophet! Exhort the believers to fight. If there be of you twenty steadfast they shall overcome two hundred, and if there be of you a hundred (steadfast) they shall overcome a thousand of those who disbelieve, because they (the disbelievers) are a folk without intelligence.

O Prophet! rouse the Believers to the fight. If there are twenty amongst you, patient and persevering, they will vanquish two hundred: if a hundred, they will vanquish a thousand of the Unbelievers: for these are a people without understanding.

معانی کلمات آیه

حرض: تحريض: ترغيب و برانگيختن. حرض (بر وزن شرف) به معنى فاسد و بى ‏فائده است . راغب گويد: گويى تحريض از بين بردن حرض و فساد است.

يفقهون: فقه: فهميدن، «الفقه: فهم الشي‏ء». لا يفقهون: نمى‏ فهمند.[۱]

نزول

ابن عباس گوید: هنگامى که واجب گردید که هر یک نفر مسلمان در جنگ باید در مقابل ده نفر ایستادگى نماید این امر بر مسلمین گران آمد و بر آنان دشوار بود. سپس خداوند حکم مزبور را برداشت و دستور فرمود که هر یک نفر مسلم در مقابل دو نفر در جنگ مقابله نماید و این آیه نازل گردید[۲].[۳]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتالِ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ «65»

اى پيامبر! مؤمنان را بر پيكار (با كفّار) تشويق كن، اگر بيست نفر از شما پايدار باشند، بر دويست نفر پيروز مى‌شوند واگر از شما صد نفر (مقاوم) باشند، بر هزار نفر از كافران غلبه مى‌يابند، زيرا آنان گروهى هستند كه (آثار ايمان را) نمى‌فهمند.

نکته ها

اين آيه، موازنه‌ى قوا را در عدد نفى مى‌كند و به روحيّه، ايمان و صبر تكيه مى‌كند و براى اينكه گمان نشود پيروزى بيست نفر بر دويست نفر مبالغه است، تكرار مى‌كند كه صد نفر بر هزار نفر چيره مى‌شوند، به شرط آنكه مؤمن و صابر باشند.

در جنگ‌هاى صدر اسلام، هرگز موازنه‌ى آمارى بين مؤمنان و كفّار نبوده است. در جنگ بدر، 313 نفر در برابر هزار نفر، در احد، 700 مسلمان در مقابل 3000 كافر، در جنگ خندق، سه هزار نفر در برابر ده هزار نفر و در جنگ موته، ده هزار مسلمان در مقابل صد هزار نفر از كفّار قرار داشتند.

امام صادق عليه السلام فرمودند: «در آغاز كار، يك مؤمن مأمور بود كه با ده مشرك جهاد كند و حقّ فرار و پشت كردن نداشت». «1»

پیام ها

1- از وظايف رهبر، تشويق مردم به جهاد و مبارزه با دشمن است. (نقش سخنان فرماندهى قبل از عمليات). «يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ»

2- كارهاى دشوار، نياز به تشويق، ترغيب و تلقين دارد. «حَرِّضِ»


«1». كافى، ج 5، ص 69.

جلد 3 - صفحه 353

3- در جنگ و جهاد، تبليغات ضرورى است. «حَرِّضِ»

4- عامل تعيين كننده در جبهه‌هاى نبرد، ايمان و پايدارى است، نه تنها تعداد نفرات و موازنه‌ى ظاهرى نيروها. «عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ»

5- در آغاز اسلام، حكم جهاد با وجود يك دهم نيروهاى دشمن، محقّق مى‌شد. «عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ» مسلمانان صدر اسلام داراى چنان ايمان، معرفت و يقينى بودند كه پيروزى آنان بر ده برابر خود، قطعى و تضمين شده بود. ( «يَغْلِبُوا»، بيانگر تضمين بودن پيروزى است)

6- سرباز اسلام بايد سه ويژگى داشته باشد: ايمان، صبر و آگاهى. («مؤمنين»، «صابِرُونَ»، و در باره‌ى كفّار مى‌فرمايد: «لا يَفْقَهُونَ»).

7- تكاليف خداوند، بر اساس توانايى‌هاى فكرى و جسمى انسان است. (در برهه‌اى از زمان، يك نفر بايد با ده نفر مبارزه مى‌كرد كه اين آيه به آن اشاره دارد، ولى در برهه‌اى ديگر، يك نفر در برابر دو نفر كه در آيه بعد اشاره شده است.)

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتالِ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ (65)

يا أَيُّهَا النَّبِيُ‌: اى پيغمبر رفيع القدر، حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ‌: تحريص فرما مؤمنان را به به ابلغ وجه و برانگيز و گرم ساز ايشان را، عَلَى الْقِتالِ‌: بر محاربه و مقاتله با كفار و معاندين دين، إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ‌: اگر باشد از شما بيست نفر صبر كننده در معركه قتال. يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ‌: غالب شوند به تأييد الهى بر دويست نفر از مشركان. شرط در معنى امر است و آيه شريفه: الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ‌ دلالت دارد بر آن، زيرا تخفيف نمى‌باشد مگر بعد از امر به نقيض آن، يعنى بايد يكى از شما مؤمنان در مقابله ده نفر از دشمنان صبر نمائيد و فرار نكنيد. وَ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ: و اگر باشد از شما صد نفر، يَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا: غالب شوند بر هزار نفر از كسانى كه كافر شدند، و اين غالبيت شما برايشان، بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ‌: به سبب آنست كه ايشان گروهيند كه نمى‌دانند و نمى‌شناسند خدا و روز معاد را و معتقد مثوبت اخرويه نيستند، لا جرم از نجات و درجات و مثوبات غافل مانده‌اند، و در زمان مقاتله، قوت و صبر مؤمنان را ندارند. شيخ أبو الفتوح رازى قدس اللّه سره فرمايد: آيه شريفه اگر چه در ظاهر خبر است، اما از نظر معنى امر باشد به جهت آنكه آيه منسوخ الحكم است به اتفاق، و اگر خبر محض بودى، نسخ در آن نشدى.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (64) يا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتالِ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ يَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ (65) الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْكُمْ وَ عَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفاً فَإِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ مِائَةٌ صابِرَةٌ يَغْلِبُوا مِائَتَيْنِ وَ إِنْ يَكُنْ مِنْكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُوا أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ (66)

ترجمه‌

اى پيغمبر كافى است تو را خدا و كسيكه متابعت نمود تو را از اهل ايمان‌

اى پيغمبر تحريص كن اهل ايمان را بر كارزار اگر بوده باشد از شما بيست تن صبر كنندگان غلبه ميكنند بر دويست نفر و اگر باشد از شما يكصد تن غلبه مينمايند بر يكهزار نفر از آنانكه كافر شدند براى آنكه آنها گروهى هستند كه نمى‌فهمند

اكنون تخفيف داد خدا به شما و دانست كه در شما ضعفى است پس اگر باشد از شما صد تن صبر كننده غلبه مينمايند بر دويست نفر و اگر باشند از شما هزار تن غالب ميشوند بر دو هزار نفر باذن خدا و خدا با صبر كنندگان است.

تفسير

گفته شده است آيه اول نازل شده است در بيابان قبل از شروع بجنگ بدر و در منهج از تفسير اهل بيت عليهم السلام نقل شده كه مراد باين آيه امير المؤمنين (ع) و اتباع او هستند و شواهدى براى اين معنى ذكر فرموده است و آيه دوم منسوخ است و گفته شده است اختصاص باصحاب بدر داشته كه عدّه مسلمانان كم بودند و چون زياد شدند حكم بر آنها تخفيف داده شده و آيه سوم ناسخ آن است و بعد از مدتى نازل شده و در قرآن مقارن درج شده چون ترتيب نزول غير از ترتيب ثبت و درج است و از اينجا معلوم ميشود كه از هر دو آيه حكم تكليفى بوجوب مقاومت يك تن در مقابل ده تن اوّلا و مقابل دو تن ثانيا استفاده نموده‌اند و الا اگر صرف وعده ظفر برده مقابل يا دو مقابل‌

جلد 2 صفحه 548

از كفار در صورت ثبات قدم باشد ناسخيت و منسوخيت معنى ندارد و مؤيد اين استفاده است لفظ تخفيف در آيه سوم كه مناسب با حكم تكليفى است و اخباريكه دلالت بر ناسخيت آن آيه دارد و اينكه حكم بوجوب مقاومت يكنفر در مقابل دو نفر فرموده‌اند و فرار در اينحال را معصيت شمرده‌اند نيز شاهد بر مدعى است و علت غلبه جهل كفار به مبدء و معاد و علم مسلمانان است كه اميدوار باجر آخرتند و مؤيد بتأييد الهى و از شهادت نميترسند بعكس كفار كه فقط بهواى نفس جنگ ميكنند و از فهم اين معانى و كمك غيبى محرومند و تكن در دو جا به مراعات لفظ مائه و ضعف بضم ضاد نيز قرائت شده است و ذكر عدد در دو آيه از باب تمثيل و اشاره بتسويه حكم در صورت قلّت عدد و كثرت آنست و ضعف را در مجمع بضعف بصيرت و عزيمت تفسير فرموده و استدلال نموده بعدم مزيّت مسلمانان صدر اسلام در قوّت بدنى و مزيّت آنها در قوت دينى و در منهج بضعف بدنى تفسير فرموده و استدلال نموده به تبادر لفظى و مناسبت تخفيف با ضعف بدنى و بنظر حقير مسلمانان قبل از آيه ناسخه با بعد از آن بهيچ وجه امتيازى نداشتند و علم خداوند بحال آنها يكسان بوده و هست و خواهد بود نهايت آنكه چون عدّه آنها كم بود بيشتر حاجت به مقاومت داشتند و چون زياد شدند حاجت آنها كم شد و خداوند امر را بر آنها تسهيل فرمود پس مراد بضعف كمى استطاعت و وسع و تمكن عادى است كه بوده و هست و علت تخفيف حكم است كه در آيه اشاره بآن شده است و در اينكه حكم مخصوص بجماعت است يا شامل افراد هم ميشود يا مخصوص بظن غلبه است يا با احتمال ظفر هم ثابت است يا اختصاص بتساوى قواء طرفين دارد يا ندارد و امثال اين جهات بايد بكتب فقهيّه مراجعه شود.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


يا أَيُّهَا النَّبِي‌ُّ حَرِّض‌ِ المُؤمِنِين‌َ عَلَي‌ القِتال‌ِ إِن‌ يَكُن‌ مِنكُم‌ عِشرُون‌َ صابِرُون‌َ يَغلِبُوا مِائَتَين‌ِ وَ إِن‌ يَكُن‌ مِنكُم‌ مِائَةٌ يَغلِبُوا أَلفاً مِن‌َ الَّذِين‌َ كَفَرُوا بِأَنَّهُم‌ قَوم‌ٌ لا يَفقَهُون‌َ (65)

اي‌ نبي‌ّ اكرم‌ ترغيب‌ و تشويق‌ و تحريض‌ فرما مؤمنين‌ ‌را‌ ‌بر‌ قتال‌ ‌با‌ كفار و جهاد ‌في‌ سبيل‌ اللّه‌ و بآنها بشارت‌ بده‌ ‌که‌ ‌اگر‌ ‌از‌ ‌شما‌ فقط بيست‌ نفر ثابت‌ قدم‌ صابر ‌باشد‌ ‌بر‌ دويست‌ نفر ‌از‌ كفار ظفر پيدا ميكنيد و غالب‌ ميشويد و ‌اگر‌ ‌از‌ ‌شما‌ صد نفر باشند ‌بر‌ هزار ‌آنها‌ غالب‌ ميشويد يك‌ ‌بر‌ ده‌ بسبب‌ آنكه‌ ‌اينکه‌ كفار قومي‌ هستند ‌که‌ نمي‌فهمند.

يا أَيُّهَا النَّبِي‌ُّ حَرِّض‌ِ المُؤمِنِين‌َ عَلَي‌ القِتال‌ِ بوعده‌ نصرت‌ الهي‌ و مثوبات‌ جهاد و فوائد دنيوي‌ ‌از‌ استرقاق‌ ‌آنها‌ و غنائم‌ ‌آنها‌ و غلبه‌، و اخروي‌ ‌از‌ ثواب‌ شهيد و فضيلت‌ جهاد و اينكه‌ ركن‌ اعظم‌ اسلام‌ ‌است‌ و بآنها خبر ده‌ ‌که‌ ‌اگر‌ ‌شما‌ بيست‌ نفر

جلد 8 - صفحه 156

صابر باشيد إِن‌ يَكُن‌ مِنكُم‌ عِشرُون‌َ صابِرُون‌َ ‌بر‌ دويست‌ نفر يَغلِبُوا مِائَتَين‌ِ غالب‌ ميشويد وَ إِن‌ يَكُن‌ مِنكُم‌ مِائَةٌ ‌اگر‌ صد نفر باشيد يَغلِبُوا غالب‌ ميشويد أَلفاً مِن‌َ الَّذِين‌َ كَفَرُوا چه‌ مشركين‌ ‌ يا ‌ اهل‌ كتاب‌ ‌ يا ‌ ساير طبقات‌ كفار باشند، و علت‌ غلبه‌ ‌شما‌ اينست‌ ‌که‌ ‌شما‌ معرفت‌ داريد و قوت‌ قلب‌ و پشت‌ گرمي‌ بنصرت‌ الهي‌ و وعده‌هاي‌ ‌او‌ و ‌آنها‌ نادان‌ و بي‌معرفت‌ و بي‌پناه‌ هستند بِأَنَّهُم‌ قَوم‌ٌ لا يَفقَهُون‌َ چنانچه‌ ميفرمايد بَأسُهُم‌ بَينَهُم‌ شَدِيدٌ تَحسَبُهُم‌ جَمِيعاً وَ قُلُوبُهُم‌ شَتّي‌ ذلِك‌َ بِأَنَّهُم‌ قَوم‌ٌ لا يَعقِلُون‌َ حشر ‌آيه‌ 14.

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 65)- منتظر برابری قوا نباشید: در این آیه و آیه بعد نیز دستورات نظامی و احکام جهاد اسلامی تعقیب می‌شود. نخست به رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله دستور می‌دهد که «ای پیامبر! مؤمنان را به جنگ (با دشمن) تشویق کن»! (یا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی الْقِتالِ).

آیه فوق اهمیت تبلیغ و تقویت هر چه بیشتر روحیه سربازان را به عنوان یک دستور اسلامی روشن می‌سازد.

و به دنبال آن دستور دومی می‌دهد و می‌گوید: «اگر از شما بیست نفر سرباز با استقامت باشند بر دویست نفر غلبه خواهند کرد و اگر از شما صد نفر باشند بر هزار نفر از کافران غلبه می‌کنند» (إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ وَ إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ مِائَةٌ یَغْلِبُوا أَلْفاً مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا).

و به این ترتیب مسلمانان نباید منتظر این باشند که از نظر نفرات جنگی با دشمن در یک سطح مساوی قرار گیرند بلکه حتی اگر عدد آنها یک دهم نفرات دشمن باشد باز وظیفه جهاد بر آنها فرض است.

سپس اشاره به علت این حکم کرده، می‌گوید: «این به خاطر آن است که دشمنان بی‌ایمان شما جمعیتی هستند که نمی‌فهمند» (بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یَفْقَهُونَ).

ج2، ص168

این تعلیل در آغاز عجیب و شگفت‌آور به نظر می‌رسد که چه ارتباطی میان «آگاهی» و «پیروزی» یا «عدم آگاهی» و «شکست وجود دارد؟ ولی در واقع رابطه میان این دو بسیار نزدیک و محکم است چه این که مؤمنان، راه خود را به خوبی می‌شناسند.

این مسیر روشن و این آگاهی، به آنان صبر و استقامت و پایمردی می‌بخشد.

اما افراد بی‌ایمان و یا بت پرستان، درست نمی‌دانند برای چه می‌جنگند؟

تنها روی یک عادت تقلید کورکورانه و یا تعصب خشک و بی‌منطق به دنبال این مکتب افتاده‌اند و این تاریکی راه و ناآگاهی از هدف اعصاب آنها را سست می‌کند، و توان و استقامتشان را می‌گیرد، و از آنها موجودی ضعیف می‌سازد.

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
  2. مسند اسحق بن راهویه.
  3. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص393.

منابع